İklimin Günlük Yaşama Etkisi Nedir ?

Akdeniz'de yaşayanlar beyaz bir kış özlemi duyarken; Doğu Anadolu'da yaşayanlar ise daha az karlı ve ılık bir kış bekleyebilirler Mart ayında Antalya'ya veya Palandöken'e seyahat ederken valizimizi farklı hazırlamamız rastlantı değildir Bu örnekler iklim bilgisini hayatımızda nasıl kullandığımızı gösterir İlave olarak;

-Evlerimiz yaşadığımız yerin iklimine uygun olarak dizayn edilirler

-Çiftçiler ilkbaharın son donlarından sonbaharın ilk donlarına kadar büyüme sezonu uzunluğuna göre plan yaparlar

-Şirketler ısı gereksinimlerini kışın ısınmak için ve yazın soğutmak için ne beklediklerine göre ayarlarlar

İklimbilimci iklimin etkisini açıklamaya ve keşfetmeye çalışır Toplum da bu şekilde kendi aktivitelerini planlayabilir, binalarını ve iç mekanlarını dizayn edebilir ve karşıt koşulların etkilerine hazırlıklı bekler Her ne kadar iklim hava durumu değilse de; sıcaklık, yağış, rüzgar, güneş radyasyonu gibi aynı terimler ile tanımlanmaktadır

İklim genellikle beklentiler ile, veya iklimbilimcilerin geleneksel olarak 30 yıllık ortalamalar olarak yorumladığı "normaller" ile tanımlanır Değişkenlik kavramını anlamadıkça normal kavramı da kendi içinde yanlış anlaşılabilir Örneğin birçok kişi Antakya ili için yazları sıcak ve güneşli havanın normal olduğunu düşünürken tarih ve klimatoloji bize bunun tüm hikaye olmadığını söylüyor Antakya' da yazları sıcak ve güneşli hava sık görülmesine rağmen Ağustos 1941' de, Haziran 1945'te, ve Mayıs 2001'de ciddi seller önemli zararlara sebep olmuştur

Klimatoloji, iklimi meydana getiren meteorolojik parametrelerin analizini yapar Farklı iklimlerin oluşum nedenlerini ve iklimde meydana gelen değişimleri inceleler Çünkü iklim gıdanın varlığı ve kalitesi, su, barınma ve yaşama ortamı açısından hayati önem taşıyan doğal bir kaynaktır

İklim aynı zamanda ekstrem hava olayları ile kendini gösteren potansiyel bir tehlikedir İklim bilgisi bu olayların etkisini azaltmak için de gereklidir WMO Genel Sekreteri Obasi'nin de dediği gibi "Eğer bugünün iklim durumunu bilirsek ve bunun yakın geçmişle olan farkını ortaya koyabilirsek, gelecek için planlar yapmaya başlayabiliriz" Gerçekten de bu konuda son yıllarda ortaya çıkan beceriler sosyo-ekonomik aktivitelerin planlanıp düzenlenmesine yardımcı olmaktadır

a-İklimin coğrafi çevreye ve insan yaşamına etkisi

İklim, coğrafi çevrenin şekillenmesini ve insan yaşamını çok yakından kontrol eden bir etmendir İklimin etkisi uzun yıllar boyunca kendini gösterdiği gibi cansız çevrede ve özellikle bütün canlıların yaşamındaki yıllık değişmeleri de iklim düzenler İklimin

İklim, özellikle sıcaklık ve nem, kayaların fiziksel parçalanması ve kimyasal dağılmasının en belli başlı etmenlerindendir Yeryüzünde işleyen dış kuvvetlerin dağılışı, etki şekilleri ve etki süreleri iklimin

Akarsuların tipleri ve rejimleri, göllerin dağılışı, göl sularının kimyasal özellikleri yine iklime bağlıdır Örneğin kurak bölgelerde çanaklar fazla olduğu halde onları dolduracak yağış, yani su yoktur Çünkü bu bölgelerde iklim kuraktır Diğer yandan deniz akıntıları ile rüzgarların yıllık yön değiştirmesinin belirgin olduğu Muson ülkeleri denizlerinde, yani Güney ve Güneydoğu Asya'da, deniz akıntıları da rüzgara bağlı olarak yön ve hız değiştirir

Doğal bitki örtüsünün tür, miktar ve biçim yönünden dağılışı doğrudan doğruya iklimin kontrolü altındadır Doğal bitki yaşamını düzenleyen bu iklim koşulları insanın yetiştirdiği kültür bitkilerini de etkiler Dolayısıyla insanın tarımsal, ekonomik etkinliklerinin biçimini de iklim belirler

İnsanların yeryüzündeki dağılışı da doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak iklime bağlıdır Örneğin insanların pek bulunmadığı çöllerle, sürekli donmuş haldeki kutuplar iklimleri nedeniyle boş kalmışlardır Modern yapılar ve diğer medeni araçlar insanları ancak bir dereceye kadar iklim etkisinden korumaktadır Fakat insanın günlük yaşamını, yaşam biçimlerini, yiyecek ve giyecek şekillerini; hatta sağlık, karakter ve ruhsal etkinliklerini kontrol eden en belli başlı etmenin iklim olduğu inkar edilemez Örneğin gezici alçak basınçların ( siklonların ) etkisi ile hava durumlarının hızlı değişiklikler gösterdiği orta enlemlerde bu değişiklikler sağlığa zararlı olmakta, diğer yandan insanları uyararak onları hareketli olmaya zorlamaktadır Hızlı hava değişikliklerinin az olduğu sıcak iklimlerde ise insanlar yavaş, sakin görünüşlü fakat öfkelidirler

İklim insanın yalnız yaşayışı değil, ekonomik etkinlikleri üzerinde de büyük etkiye sahiptir Tarım ve endüstri alanlarının dağılışı, onlara bağlı olarak ticaret şekilleri iklimin kontrolü altındadır Onun için orta enlemler endüstriye, tropik ve subtropik bölgeler tarıma daha uygundur Avrupa ve Kuzey Amerika'nın orta enlemlerinde gelişen endüstri için Asya, Afrika ve Güney Amerika'nın tropikal ve subtropikal bölgelerinden ham madde, aksi yönde de işlenmiş maddeler asırlardan beri taşınmaktadır Bu ticaret yolları, yelkenli gemiler çağında doğrudan doğruya rüzgar sistemlerine bağlı olarak gelişmiş bulunuyordu Örneğin Avrupa'dan Amerika'ya alize rüzgarları ile gidilmekte ve batı rüzgarları ile dönülmekte idi Onun için alizelere Ticaret Rüzgarları ( Trade Winds ) adı verilmiştir

b-İklim Öğeleri

İklim öğeleri, çeşitli oranlarda birleşerek bir yerin iklimini oluşturan atmosfer özellikleridir Güneşlenme, sıcaklık, basınç, rüzgar, yağış vb iklim öğeleridir Bu iklim öğeleri birtakım etmenlerin etkisiyle belirir ve biçimlenir Bu iklim etmenleri enlem etkisi, kara ve denizlerin etkisi, yükseklik, rüzgar yönü, yer şekilleri, bitki örtüsü, deniz akıntıları vb olaylardır

İklim öğe ve etmenleri bir dereceye kadar birbirinden ayırt olunabilir Fakat bu ayırma her zaman kolay değildir Örneğin rüzgar yönü kuşkusuz bir iklim öğesidir Ancak denizden karaya esen rüzgar, nem ve serinlik getiren bir etmen olarak da etki yapar İklim öğelerinin bir bölümü ölçülebilir ( örneğin; enlem ), diğer bir bölümü ise ölçülemez ( örneğin; deniz etkisi) İklim etmenlerinin etkilerinin de ölçülebildiği ve ölçülemediği durumlar vardır Sonunda bu öğe ve etmenlerin çeşitli oranlarda karışmasıyla iklim tipleri, onlara bağlı olarak iklim bölgeleri ve iklim kuşakları doğar Aslında klimatolojinin amacı da bu iklim tipleri ve bölgelerini incelemektir

Klimatoloji çalışmalarında yine bu amaçla önce genel olarak iklim öğe ve etmenleri ele alınır, bunlardan genel kurallar çıkarılır Daha sonra bu iklim öğe ve etmenlerinin birlikte oluşturdukları hava koşulları , yani hava tipleri bir bütün halinde incelenir Son olarak da bu koşulların yeryüzü ve diğer coğrafi olaylarla ilgileri belirtilmek yoluyla iklim bölgelerinin incelenmesine geçilir

1-Sıcaklık

Isı; cisimlerde moleküllerin hareketiyle ilgili bir iç enerjidir Sıcaklık ise ısının dışarıya karşı yaptığı etkinin bir göstergesidir Yeryüzünün tek enerji kaynağı güneştir Güneşten gelen kısa dalga radyasyonla önce yeryüzü ısınır daha sonra yansımayla atmosfer ısınmaktadır Bununla birlikte atmosfer sıcaklığı karışık birçok olayın sonucudur Çeşitli nedenlerden dolayı yeryüzü farklı ısınmaktadır Bu farklı ısınma atmosferde de sıcaklık farklılıkları meydana getirerek hava hareketlerine neden olmakta ve çeşitli meteorolojik olayları tetiklemektedir

2-Yağış

Atmosferdeki yoğunlaşma sonucu meydana gelen su damlacıkları başlangıçta birkaç mikronla 100 mikron çapındadır Bunların bir arada toplanmasından bulutlar meydana gelir Fakat bilindiği gibi her buluttan da yağış düşmemektedir Yağışın düşebilmesi için damlacıkların Tor Bergeron, ve Çarpma-Birleşme teorisine göre birleşip 05 mm çapına ulaşması gerekir

Yağışın meydana gelmesinde esas rolü oynayan yoğunlaşmada havanın soğuması önemli bir etkendir Bu yüzden yağış tiplerini soğuma şekillerine göre incelemek mümkündür

a) Konvektif yağışlar: Yerdeki sıcak hava kütlesinin konvektif yükselmesiyle meydana gelen genellikle sağanak şeklindeki yağışlardır

b) Orografik Yağışlar: Hava kütlelerinin bir engebeye çarparak yükselmesi ve soğuyarak yoğunlaşması sonucu meydana gelen yağışlardır

c) Cephesel Yağışlar: Hava kütleleri arasındaki cephelere bağlı meydana gelen yağışlardır Yeryüzündeki yağışların büyük kısmı bu şekildedir

3-Nem

Bildiğiniz gibi nispi nem mevcut basınç ve sıcaklıkta havadaki su buharı miktarının aynı basınç ve sıcaklıktaki havanın alabileceği maksimum su buharı miktarına oranına denir ve % olarak ifade edilir Diğer bir deyişle nispi nem havanın doyma açığını gösterir Nispi nem mutlak nem miktarını vermez Kutupta ve ekvatorda RH= %50 ise mutlak nemleri eşit değildir

RH=100*mutlak nem/doyma miktarı

15/30 Ekvator

3/6 Kutup

Mutlak Nem ilave edilecek

4-Rüzgar:

Bilindiği gibi havanın, bütün gazlar gibi, genleşme ve akma kabiliyeti vardır Yatay yönde yer değiştiren bir hava kütlesinin hareketine rüzgar denir

Yeryüzünün farklı ısındığını söylemiştik Böylece ısınarak genleşen ve yoğunluğu azalan hava kütlesi yükselecek ve bir alçak basınç alanı oluşturacaktır Sıcaklığı daha az olan bölgede ise hava soğuyarak sıkışır ve komşu bölgeye doğru akmaya başlar Ve rüzgar meydana gelir Rüzgarın 3 özelliği vardır Rüzgarın hangi yönden, ne kadar süreyle ve ne kadar sıklıkla estiğinin bilinmesi gerekir

Rüzgar bilgileri yenilenebilir enerjisi çalışmaları açısından çok önemlidir Rüzgar tribünlerinin kurulabilmesi için gerekli rüzgarlı alanların tespit edilmesi çok önemlidir Coğrafi faktörler rüzgarın hızını önemli ölçüde etkilemektedir

TÜRKİYEDE İKLİM TİPLERİ

Türkiye kuzeydeki orta iklim tipleriyle,güneydeki subtropikal iklim tipleri arasında,geçiş bölgesi diyebileceğimiz orta iklim kuşağı içindedirIlıman iklimlerin etkili olduğu bir kuşakta bulunmakla birlikte, yüzey şekillerinin çeşitliliği,deniz düzeyine göre yükseklik,kıyıya koşut dağ sıralarının uzanışı,denize yakınlık ve uzaklık gibi sebeplerle Türkiye’de iklim,bazı bölgesel değişiklikler gösterir

Türkiye’nin genel iklim şartları,bölgelerimiz in iklim özellikleri ve mevsimlik hava tipleri iki etken grubuna bağlıdır
1-Küresel etkenler
2- Coğrafi etkenler

Türkiye’nin hava kütlelerine atmosferin genel sirkülasyon sistemlerine,siklonik etkinliğine cephelere ve atmosferin yüksek seviyelerindeki olaylara göre konumu küresel etkenler adı altında toplanır

Türkiye 36-42 derece kuzey paralelleri arasında yer alan ve tümüyle Kuzey Yarı Küre’deki kıtaların batı kenarında görülen Akdeniz iklimi adı verilen bir makroklima alanı içinde ve bu iklimi oluşturan atmosfer olayların etkisindedirTürkiye’ nin bulunduğu kuşağın başlıca özelliği , yazın tropikal kökenli hava kütlelerinin , kışın nemli ve soğuk kutupsal hava kütlelerinin etkisi altında kalmasıdırÜlkede yazların genellikle kurak ve sıcak,kışların soğuk ve yağışlı geçmesinin temel sebebi budurBu iki farklı hava kütlesi arasındaki kutupsal cephe , bu cephe boyunca meydana gelen siklonik etkinlikler ve bu etkinliklere bağlı yağış alanı yazın genel atmosfer sirkülasyonun yer değiştirmesine bağlı olarak, Türkiye’nin kuzeyine çekilirBu durumda Türkiye,yağış sağlayan cephelerden uzak kalır ve kurak makroklima alanına girer(uzun yaz kuraklığı)Oysa kışın kutupsal cephe,güneye ilerleyen kutupsal hava kütleleri ile birlikte çoğunlukla Akdeniz üzerindedirBunun sonucunda,Türkiye Kutupsal hava kütlesinin etkisine girer, sıcaklık düşer,siklonik etkinliklerle yağış alır

Coğrafi etkenler,Küresel etkenlerin belirlediği makroklima tablosunda bölgesel ve yöresel değişikliklere yol açarlarYükselti, dağların doğrultusu,yamaçların bakısı ve denize göre konum,Türkiye’nin iklim tipleri bakımından çeşitlenmesine yol açan, coğrafi etkenlerin başlıcalarıdır

Bütün bu etkenlere bağlı olarak ülkede genellikle dört iklim tipi görülür
1- Kuzeyde,her mevsim yağışlı Karadeniz iklimi;
2- Batı ve güneyde, yazları sıcak ve kurak ,kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi;
3- İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ile Ergene Havzası’nın orta kesiminde , yarı kurak Bozkır iklimi
4- Doğu Anadolu’da , kışları çok soğuk ve uzun yazları az çok yağışlı karasal iklim

Bunların dışında çeşitli coğrafi etkenler yüzünden birbirinden farklı bir takım geçiş iklim tipleri de vardır

KARADENİZ İKLİMİ

Ülkenin kuzey kesiminde,kıyı boyunca uzanan bir şerit üzerinde etkisini sürdürürKıyıya koşut dağ sıralarında varlığı , bu şeridin geriye doğru genişlemesini sınırlarDenizin etkisine bağlı olarak yazlar ılık , kışlar az soğuk geçerÖzellikle;Doğu Karadeniz kıyılarında kışların daha ılık geçtiği görülürBunda, Kuzey rüzgarlarını önleyen Kafkas Dağları’nın oluşturduğu doğal engel kadar,kış mevsiminde Karadeniz üzerinde oluşan alçak basıncın yarattığı ılık hava akımlarının da rolü büyüktürYıllık ortalama sıcaklık,yaklaşık 13 C –14 C ‘dirYıllık sıcaklıklarda batıdan doğuya doğru artışlar görülürEn soğuk ayın (ocak ve şubat) ortalama sıcaklığı 6-7 C’ , en sıcak ayın (temmuz-ağustos) ortalama sıcaklığı 22-23 C’ arasındadır

Kıyı kesiminde zaman zaman yükselen sıcaklıklar,nem oranının fazlalığı,dolayısıyla havayı bunaltıcı duruma sokarYaz günleri,hava sık sık bulutlarla kaplanırİlkbahar,kış ın uzantısı gibi serin geçerYaz sıcaklıkları sonbaharda da sürerBu iklim tipinin görüldüğü alanda şimdiye kadar saptanan en düşük sıcaklık değeri -8 C’ (Zonguldak),en yüksek sıcaklık değeri 40,5 C’ (Zonguldak) dadır

Karadeniz kıyılarında iklimin en önemli özelliği, her mevsimin yağışlı geçmesidirBu bölge Türkiye’nin en çok yağış alan kesimidirYağışlar Doğu Karadeniz’de özellikle Hopa ile Sürmene arasında en yüksek değerlere ulaşırYağış maksimumu sonbahar ve kış; minimumu ilkbahar sonu,yaz başlangıcına rastlarKıyı gerisinde yükselen dağların denize bakan yamaçları , kıyı kesiminde daha fazla yağış alırkışın bu yamaçlar, yer yer kar örtüsü ile kaplıdırDağların güney yüzlerinde ve iç kesimlerindeyse yağış tutarları , İç Anadolu’yu andıracak biçimde azalırYağışlı günler sayısı bakımından ülkenin en yüksek değerleri Karadeniz kıyılarındadırYağışl ı gün sayısı batıdan doğuya doğru artarİç kesimlerinde ise oldukça azalır,kar yağışlı günler,kıyı kesiminde on günden az iç kesimlerde yirmi günden fazladır

Ülkemizde bulutlu ve kapalı günler bakımından en düşük değere Karadeniz kıyılarında ulaşılırBağıl nem oranı % 77,rüzgar yönü kuzeybatı ve güneydoğudur

Karadeniz iklimi nemlilik derecesine ve termik şartlara göre 3 alt tipe ayrılır

1-Doğu Karadeniz iklimi (1000-2000 mm arasında yıllık yağış;en çok yağış sonbaharda ; Kışlar ılık)
2-Batı Karadeniz iklimi (Kışın ve yazın daha düşük sıcaklıklar; kıyılarda yüksek, iç kısımlarda az yağış)
3-Orta Karadeniz iklimi (Orta miktarda yağış;yaz kuraklığı kısa ama belirgin )

AKDENİZ İKLİMİ

Türkiye’nin batı güney kesimlerinde etkisini gösteren bu iklimin en önemli özelliği,yazların sıcak ve kurak , kışların ılık ve yağışlı geçmesidirAkdeniz kıyılarındaki yüksek dağ sıralarının varlığı bu iklimin içerilere sokulmasını önler Toros dağlarının oluşturduğu bu doğal engel , bir yandan kış mevsiminde tropikal havanın iç bölümlere geçmesine, öte yandan iç bölümlerdeki soğuk havanın kıyılara geçmesine olanak vermez Dağların denize bakan yamaçlarına çarpan sıcak hava akımları, buralarda sürekli ve şiddetli yağışlara yol açarKıyı kesimi ise ilkbahar ve kış aylarında denizden gelen nemli hava akımlarına bağlı olarak , bol yağış alırYıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 18 C ‘ dir En soğuk ayın (Ocak) ortalama sıcaklığı 8-10 C’, en sıcak ayın (Temmuz) ortalama sıcaklığı 27-28 C’ arasındadırYazın zaman zaman sıcaklıklar 40 C’ üstüne çıktığı gibi ,kışında 0 C’ altına çok ender olarak inerBu iklimin etkisini sürdürdüğü şimdiye kadar saptanan en düşük sıcaklık değeri –84 C’,(Adana) en yüksek sıcaklık değeri 45 C’ dır (Adana)

Yıllık ortalama yağış tutarı genellikle 500-1000 mm arasındadırBu değerler,Toroslar’ın denize bakan yamaçları üzerinde , eteklerde yükseldikçe artarak 1000 mm’ nin üzerine çıkarToros dağları , özellikle Batı Toroslar, Türkiye’nin en fazla yağış alan bir başka kesimidirYağış maksimumu kış, minimumu yaza rastlar

Yazlar özellikle temmuz ve ağustos ayları çok kurak geçerÇok sıcak bu aylarda, yağış tutarları azalırYağışlı geçen kış mevsimini, yağış tutarı git gide azalan ilkbahar ayları, bunuda çok kurak geçen yaz mevsimi izlerÇok ender düşen kar, şiddetli geçen kışlar da ancak gerideki yüksek dağlar ve yamaçları üzerinde tutunurBu dağlar arasındaki çukur alanlarda ise yağış değerleri oldukça azalılrYağışlı günler sayısı,nemli Karadeniz kıyılarında oranla oldukça azdırKar yağışlı gün sayısıysa ortalama bir günü bile bulmazKapalı günler bakımından en az değerlere Akdeniz kıyılarında erişilirBağıl nem oranı %66-69’durRüzgar yönü genellikle kuzeydoğu,güneydoğu ve güneybatı dırÜlkenin batısında Ege Denizi kıyılarında ve vadiler boyunca deniz etkisinin sokulduğu alanlarda ise , Akdeniz ikliminin biraz değişikliğe uğramış biçimi görünürBatı Anadolu’da Gediz,Küçük Menderes ve Büyük Menderes ırmaklarının geniş vadi olukla- rıyla denizin etkisi iç kesimlere kolaylıkla sokulurBurada da Akdeniz Bölgesinde olduğu gibi, yazlar çok sıcak ve kurak , kışlar ılık yağışlı geçerYaz mevsiminde zaman 40 C’ nin üstüne sıcaklıklar, kışın ancak kuzeyden gelen soğuk hava kütlesinin etkisine bağlı olarak düşerYağış maksimumu kışa , minimumu yaza rastlarSonbahar yağışları ilkbahar yağışlarından az farklıdırDağlık kesimlerde yağış değerleri oldukça fazlalaşır

Akdeniz iklimi, Daha kuzeyde Marmara kıyılarında , yazların serinliğiyle kendisi belli eden daha değişik bir özellik taşırKışlarda , Ege ve Akdeniz kıyılarına oranla daha serin ve soğukturYaz sıcaklık ortalamaları daha düşüktürYağış tutarları özellikle kuzeye doğru gittikçe artarİklimi Akdeniz-Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş tipi olan bu bölge , zaman zaman Balkanlardan gelen soğuk hava kütlesinin etkisi altında kalırBu sebeple kimi kışlar çok soğuk geçerKar yağışları daha sık görülür ve sıcaklıklar daha sık iner

MARMARA GEÇİŞ İKLİM

Marmara bölgesinde yıllık ortalama yağış tutarı 600-750 mm arasındadırYağış maksimumu kışa, minimumu yaza rastlarGüneyden kuzeye doğru gittikçe yağışların arttığı ve yaz kuraklığının hafiflediği görülürBulutlu gün sayısı Ege ve Akdeniz kıyılarından daha çok Karadeniz kıyılarından daha düşüktürBağıl nem oranı yaklaşık % 71-75 ‘dirRüzgar yönü genellikle kuzeydoğu (poyraz) ve güneybatı (lodos)Oldukça soğuk kışlar;kar yağışı ve don olağan , yaz kuraklığı kısa ve hafif

İÇ KESİMLERİN BOZKIR KARASAL İKLİMİ

Yazları sıcak ve kurak , kışları sert ve uzun geçerSıcaklık koşulları bakımından karasal iklimin, yağış koşulları bakımından bozkır ikliminin özelliklerini taşıyan bu iklim tipi Ülkemizin iç kesimlerinde İç Anadolu ‘da , İç Batı Anadolu’da,Göller Yöresinde ve Güneydoğu Anadolu’ da egemendirYağış ve sıcaklık koşullarının özelliklerine göre bu iklim tipi sözü edilen bölgelerde farklılıklar gösterir

İç Anadolu Bölgesi’nin Tuz Gölü çevresinde yağışların azlığıyla dikkati çeken Bozkır iklimi egemendirBu kesimde yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 11 C’dirEn soğuk ayın (ocak) ortalama sıcaklığın –03 C’dir, en sıcak ayın (temmuz yada ağustos) ortalama sıcaklığı 21-22 C’ arasındadırYazın 30 C’ nin üstüne çıkan sıcaklıklar kışın sık sık –5 C’ nin altına inerŞimdiye kadar saptanan en düşük sıcaklık değeri –288 C’dir(Konya) en yüksek sıcaklık değeri 40 C ‘ (Konya)Yıllık ortalama yağış tutarı 300-350 mm arasındadırYağış maksimumu kışa,minimumu yaza rastlarSonbahar yağışları, kış yağışlarının yarısı kadardırYaz yağışları ise, Akdeniz bölgesine oranla daha fazladırÜlkemiz de yağışlı günler sayısının en az olduğu yer İç Anadolu Bölgesinin bu kesimidir(60-75 gün) Kapalı gün sayısı Ege ve Akdeniz Bölgesinden daha fazladırBağıl nem oranı %60-64 rüzgar yönü genellikle kuzey ve kuzeydoğudurBu kesimden çevreye doğru gidildikçe Bozkır iklimi özelliğinin azaldığı, karasal etkilerin arttığı görülür Yağışlarda az da olsa artışlar,sıcaklıklard a ise düşüşler başlarTuz gölünün çevresinde aylık ortalama sıcaklıklar 0 C’ nin altına inmemesine karşın , İç Anadolunun kenar bölgelerinde ortalama sıcaklıklar, ocak ayında 0 C’ nin altına inerŞimdiye kadar ölçülen en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri de , Tuz gölü çevresindeki yerlere oranla kenar bölgelerde daha fazladırKenar bölgelerde saptanan en düşük sıcaklık değerleri -346 C’ (Sivas) en yüksek sıcaklık değerleri -407 C’ dir(Kayseri) İç Anadolu ya oranla daha dağlık ve engebeli olan ve ortalama yükseltisi 800-1000 m arasında değişen İç Batı Anadolu’da bu iklim,yağışların fazlalığıyla kendini belli ederGeniş yer kaplayan yüksek düzlükler ve tepeler gerek Ege Bölgesinde, gerekse İç Anadolu bölgesinde daha çok yağış alırYıllık ortalama sıcaklık 10-12 C’ dirEn soğuk ay (ocak) ortalama sıcaklığı 0 C’ (-2 C’), en sıcak ay (temmuz) ortalama sıcaklığı 20-23 C’ arasındadır Yaz mevsiminde 30 C’ nin üstüne çıkan sıcaklıklar,kış mevsiminde sık sık –10 C’ nin altına inerİç Batı Anadolu’da şimdiye kadar saptanan en yüksek sıcaklık değeri 398 C’ (Uşak) , en düşük sıcaklık değeri -281 C’ dir(Kütahya)Yıllık ortalama yağış tutarı 450-550 mm arasındadır Yağış değerleri çevredeki dağlık alanlara doğru artarYağış maksimumu ilkbahar yada kış,minimumu yaz mevsimine rastlarYaz yağışları Ege ve Akdeniz bölgesinden daha yüksektir

İç Anadolu’nun güney batı kesiminde yer alan ve ortalama yükseltisi 800-900 m arasında değişen Göller Yöresinde , İç Batı Anadolu iklimi ile Akdeniz iklimi arasında bir geçiş iklim tipi görülürYörenin güney kesiminde yükselen ve 2500 mt yi aşan dağlar, nemli deniz etkisinin iç kısımlara sokulmasına engel olurYıllık ortalama sıcaklık 11-13 C’ dir Bu değer Akdeniz bölgesinde saptananlardan düşük, İç Anadolu’da saptananlardan yüksektir En soğuk ayın (ocak) ortalama sıcaklığı 1-3 C’ , en sıcak ayın (temmuz-ağustos) ortalama sıcaklığı 22-24 C’ arasındadır Yörede yazın zaman zaman 40 C’ ye yaklaşan sıcaklıklar, kışın -5 C’ nin altına inerŞimdiye kadar saptanan en düşük sıcaklık değeri -229 C’ (Beyşehir) , en yüksek sıcaklık değeri 396 C’ dir(Burdur) yağış maksimumu kış , minimumu yaz mevsimine rastlarYaz kuraklığı Akdeniz bölgesinden daha hafiftirKış mevsiminde sık sık kar yağar Bu özelliğiyle yöre , Akdeniz ikliminden ayrılırGöller Yöresinde yağışlı gün sayısı , Ege veAkdeniz bölgesinden fazladırBağıl nem oranı yaklaşık %57-63 arasındadır Rüzgar yönü genellikle güneydoğu ve kuzeydoğudurGüneydoğ u Anadolu bölgesinin alçak kesimlerinde (Urfa ve çevresi) Bozkır iklimi, yüksek yayla düzlüklerinde de karasal iklim egemendir

Bölgede yazlar çok sıcak ve kurak , kışlarda Doğu Anadolu ya oranla daha soğuk geçer yıllık ortalam sıcaklık 14-18 C’ dir En soğuk ayın (Ocak) ortalama sıcaklığı 1-5 C’ , en sıcak ayın ortalama sıcaklığı 27-31 C’ arasındadır Yazın zaman zaman sıcaklıkların 45 C’ nin üstüne çıktığı görülürBölgede şimdiye kadar saptanan en düşük sıcaklık değeri -124 C’ dir(Urfa) Yıllık ortalama yağış 450-750 mm arasındadır Yağış maksimumu kış , minumumu yaz mevsimine rastlar Yaz kuraklıkları Akdeniz bölgesinde olduğu gibi belirgin ve uzun, yaz yağışlarıda yine bu bölgedeki gibi düşük- türKuzey-Kuzeydoğudaki yüksek alanlarda ve Doğuda Mardin-Midyat eşiğinde artan yağışlar orta kesimindeki düzlüklerde azalır Yağışlı günlerin sayısı, Akdeniz ve Ege kıyılarında olduğu gibi 80-90 gün arasındadır Türkiye’deki bağıl nem bakımından en düşük değerler (Siirt % 50,Urfa % 48,Diyarbakır %53 ) bu bölgede görünür Rüzgar yönü genellikle güneybatı,kuzeydoğu ve kuzeydir

DOĞU ANADOLU KARASAL İKLİM

Doğu Anadolu da iklim , yükselti, yer şekilleri, denizden uzaklığa bağlı olarak sert karasal özellikler taşırİç Anadolu’ ya oranla kışlar daha soğuk ve uzun, yağış tutarları daha fazladır,sıcaklık farkları çok yüksektirGeniş bir alan etkisinde bulunduran bu iklim , bölgenin çeşitli kesimlerinde (Erzurum,Kars yaylalarında ,Van Gölü çevresinde,Yukarı Fırat bölümünde, Hakkari çevresinde) birbirinden farklı özellikler gösterir

Ülkenin kuzeydoğusunda yüksek yaylaların geniş yer kapladığı (Erzurum-Kars yaylalarında) alanlarda bu iklim , çok soğuk sert ve uzun kışları , serin yazları ile kendini belli eder Yıllık ortalama sıcaklık 4-6 C’ arasındadır En soğuk ayın (Ocak) ortalama sıcaklığın -8,6 / - 11,8 C’; en sıcak ayın (ağustos) ortalama sıcaklığı 17-23 C’ arasındadır Kış mevsiminde dört ayın sıcaklığı (aralık,ocak,şubat,ma rt) 0 C’ nin altındadır Yazın ender olarak 40 C’ ye yaklaşan sıcaklıklar kışın sık sık -20 C’ nin altına iner Şimdiye kadar saptanan en yüksek sıcaklık değeri 38 C’ (Karaköse –Ağrı), en düşük sıcaklık değeri -432 C’ dir

Ağrı (Karaköse) Meteoroloji İstasyonunda saptanmış olan bu değer , Türkiye’deki meteoroloji istasyonlarının şimdiye kadar saptadıkları en düşük sıcaklık derecesidir Yıllık ortalama yağış 450-550 mm arasındadır Ülkenin büyük bölümünde, en yağışlı mevsim kış olmasına karşın, bu yörede en yağışlı mevsim, Kars’ta yaz,Erzurum’da ilkbahardır Kış , Erzurum-Kars yöresinde en kurak mevsimdirKarasal yağış rejiminin özelliği olan bu durum(yağışlarda maksimum devrenin yaz,minimum devrenin kış olması) , ülkede yalnızca bu yörede görülür Yağışlı günler sayısı Erzurum-Kars yaylalarında batıdan doğuya doğru artış gösterir Kar yağışlı ve karla örtürlü gün sayısı bakımından ülkemizde en yüksek değerlere Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğu yaylalarında ulaşılır Burada toprak 4-45 ay karla kaplı kalır Bulutlu gün sayısı bakımından, ülkede en yüksek değerler yine bu yörede görülür Bağıl nem oranı % 63-67 arasındadır Rüzgar yönü genellikle kuzeydoğu ve güneybatıdır

Van Gölü çevresinde iklim,Erzurum-Kars yaylalarına oranla daha ılıktır Kışlar daha kısa geçer Yıllık ortalama sıcaklık 8-10 C’ arasındadır Bu iklimin etkisini sürdürdüğü alanda şimdiye kadar saptanan en düşük sıcaklık değeri -287 C’ (Van) , en yüksek sıcaklık değeri 37,5 C’ dir(Van) Yağış maksimumu ilkbahara,minimumu yaza rastlar Sonbahar yağışları kış yağışlarından az farklıdır Kış yağışlarının çoğu kardır Bağıl nem oranı % 59-68 arasındadır Rüzgar yönü genellikle doğu ve kuzeydoğudur

Yükseltisi 1000-1200 mt Arasında değişen yüksek ovaların ve yükseltisi 3000 mt yi aşan dağların bulunduğu Doğu Anadolu ‘nun Yukarı Fırat Orta ve Aşağı Fırat yöresinde iklim,Erzurum-Kars yaylalarından daha sıcak,Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde daha serin geçer Burada iklim , yörenin kuzeyinde ve güneyinde etkisini sürdüren iklim tipleri arasında bir geçiş tipi özelliğini taşır Yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 9-13 ‘C
arasındadır Yaz mevsiminde zaman zaman sıcaklıkların 40’C yi aştığı , kış mevsimindeyse -20 ‘C nin altına indiği görülür Şimdiye kadar saptanan en yüksek sıcaklık değeri 42 ‘C (Elazığ), en düşük sıcaklık değeri -32,5 ‘C dir(Erzincan) yıllık ortalama yağış 350-450 mm arasındadır Bu değer çevredeki dağlık alanlara gidildikçe artar Yağış maksimumu ilkbahar , minimumu yaz mevsimine rastlar Yaz mevsiminin yağış payı kuzeyden güneye doğru azalır Kar yağışlı günler sayısı batıdan doğuya doğru artar Bağıl nem oranı % 53-64 arasındadır Rüzgar yönü genellikle kuzey kesiminde batı ve kuzeybatı, güney kesiminde güneybatı ve güneydoğudur

Ülkemizin en güneydoğu ucunda çok dağlık ve engebeli bir alanda yer alan Hakkari yöresi’nde bu iklim,yağışların fazla olmasıyla kendini gösterir Yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 9-10 ‘C dir Yazın ender olarak 35 ‘C yi aşan sıcaklıklar,kışın sık sık –20 ‘C nin altına iner Yağışlar yüksek alanlarda daha da fazlalaşır Yağış maksimumu ilkbahar , minimumu yaz mevsimindedir Yaz ayları özellikle Temmuz ve Ağustos çok kurak geçer Kış yağışları çoğunlukla kar biçimindedir Bağıl nem oranı yaklaşık % 57-60 ‘tır Rüzgar yönü genellikle kuzeybatı ve güneybatıdır

YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ


A- SICAK İKLİMLER
1-EKVATORAL İKLİM
Görüldüğü yerler: 10 kuzey ve güney enlemleri arsında etkilidir Özellikle Amazon ve Kongo Havzaları ile Malezya , Filipinler ve Papua Yeni Gine’de etkilidir
Özellikleri:
Yıllık sıcaklık ortalaması 25 C’nin üstündedir
*Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir (1-2 C civarında) Sebepleri : Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır
*Her mevsim düzenli yağış alır Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde görülür Buharlaşma arttığı için
*Yağışlar oluşum bakımından Konveksiyon yağılarına örnektir
*Yıllık yağış miktarı 2000 mm ‘nin üstündedir

*Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ormanlarıdır
*Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır
*Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır

2- Yazı Yağışlı Tropikal (Savan) İklimi
Görüldüğü yerler:Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10-20 kuzey ve güney enlemleri arasında görülür)

Özellikleri:
Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer
*Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi yağışlı , kışlar kuraktır
*Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 C nin üstündedir
*Yıllık yağış miktarı 1000-1200 mm arasındadır
*Bitki örtüsü savandır Savanlar uzun süre yeşil kalan , gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında ormanlar görülür
3-MUSON İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da etkilidir
*Muson rüzgarlarından dolayı bu iklimde yaz mevsimi yağışlı , kışlar kuraktır Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir
*Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 C nin üstündedir
*Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır Ancak kıyı kesimlerde bu yağış miktarı çok daha fazla olabilmektedir Örnek Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi 12000 mm yağış almaktadır (Dünyanın en fazla yağış alan yeridir)
*Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır Muson ormanlarının tipik ağacı teak ağacıdır

4- ÇÖL İKLİMLERİ
* Yağış miktarlarının 150mm nin altında olan bölgelerde çöl iklimleri görülür
Çöl iklimleri görüldüğü yere göre;
a-Sıcak çöller ( Tropikal): Dönenceler çevresinde görülür Oluşmasında dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir
Görüldüğü yerler: Afrika’nın kuzeyi (Büyük sahra) Arabistan yarım adası, Basra körfezi çevresi, Hindistan’ın kuzeybatısı (Tar çölü), Avustralya’nın iç kısımları ve batısı, Afrika’nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri, G Amerika’daki Patagonya Atakama, Peru çölleri ve K Amerika’daki Meksika çölleridir
Özellikleri:
Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür Bu sebeple günlük sıcaklık farkı en fazla olan iklimdir
Belirli bir yağış mevsimi yokrurbazı yıllar hiç yağış olmayabilir
Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir
Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek değildir Çünkü güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca dike yakın açıyla düşmektedir
Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs iklimin doğal bitki örtüsünü oluştururlar

b- Karasal çöller: Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür Buralarda çöl özellikleri görülme sebebi yağış azlığıdır
Görüldüğü yerler: Kızılkum (Özbekistan), Karakum (Türkmenistan), Gobi (Moğolistan), Taklamakan (Çin) , Arizona (ABD) çölleridir
c-Soğuk çöller:Kutuplarda görülür Çöl denmesinin sebebi yağış azlığıdır Yağış azlığının da sebebi sıcaklığın düşük olmasıdır Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır Dolayısıyla yağış da az olmaktadır Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur

B- ORTA KUŞAK İKLİMLERİ
5-AKDENİZ İKLİMİ:
Görüldüğü yerler: Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler ( Libya, Mısır ve Lübnan hariç Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır), Avustralya’nın güneybatısı, G Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir
Özellikleri:
• Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır
• Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır
• En sıcak ay ortalaması 28-30°C , en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir Yıllık ortalama 18°C dir
• Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür
• En fazla yağış kışın , en az yağış yazın düşer
• Kışın görülen yağışlar Cephesel kökenlidir Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür
• Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir Ortalama 600-1000 mm arasındadır
• Bitki örtüsü maki dediğimiz bodur bitki topluluğudur Maki; mersin, defne, kocayemiş, zeytin, zakkum, keçiboynuzu vb bitkilerden oluşur
Akdeniz iklimi yurdumuzda Akdeniz, Ege,
G Marmara ve GD Anadolu Bölgesinin batısında görülür Ancak Akdeniz Bölgesinden uzaklaştıkça enlem, yükselti ve karasallığın etkisiyle bozulmaya uğrar

6-ILIMAN OKYANUS İKLİMİ
*Batı Rüzgarları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarının batısında görülür (Batı ve KBatı Avrupa, Amerika’nın batısı) Yurdumuzda ise Karadeniz kıyılarında etkilidir
Özellikleri:
Yazlar serin, kışlar ılıktır
Her mevsim yağışlıdır
En sıcak ay ortalaması 24-25 C, en soğuk ay ortalaması 5-6 C dir Yıllık ortalama 13-15 C dir
Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır Nemlilik fazla olduğu için
Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır Yükseltisi fazla olan yerlerde bu miktar artmaktadır
En fazla yağış Sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür
Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir
Bitki örtüsü ormandır

7-ORTA KUŞAK KARASAL İKLİM
*Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum –Kars Bölümünde görülür
Özellikleri:
Kış erken gelir, çok soğuk olur Kar ortalama 80-90 gün toprak üstünde kalır
Yaz da erken gelir ve çok sıcak olur Karlar hızla erir
En sıcak ay ortalaması 20 C civarındadır Bazen sıcaklık 30 C ye kadar çıkabilmektedir
En soğuk ay ortalaması –10 C civarındadır Bazı günler –40 C ye kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir
Yıllık sıcaklık ortalaması 3-5 C dir
Yıllık sıcaklık farkı 40-50 C ye kadar ulaşabilmektedir
En fazla yağış ilkbahar ve yaz dönemlerinde düşmektedir Karasallık arttıkça yağışlar yaz mevsimine kaymaktadır Ör Erzurum –Kars bölümünde olduğu gibi
En az yağış kışın düşmektedir ve kar şeklindedir
Yıllık yağış ortalaması 500-600 mm civarındadır
Bitki örtüsü iğne yapraklı ormandır Sibirya çevresindeki iğne yapraklı ormanlara Tayga denir Taygalar dünya ormanlarının %15 ini oluşturur Yağışın az olduğu yerlerde bozkır görülür Yaz yağışından dolayı bozkırlar yaz boyunca yeşil kalan çayır şeklindedir
*** Karasal iklimin temel özelliği yıllık sıcaklık farkının fazla olmasıdır

8-STEP İKLİMİ
*Tropikal ve ılıman kuşak kara içlerinde görülür Yurdumuzda İç Anadolu Bölgesinde görülen karasal iklim buna örnektir
Özellikleri:
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır
En sıcak ay ortalaması 20-25 C dir En soğuk ay ortalaması 0, -1 C dir Yıllık ortalama 9-11 C dir
En fazla yağış ilkbaharda, en az yağış yaz mevsiminde düşer
Yıllık yağış miktarı 300-500 mm civarındadır
Bitki örtüsü ilkbahar yağışları ile yeşeren , yaz başlarında sararan ot topluluğundan oluşan bozkırdır

C-SOĞUK İKLİMLER
9-Tundra iklimi:
*Sibirya, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde, Kanada’nın kuzeyinde, Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülür
Özellikleri:
En sıcak ay ortalaması 10 C yi geçmez Kışın sıcaklık –30, -40 lara kadar iner
Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur
Yıllık yağış miktarı 200-250mm civarındadır
Bitki örtüsü yosun ,ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki örtüsüdür

10-KUTUP İKLİMİ
*Kutup çevrelerinde görülür
Özellikleri: Sıcaklık bütün yıl 0 C nin altındadır Zemin buzlarla kaplıdır Bitki örtüsü yokturGüneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen sıcaklık yükselmez Sebebi güneş ışınlarının eğik açılarla gelmesidir Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır Yağış ta azdır Bu sebeple kutup iklimine soğuk çöl iklimi de denir

BÖLGELERİMİZ


EGE BÖLGESİ:
Bölümleri: Asıl Ege Bölümü(İzmir, Denizli, Manisa, Aydın, Muğla)
İç Batı Anadolu Bölümü(Afyon, Kütahya, Uşak)
Dağları :Kaz dağı, Yunt dağı, Madra dağı, Bozdağlar, Aydın dağları, Menteşe dağları, Murat dağı, Kumalar dağı
Ovaları:Bakırçay, Gediz, KMenderes, BMenderes
Körfezleri:Edremit Körfezi, Çandarlı Körfezi, İzmir Körfezi, Kuşadası Körfezi, Güllük Körfezi, Gökova Körfezi
Akarsuları:Bakırçay, Gediz, KMenderes, BMenderes
Gölleri:Bafa( Çamiçi), Marmara
Barajlarıemirköprü( Gediz üzerinde), Kemer ve Adıgüzel( BMenderes üzerinde) dir
Madenleri:
Linyit=( Seyitömer, Tavşanlı, Tunçbilek -Kütahya), ( Soma-Manisa), (Kale-Denizli),
(Yatağan, Milas-Muğla)
Krom=(Milas-Muğla), (Buldan-Denizli), (Tavşanlı-Kütahya)
Mermer=Afyon
Zımpara Taşı=Muğla, Aydın, İzmir
Tuz= Çamaltı Tuzlası(İzmir)
Civa=Halıköy(Ödemiş-İzmir)
Demir=Emet(Kütahya), Eymir(Balıkesir)

EGE BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
• Dağlar denize dik uzanır, Akdeniz iklimi iç kesimlere kadar girerYükselti batıdan doğuya doğru artar
• Zeytin , Üzüm , Haşhaş, Tütün, İncir, Pamuk üretiminde Türkiye üretiminde 1dir
• Ekonomisi tarıma dayanırSanayi 2 Sıradadır
• Sanayisi Türkiye'de Marmara’dan sonra 2sıradadır
• Türkiye’de en fazla tuzun üretildiği yer Çamaltı tuzlası-İzmir’dedir
• Linyitin en fazla çıkarıldığı bölgemizdir
• Asıl Ege Bölümünde Akdeniz iklimi, İç Batı Anadolu Bölümünde Karasal iklim görülür
• Linyit üretimine bağlı olarak Türkiye’de en fazla termik elektrik enerjisinin üretildiği bölgemizdir
• Soma, Seyitömer, Yatağan, Tunçbilek termik santralleri vardır
• En önemli ihracat limanı İzmir buradadır
• Girintili çıkıntılı olmasından dolayı en uzun kıyımız 2593 km ile 1sıradadır
• Seracılıkta Akdeniz bölgesinden sonra 2sıradadır
• Türkiye’deki tek jeotermal enerji santrali Denizli-Sarayköy'dedir
• Türkiye’de çiniciliğin merkezi Kütahya'dır
• Göl yönünden en fakir bölgelerimizdendir(M armara ve Bafa gölleri)
• Turizm yönünden Pamukkale, Ege kıyılarındaki tarihi şehir kalıntıları(Efes, Milet), Afyon kaplıcaları önemlidir

AKDENİZ BÖLGESİ
Bölümleri:Antalya Bölümü(Antalya, Burdur, Isparta) , Adana Bölümü(Adana, Mersin , Hatay, Kahraman Maraş, Osmaniye, Kilis )
Dağları:Batıdan doğuya doğru uzanan bütün dağlar Toroslar adı ile anılırBu dağlar şunlardır; Elmalı dağı , Beydağlar, Sultan dağları, Geyik dağları, Bolkar dağları, Aladağlar, Tahtalı dağları, Nur dağları
Ovaları:Çukurova(Adan a'da), Antalya ovası, Amik ovası(Hatay'da)
Akarsularıalaman, Aksu, Manavgat, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Asi
Barajları:Seyhan nehri üzerinde Seyhan barajı, Ceyhan üzerinde Aslantaş barajı ve Menzelet barajları vardır
Gölleri:Acıgöl, Burdur gölü, Eğirdir gölü, Beyşehir gölü , Suğla gölü, Söğüt gölü, Kovada gölü, Salda gölü
Not:Bu göllerin bulunduğu geniş alana göller yöresi denir
Körfezleri:Fethiye körfezi, Antalya körfezi, İskenderun körfezi
Geçitleri:Çubuk geçidi( Göller yöresini Antalya'ya bağlar), Gülek geçidi(Silifkeyi İç Anadolu'ya bağlar), Belen geçidi(Amik ovasını İskenderun'a bağlar), Sertavul
Madenleri: Boksit(Alüminyum)-Seydişehir(Konya), Kükürt-Keçiborlu(Isparta),
Krom-Fethiye, Köyceğiz, Acıpayam, Dalaman Amyant-Hatay(Uluçınar),
Barit-Alanya, Anamur
İklimi ve Bitki Örtüsü Akdeniz kıyılarında Akdeniz iklimi görülürDağlar denize paralel uzandığı için Akdeniz iklimi bölgenin iç kesimlerine giremez bu nedenle toros dağlarının arka taraflarında Göller Yöresinde ve İç Anadoluya yakın yerlerde
Karasal iklim görülür Yağışlar kış aylarında görülürAlçak yerlerde maki bitki örtüsü
vardırYüksek yerlerde ise ormanlar vardır Karasallığın görüldüğü yerlerde bozkırlar
vardır
AKDENİZ BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
• Yüzölçümü (toprak genişliği) olarak bölgeler arasında 4sıradadır
• Orman bakımından Karadeniz bölgesinden sonra %21 ile 2 Sıradadır
• Ekonomisi tarıma dayanır, sanayi ikinci plandadır
• Sanayisi Marmara ve Ege'den sonra 3sıradadır
• Kışların en ılık geçtiği bölgemizdir
• Seracılık ve turfanda sebze meyveciliğin en yaygın olduğu bölgemizdir
• Susam, yer fıstığı, turunçgiller(portakal , mandalina, limon, greyfurt), muz, gül üretiminde 1sıradadırSoya fasülyesi üretimide fazladır
• Karstik arazinin en geniş yer kapladığı bölgemizdirBu yüzden yer altı sularının aşınım ve birikimi görülür
• Göller yöresi bu bölgemizdedir
• Antalya bölümüne göre Adana bölümünde sanayi daha fazla gelişmiştirAntalya bölümünde ise turizm daha fazla gelişmiştir
• Karain , Damlataş ve İnsuyu mağaraları, Manavgat, Düden ve Kurşunlu çağlayanları Side, Aspendos ve Perge gibi şehir kalıntıları Alanya kalesi ve Selçuklulardan kalma tarihi eserler ve Akdeniz kıyısındaki il ve ilçeler turizm açısından önemlidir
• Mersin'de Ataş petrol arıtma rafinerisi vardır
• Mersin limanı ticaret için önemli bir limanımızdır
• Adana ili Türkiye’nin 4 Büyük şehridir
• Irak ile Türkiye arasındaki Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattı İskenderunda son bulur
• Yıl boyunca iki üç ürün alınabilen tek bölgemizdir
• Çukurova Türkiye'de pamuğun en çok yetiştirildiği ovalarımızdandırAkde niz Bölgesi Ege ve GDoğu Bölgemizden sonra 3sıradadır
• Dalamanda kağıt, Seydişehir’de alüminyum, Adana'da dokuma ve iplik fabrikası vardırIsparta'da halıcılık gelişmiştir

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
Bölümleri: Yukarı Fırat Bölümü(Malatya, Elazığ, Erzincan, Bitlis, Tunceli ve Bingöl)
Erzurum Kars Bölümü(Erzurum, Kars, Ardahan, Iğdır)
Yukarı Murat-Van Bölümü(Van, Ağrı, Muş)
Hakkari Bölümü (Hakkari, Şırnak)

Dağları: Kuzeydekiler : Çimen, Kop, Allahuekber, Yalnızçam
Ortadakiler :Munzur, Karasu, Aras dağları
Güneydekiler:Güneydoğ u Toroslar, Bitlis, Buzul(Cilo) dağı
Sönmüş Volkanik Dağları:Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı
Ovaları: Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Van- Başkale, Hakkari-Yüksekova, Erzincan, Tercan,
Aşkale, Erzurum, Pasinler, Horasan, Kağızman, IğdırErzurum-Kars platolarıda vardır
Akarsuları:Aras, Kura, Murat, Karasu
Gölleri:Van, Erçek, Nazik, Çıldır, Hazar, Nemrut
Barajları:Fırat üzerinde(Keban, Karakaya)
İklimi:Karasal iklim görülürKışlar soğukturKar yağışlıdır ve uzundurYazlar aşırı sıcak değildir ve kısa sürerDon olayları sık görülürKar 5, 6 ay yerde kalırBitki örtüsü bozkırlardırDağların yüksek yamaçlarında ormanlara rastlanır
Madenleriemir(Sivas-Divriği, Malatya-Hekimhan)
Not: Demir üretiminde Türkiye'de 1Sıradadır
Krom(Ergani--Diyarbakır, Guleman, Maden--Elazığ)

BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ
• Kapladığı alan bakımından %21 ile Türkiye'de 1sıradadır
• Nüfus yönünden 6sıradadırNüfus yoğunluğu bakımından 7sıradadır
• Orman alanları bakımından %7 ile 6sıradadır
• Ekili dikili arazinin en az olduğu bölgemizdir
• Ekonomisinde hayvancılığın ön planda olduğu tek bölgemizdir
• Sanayi bakımından en geri kalmış bölgemizdir
• Kayısı üretiminde %70 ile Malatya 1sıradadır
• Türkiyede maden yatakları ve çeşitleri bakımından en zengin bölüm Yukarı Fırat bölümüdür
• Doğu Anadolu Bölgemiz ortalama 2000-2200 metre yüksekliktedir
• Göl yönünden zengindirTürkiye'nin en büyük gölü Van gölü bu bölgemizdedir
• Turizm gelirleri bakımından en fakirdir
• Hidroelektrik enerjisi üretiminde 1sıradadırTüketimin de son sıradadır
• Günlük ve yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu (karasallık) bölgemizdir
• Afşin Elbistan termik elektrik santrali Türkiye’nin ilk termik elektrik santralidir
• Karadeniz'den sonra en fazla göç veren bölgemizdir
• Büyükbaş hayvancılığın en fazla yapıldığı bölgemizdir(Erzurum-Kars bölümü)NOT:İlkbahar ve Yaz yağışlarının çok olması meraların(otlaklar) çoğalmasını sağlar bu nedenle büyükbaş hayvancılık yapılır
• Ulaşım ağının en kötü olduğu bölgemizdir(dağlık olduğu için)
• Tarım ürünlerinin en geç olgunlaştığı bölgemizdir
• Türkiye'nin en soğuk ve kışları en uzun süren bölgesidir(Erzurum-Kars bölümü Türkiye'nin en soğuk bölümüdürSibirya'dan gelen soğuk hava ve bölgenin yüksekliği soğuk olmasında etkilidir)
• Aras ve Kura ırmakları Hazar Denizine, Fırat ve Dicle ırmakları Basra Körfezine dökülür
• Iğdır'da mikroklima iklim görülür(Dar alanlı iklimdir çevresine göre daha sıcaktırSoğuklardan korunmuşturÇeşitli meyve sebze hatta pamuk bile yetiştirilir)

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

Bölümleriicle Bölümü(Diyarbakır, Batman, Siirt, Mardin)
Orta Fırat Bölümü(Gaziantep, ŞUrfa, Adıyaman, )
Dağları:Karacadağ(Sön müş volkanik dağdır)
Platoları:Mardin eşiği, Gaziantep Platosu, Adıyaman Platosu, ŞUrfa Platosu
Ovaları:Harran ovası, Suruç ovası
Akarsuları:Fırat, Dicle ve kolları
Barajları:Atatürk(Fır at nehri üzerindedir), Devegeçidi(Dicle nehri üzerinde)
Madenleri:Fosfat(Mard in Mazıdağında), Petrol(Siirt, Adıyaman, Diyarbakır, Batman)
İklimi ve Bitki Örtüsü:Bölgenin Akdeniz’e yakın olan batı taraflarında Akdeniz iklimi hakimdir
Doğuya doğru gidildikçe karasal iklim etkisini gösterirBozkırlar alçak yerlerde çokturYüksek yerlerde yer yer meşe ormanlarına rastlanır

BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin 7BölgesidirSonuncud ur
• Nüfus miktarı bakımından sonuncudur
• Orman oranı bakımından % 1 ile sonuncudur
• Ekonomisi tarıma dayanırHayvancılık ikinci sıradadır
• Fosfatın en fazla çıkarıldığı bölgemizdir
• Petrolün tamamı bu bölgeden çıkarılır
• Antep Fıstığı, Mercimek, Karpuz üretiminde 1Sıradadır
• Buharlaşmanın ve Yaz kuraklığının en fazla olduğu bölgemizdir
• Hiç tabii(doğal) göl bulunmayan tek bölgemizdir
• Platolardan oluşmuştur
• Bölgenin en yüksek yeri Karacadağ sönmüş volkanik dağıdır(1910m)
• GAP 'ın gerçekleşmesiyle, su ihtiyacı giderilecek, elektrik üretimi , ürün çeşidi ve verim artacaktır

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

Bölümleri: Konya Bölümü(Konya, Aksaray, Karaman), Yukarı Sakarya Bölümü(Eskişehir, Ankara), Orta Kızılırmak Bölümü(Çankırı, Kırıkkale, Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Kayseri),
Yukarı Kızılırmak BölümüSivas)
Dağları:Akdağlar, Tecer dağları, Hınzır dağları, Yıldız dağları, Sündiken dağları, Elmadağ
Sönmüş Volkanik Dağları:Karadağ, Karacadağ, Hasandağ, Melendiz, Erciyes dağı
Akarsuları:Kızılırmak , Sakarya, Porsuk çayı ve Delice çayıdır
Barajları:Kızılırmak üzerinde(Hirfanlı, Kesikköprü), Sakarya üzerinde(Sarıyar, Gökçekaya)
Gölleri:Tuz gölü, Akşehir, Eber, Ilgın, Tuzla, Mogan
Ovaları:Konya, Ankara, Eskişehir, Çubuk
Platoları: (PLATO:Yüksek düzlüklere denir) -- Haymana platosu, Cihanbeyli platosu, Obruk platosu, Bozok platosu, Uzunyayla platoları vardır
İklim ve Bitki Örtüsü:Bölgenin kenar kesimleri dağlarla çevrili olduğu için denizlerin ılımanlaştırıcı etkisi bu bölgemize girememiştirKarasal iklim etkilidirYazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlıdırBitki örtüsü bozkırlardır
MadenleriLületaşı-Eskişehir-Not:Türkiye ve Dünyada 1sıradadır), Wolfram-Kırıkkale, Niğde, Krom:Eskişehir, Kayseri, Sivas, Linyit:Sivas Tuz:Tuz gölü

İÇ ANADOLU BÖLGESİ’NİN GENEL ÖZELLİKLERi
• Yüzölçümü olarak Doğu Anadolu’dan sonra 2büyük bölgemizdir
• Türkiye'nin başkenti Ankara buradadır
• Türkiye'nin 2 Büyük gölü Tuz gölü buradadır
• Türkiye’nin en büyük ovası Konya ovası buradadır
• Ova ve platoların en geniş yer kapladığı bölgemizdir
• Türkiye’de en az yağış alan yer Tuz gölü ve çevresi bu bölgemizdedir
• Karadağ, Karacadağ, Hasan dağı, Melendiz dağı, Erciyes dağı sönmüş volkanik dağlarıdır
• Türkiye’nin tahıl ambarı İç Anadolu’durTahıl(Buğ day, Arpa, Yulaf, Çavdar)
• Patates, Armut, Şeker Pancarı, Elma, Tahıl üretiminde 1sıradadır(PAŞE T)
• Ortalama yüksekliği 1000 metredir
• Tek uçak fabrikamız Eskişehir'dedir
• Türkiye’nin en büyük akarsuyu Kızılırmak nehrinin büyük bölümü bu bölgemizde akarak yay çizer
• Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır
• En fazla küçükbaş hayvancılığın yapıldığı bölgemizdir
• Koyunların 1/3'ü , Tiftik keçisinin 3/4'ü bu bölgemizde yetiştirilirTiftik keçisine Ankara keçisi de denir
• Kırıkkale’de Orta Anadolu Petrol Rafinerisi vardır
• Turistik Yerleri:Konya'da; Mevlana müzesi, Karatay Medresesi, Konya kalesi, Akşehir'deki;
Nasrettin Hoca Türbesi, Ankara'da;Anıtkabir, Çankaya Atatürk Köşkü, Etnoğrafya ve Anadolu Medeniyetleri Müzeleri, tarihi Gordion (Polatlı) şehri kalıntıları, Ürgüp ve Nevşehir yakınlarındaki Peri Bacaları , Derin Kuyu , Ihlara Vadisi, Sivas’ta ise Osmanlı ve Selçuklulardan kalma tarihi eserler vardır

KARADENİZ BÖLGESİ

Bölümleri: Batı Karadeniz(Düzce, Bolu, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu , Sinop),
Orta Karadeniz(Samsun, Çorum, Tokat, Ordu, Amasya), Doğu Karadeniz (Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Rize, Artvin)
Dağları :Birinci sıradaki dağlar-Küre dağları, Canik dağları, Giresun dağları, Rize dağları İkinci sıradaki dağlar-Köroğlu dağları, Ilgaz dağı, Çimen, Kop, Mescit dağları
Ovaları:Çarşamba ovası(Yeşilırmak'ın denize döküldüğü yerdedir)
Bafra ovası (Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerdedir)
Akarsuları: Sakarya, Filyos(Yenice), Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh
Gölleri: Sera, Tortum, Uzungöl, Yedigöller, Abant
Geçitleri:Zigana(Kalk anlı), Kop geçitleri
Barajları:Sakarya nehri üzerinde(Gökçekaya, Hasan Polatkan)
Kızılırmak nehri üzerinde(Altınkaya)
Yeşilırmak nehri üzerinde(Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu, Almus)
Kelkit çayı üzerinde(Kılıçkaya) barajları vardır
Madenleri:Taş kömürü(Zonguldak), Bakır(Küre, Murgul)
Sanayi: Demir-çelik fabrikası(Ereğli, Karabük), Bakır işletmesi(Samsun),
Kağıt fabrikası( Çaycuma, Aksu, Taşköprü) Bölgede ayrıca Fındık(Fiskobirlik) , Çay(Çaykur), Tütün, Şeker, Orman ürünleri işletmeleri vardır
İklimi: Kıyı kesimlerde Karadeniz iklimi görülür Yazlar serin, kışlar ılık geçerHer mevsim yağışlıdırBitki örtüsü ormanlardırİç kesimlerde karasal iklim etkilidir

BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ
• Balıkçılığın en fazla yapıldığı yer Doğu Karadeniz’dir
• Yüzölçüm bakımından 3 SıradadırDağlık bir bölgemizdir
• Orman bakımından 1sıradadır
• En fazla heyelan(toprak kayması) olan bölgemizdir
• En fazla dağınık yerleşme Doğu Karadeniz’de görülürAhşap(ağaç) evler çoktur
• Ekonomisi tarıma dayanır
• Batı Karadeniz’de sanayi gelişmiştirBu nedenle nüfus sıklaşmıştır
• En çok göç veren bölgemizdir(il olarak Rize)
• Türkiyede en fazla yağış alan bölgemizdir(İl olarak Rize)
• Türkiye’de nemliliğin en fazla görüldüğü bölgemizdirBuna bağlı olarak güneş enerjisinden en az yararlanılan bölgemizdir
• Taş kömürünün hepsi bu bölgemizden çıkarılır(Zonguldak ilinden) 1sıradadır
• Bakırın yarıdan fazlası bu bölgemizden çıkarılır1sıradadır
• Çay, Fındık, Mısır, Keten, Kenevir üretiminde 1sıradadırSoya fasülyesi üretimi de önemlidir
• Çoruh nehri üzerinde rafting (su sporları) yapılır
• Çoruh nehri ülkemiz içinden doğup, sınırlarımız dışından denize dökülen ırmaklarımızdandır
• Sinop Karadeniz’in tek doğal limanıdır
• TURİZM:Bolu yakınlarındaki Abant ve Yedigöller Milli Parkı , Aladağlardaki -Kartalkaya'da ve Ilgaz dağlarında dağ turizmi gelişmiştirTrabzon'd a Atatürk köşkü ile Sümela Manastırı turizm açısından gelişmiştir

MARMARA BÖLGESİ
Bölümleri: Güney Marmara Bölümü(Çanakkale, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Yalo
va ) , Çatalca Kocaeli Bölümü(İstanbul, İzmit, Adapazarı), Ergene Bölümü(Edir-
ne, Tekirdağ), Yıldız Bölümü(Kırklareli)
Dağları:Yıldız dağları, Samanlı dağları, Uludağ
Ovaları:Ergene, Balıkesir, Bursa, İnegöl, Sakarya ovaları vardır
Gölleri:, Manyas(Kuş), Ulubat, Sapanca, Durusu(Terkos), İznik
Akarsuları:Sakaryanın aşağı kesimi, Meriç'in kolu Ergene ırmağı ve Susurluk
Körfezleri:Saros, Erdek, Bandırma, Gemlik, İzmit
Yarımadaları: Trakya , Çatalca, Kocaeli, Gelibolu, Biga, Kapıdağ, Armutlu
Madenleri:Bor Mineralleri(Susurluk) , Doğalgaz(Hamidabat-Kırklareli), Mermer(Mar-
mara adası), Wolfram(Uludağ-Bursa)
İklimi:Geçiş iklimi özelliği gösterirTrakyada (Ergene havzası) karasal iklim, Karade-
niz kıyılarında Karadeniz iklimi, Marmara denizi ile Ege denizi çevrelerinde Akdeniz
İklimi görülürBu nedenle Türkiye'de ürün çeşidinin en fazla olduğu bölgemizdir
Bitki örtüsü:Marmara bölgesinde üç tane iklim görüldüğü için, bu üç iklimin karak-
teristik bitki örtüleri olan maki, bozkır(step), ormanlar görülür

MARMARA BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
• Yüzölçümüne(toprak genişliği) göre bölgeler arasında 6sıradadır
• Ortalama yüksekliği en az olan bölgedir
• Nüfusun ve nufus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgemizdir
• Başka bölgelerden en fazla göç alan bölgedir
• Üç denize kıyısı olan bölgedir
• Sanayinin en gelişmiş olduğu bölgedir
• Hem Asya, hem de Avrupa’da toprakları olan bölgemizdir
• Orman bakımından 3sıradadır
• Bor minerallerinin üretiminde Türkiye dünyada 1sıradadırBor mineralleri bu bölgemizden çıkarılır
• Yıldız dağları bölümünde halkın geçim kaynağı ormancılık ve hayvancılıktır
• Şeftali, Ayçiçeği, Pirinç(Çeltik), Kestane üretiminde 1sıradadır
• Turizm gelirleri en fazla olan bölgemizdir
• Önemli Turistik Yerleri: İstanbul(Osmanlı ve Bizans tarihi eserleri vardır), Edirne (Osmanlı eserleri vardır), Çanakkale (şehitlikler var), Manyas(Kuş) gölü, Uludağ (Kış sporları yapılır) Bursa , Yalova , İnegöl, Gönen, Mustafa Kemal Paşa kaplıcaları, Ege sahilleri turizm açısından önemlidir
• İpsala-Yunanistan ile Kapıkule-Bulgaristan ile sınır kapılarımız bu bölgemizdedir
• İzmit'te İpraş petrol arıtma rafinerisi vardır
• İpek böcekçiliğin en fazla yapıldığı Bursa bu bölgededir
• Marmara bölgesi Asya ile Avrupa arasında köprü durumundadır
• Türkiye sınırları dışından doğupta topraklarımızdan geçip Ege denizine dökülen Meriç ırmağı bu bölgemizden geçer
• Adapazarı’nda -Vagon yapımı, Gölcük'te -Gemi yapımı(Tersane), İzmit'te-İpraş, Bursa'da oto montaj ve ipekli dokuma , İstanbul'da birçok alanda sanayi gelişmiştir
• İstanbul Türkiye’nin en büyük şehridir

etkilerini yansıtan pek çok örnek verilebilir Bu etkilerin bazıları kısaca şöyle belirtilebilir: kontrolü altındadır Akarsu topografyası, kurak bölge şekilleri, buzul yöreleri, hatta kıyı şekilleri iklime uygun bir dağılış gösterir Örneğin fırtınaların fazla, dalgaların büyük olduğu kıyılarda yarlar daha çoktur ve çabuk gelişir