Güneydoğu Anadolu

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir Bölgede yaşyan vatandaşlarımızın konuşma dilleri ise şöyledir:Anadil kapsamında Kürtçe:%54,4,Türkçe:%45,6 - Günlük konuşmada en çok kullanılan dil:Türkçe:%63,Kürtçe:%37(Kaynak:Türkiye'nin Etnik Yapısı-Ali Tayyar Önder)
Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar Yüzölçümü ve nüfusuyla Türkiye'nin en küçük bölgesidir Bölgede etli ve baharatlı yiyeceklere sahip olan zengin bir mutfak kültürüne sahiptir

Yeryüzü şekilleri

En küçük coğrafi bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi iki bölüme ayrılmıştır Bunlar, Orta Fırat Bölümü ve Dicle Bölümü’dür Bölgeyi bölümlere ayıran sınır Karacadağ volkan konisinden geçer Bölgede yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar geniş yer kaplarlar
Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları ile birlikte ikinci bir kıvrımlı dağ kuşağı uzanır Bölgenin ortasında 1938 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ Volkanı yer alır Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde yükselen "Kartal Dağları önemli yükseklik yapar
Karadağ’ın batısında Harran, Ceylanpınar ve Birecik ovaları yer alır Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası geniş olmayan ancak çok verimli bir ovaya sahiptir
Karacadağ’ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır Karacadağ’ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat Eşiği yer alır
Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır Bölgede ise Toroslar’dan gelen Kahta ve Karadağ’dan gelen küçük akarsularla beslenir Güneydoğu Toroslar’ın güneye bakan yamaçlarından birçok kol halinde çıkan Dicle Nehri ise bölgenin diğer önemli akarsuyudur Her iki akarsu da Basra Körfezi’ne sularını boşaltırlar
Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleri bulunmaktadır Bölgenin ve ülkenin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölge sınırları içindedir

Ekonomi

Tarım ve hayvancılık

Bölge ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır Geniş düzlüklerin olması bölgede tarım için büyük bir avantaj iken, yaz kuraklığının şiddetli olması üretimi olumsuz etkiler Tarımda sulamaya en çok ihtiyaç duyan bölge lös adı verilen çok verimli topraklar bulunur ve sulama iyi yapılıp arttıkça ürün çeşidi de artmaktadır
Türkiye'de en çok kırmızı mercimek ve antep fıstığı bu bölgede yetişir Ayrıca buğday, pamuk, keten, susam, nohut, üzüm, batısında zeytin, incir, sulanabilen alanlarda yaz sebzeleri ile vadilerde pirinç yetiştirilmektedir
Bölgede ağırlıklı olarak küçükbaş hayvancılık yapılır Çok az miktarda sığır da vardır Canlı hayvan ticaretinin gelişmiş olduğu bölgede hayvansal ürünler önemli gelir kaynağıdır

Yeraltı zenginlikleri

Bölge yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengin sayılabilir fosfat ve linyitin yanında bölgede petrol de çıkarılır Batman, Diyarbakır ve Adıyaman'da Türkiye'nin önemli petrol yatakları bulunur ve Batman rafinerisinin işlediği petrol bölgeden sağlanır

Endüstri

Sanayi en çok batı bölümde gelişmiştir Gaziantep en büyük sanayi merkezidir Dokuma, iplik, giyim, halı, kilim, battaniye, un, unlu gıdalar, tarım makineleri, içki, zeytinyağı, sabun, deterjan, çimento ve rafineri başlıca sanayi kollarıdır Bölgede madenî eşya yapımı da gelişmiştir

Turizm

Bölge,Anadolu'nun en eski kültürel yerleşim merkezidirKısıtlı oranda yapılan turizm faaliyetleri daha çok tarihî kalıntılar ve inanç turizmi ile olmaktadır Adıyaman ilinde Nemrut Dağı Millî Parkı, Diyarbakır kent surları ve özellikle de Peygamberler Şehri olarak adlandırılan Şanlıurfa başlıca turizm merkezleridir
Nüfus ve yerleşme

Nüfusu en az olan bölgemizdir Ancak doğum oranının yüksek, yüzölçümünün küçük olması nüfus yoğunluğunun fazla olmasına sebep olmuştur Dicle bölümü ve özellikle Diyarbakır Yöresi yoğun nüfuslanmıştır Yağışın azaldığı düzlüklerde nüfus azalır Bölge diğer bölgelere göç veren bir bölgedir Ayrıca mevsimlik işçi göçleri de olmaktadır

Güneydoğu Anadolu bölgesinin genel coğrafi özellikleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar

Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları ile birlikte ikinci bir kıvrımlı dağ kuşağı uzanır Bölgenin ortasında 1938 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ Volkanı yer alır Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde yükselen Kartal Dağları önemli yükseklik yapar İç kesimlere gidildikçe iklim karasallaşır

Karadağ’ın batısında Harran, Suruç, Ceylanpınar ve Birecik ovaları yer alır Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası geniş olmayan ancak çok verimli bir ovaya sahiptir

Karacadağ’ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır Karacadağ’ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat Eşiği yer alır

Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır Bölgede ise Toroslar’dan gelen Kahta ve Karadağ’dan gelen küçük akarsularla beslenir Güneydoğu Toroslar’ın güneye bakan yamaçlarından birçok kol halinde çıkan Dicle Nehri ise bölgenin diğer önemli akarsuyudur Her iki akarsu da Basra Körfezi’ne sularını boşaltırlar

Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleri bulunmaktadır Bölgenin ve ülkenin 2 en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölge sınırları içinde yer alır

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Akarsuları

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin başlıca akarsuları kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alan Dicle ve Fırat’tır
Fırat ve Dicle nehirleri, bölge dağlarından gelen dere ve çaylarla beslenirler ve ülkemiz sınırları dışında Basra Körfezi'nde denize dökülürler
Fırat’ın Nizip ve Göksu kolları; Dicle’nin ise Botan, Garzan ve Batman kolları bölgeye yayılmıştır Bu akarsular hem barajlar aracılığı ile enerji üretiminde hem de sulamada kullanılmaktadırlar

Dicle
Fırat
Nizip (Fırat'ın kolu)
Göksu (Fırat'ın kolu)
Botan (Dicle'nin kolu)
Garzan (Dicle'nin kolu)
Batman (Dicle'nin kolu)

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Barajlar
Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Batman Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Birecik Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Devegeçidi Barajı
Dicle Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Dumluca Barajı
Göksu Barajı
Hacıhıdır Barajı
Hancağız Barajı
Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karakaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karkamış Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kayacık Barajı
Kralkızı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Seve Barajı

Güneydoğu anadolu bölgesi bitki örtüsü

Güneydoğu Bölgesinin doğal bitki örtüsü bozkırdır İç Anadolu bozkırlarına göre çok fakirdir
Bölgede antropojen bozkırlarda geniş yer kaplamaktadır
Ormanların en az olarak kapladığı bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesinde mevcut ormanların büyük bölümüde tahrip edilmiştir

Güneydoğu anadolu dağları

Güneydoğu Anadolu Bölgesi iki bölüme ayrılmıştır Bunlar, Orta Fırat Bölümü ve Dicle Bölümüdür
Bölgeyi bölümlere ayıran sınır Karacadağ volkan konisinden geçer
Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları ile birlikte ikinci bir kıvrımlı dağ kuşağı uzanır Bölgenin ortasında 1938 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ Volkanı yer alır Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde yükselen Kartal Dağları önemli yükseklik yapar

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Dağları

Karacadağ Volkanı - Kollubaba Doruğu : 1957m
Kartal Dağları
Nurhak Dağları
Gavur Dağları
Keltepe
Karakaş Dağı
Raman Dağı
Mazı Dağı

Güneydoğu Anadolu bölgesindeki ovalar,

Güneydoğu Anadoluda yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar bulunurKaradağ’ın batısında Harran, Ceylanpınar ve Birecik ovaları yeralır

Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası geniş olmayan ancak çok verimli bir ovaya sahiptir

Harran Ovası
Ceylanpınar Ovası
Birecik Ovası
Altınbaşak - Ceylanpınar Ovası
Suruç Ovası
Gaziantep Ovası
Kilis Ovası

Güneydoğu Anadoluda çıkan madenler,

Güneydoğu Anadolu Bölgesi maden bakımından zengin değildir
Gaziantep, Islahiye ve Kilis’te krom ve bakır yatakları bulunur
Kilis Gölbaşı’nda fosfat çıkartılır
Ayrıca Toros Dağları’nda krom ve çinko yatakları vardır

Güneydoğu Anadoluda yapılan el sanatları

Gaziantep El Sanatları

Kilimcilik,Kutnuculuk,Aba Dokumacılığı,Zurnacılık,Bakırcılık,Sedefc ilik,Gümü ş İşlemeciliği,Yemenicilik,Antep İşi El İşlemesi,kuyumculuk,küpçülük

Adıyaman El Sanatları

Adıyaman ilçe ve köylerinde halı, kilim, heybe, hurç gibi yöre insanımızın sanat ve estetik zevkini, el becerisini yansıtan geleneksel el sanatları hem halkımızın kendi ihtiyaçlarını karşılamak hem de turistik olarak üretilmektedir Bunun yanında genç kızlarımızın, sözü dili, sayılabilecek yazma oyaları, kanaviçe nakışlarından yöremizde büyük önem ve değere sahiptir

Günümüzde gelişen teknoloji karşısında varlığını koruyamayan köşkerlik ( yemenicilik ) hemen hemen yok olmuştur

Mardin El Sanatları

Semercilik, Nalburculuk,Testicilik Çanak ve Çömlekçilik(bardak çömlek küp saksı vb ürünler) Merkez ve Midyat ilçelerinde çok eski yıllardan beri devam eden bir sanat dalıdır Yörenin kırmızı toprağı küp yapımcılığına uygun olduğu için bu sanat dalı bu ilçelerde gelişme göstermiştir Testiler aynı zamanda evlerin kubbeli tavanlarında da kullanılmıştır

Çok eski bir geçmişe sahip olan iğne oyası göz nurunun el maharetiyle bütünsel bir güzellik sergilendiği bazen masa örtülerinde veya oda takımlarında kırlent yazma çevrelerinde yaka ve benzeri aksesuarda motiflenen ayrı bir sanat dokusudur

Basmacılık kök boya ile elle yapılmış tahta kalıpları kullanmak suretiyle şekillenmektedir Bu sanat daha çok nevresim perde masa örtüsü bohça ve tablo gibi ürünlerin yapılmasında kullanılır

Bakırcılık ve Kalaycılık Mardin merkezinde önemli diğer sanat dalları gibi ayrı bir ihtimamla şehrin özel dokusunda yer bulan kendi adıyla anılan çarşısında yüzyıllardan beri varlığını sürdürmektedir Bakırcılıkta ürünlerin ortaya çıkması son derece ağır şartlarda gerçekleşmekte ve işin tamamı el gücüne dayanmaktadır Burada bir çok sofra takımı çanaklar kaşık kepçe kevgir sini leğen yemek tencereleri kazanlar güğümlü ibrik denilen ibrikler su güğümü vb mutfak eşyaları üretilmektedir

Tahta yontma sanatı Mardin'de taş oymacılığı kadar meşhurdur Kapı mimber divan takunya tarak kanepe konsol gelin sandığı gibi alanlarda kendini göstermektedir

Kuyumculuk ve bakırcılık

Diyarbakir’in en önemli sanatlarindan birisi kuşkusuz kuyumculuktur Hala eski tip törelerini sürdüren ailelerden işlenmis ayna, gülabdan, nalin ve ziynet takılarını korumak için Pestahtah" adi verilen gümüs işlemeli sandıklar bulunmaktadır

Güneydoğu Anadolu'da genellikle oynanan oyunlar şunlardır;

Ağır halay, Düz halay, Ağır Malatya, Berde, Deriko (derino), Galüç, Üçayak, Ağır hava, Dik hava, Hasandağlı, Lorke, Pekme-zo, Dokuzlu, Dokuzokkalı, Tırpano, Kudaro halayı, Ağır GovcukTırge, Simsimi, Sevda,

Bu oyunlar Türk halk danslarının adlarından da anlaşıldığı gibi Adıyaman halk oyun Halay bölgesinde oynanan dizi biçimindeki oyunlardandır ve genellikle ağır olarak sürdürülen oyunlardır Kadınlar da bu oyunlardan bir kısmını kendi aralarında oynamaktadırlar

Oyunlara eşlik eden müzik aletleri

Davul, Zurna, Kaval, Bağlama, Tef, Iklığ, Darbuka, Cümbüş, Leğen, Cura

Diyarbakır’da halk oyunları; kına geceleri, düğün, bayram ve özel zamanlarda oynanır Bazen sohbet ve eğlenme amaçlı gidilen yerlerde halk oyunları da oynanır Bazen de yöreye özgü eyvanlı evlerde eğlence amaçlı bir araya gelinir ve bu muhabbetlerin açılışı halk oyunlarıyla yapılır ve ardından müzik ile devam eder, hatta bu güzel sohbetler için özel davul zurna bile temin edilir

Yörede oyunlar genelde ağırdan başlayıp hızlanarak devam eder Oyun formları genellikle ;

• Düz çizgi,

• Karşılıklı iki düz çizgi,

• Yarım daire,

• Daire formundadır

Bazı kırsal kesimlerde ise çeşitli biçimde diziler oluşturulur ve sözlü sözsüz ezgiler eşliğinde oynanır Oyunlar serçe parmaklar, kollar ve avuç içlerinin birleşmesiyle oynanmaktadır Bazı oyunlarda kollar serbest bir halde seyir gösterir

Örneğin Çepik oyunu gibi Yörede bazı oyunlar belli araçlar eşliğinde oynanır Bu araçlar genelde ;

Teşi,

Bakraç,

Tüfek,

Sopa,

Tırpan,

Kepenek ‘tir

Seyirlik oyunları geçmişte gerçekleşen olaylar, doğadan etkileşim, dini inançlar ve hikayelerden derlenip belli bir formda ve uygun müzikle sahneleme olayıdır Bu oyunlar yörede halen eski canlılığını koruyarak oynanmaktadır

DİYARBAKIR’DAKİ HALK OYUNLARI İSİMLERİ

KEŞE – O

DELİLE (DELİLO)

GOVEND (HALAY)

HARRANİ (ESMERİM)

ŞUŞANE (TEK AYAK)

DU – NIG (ÇİFT AYAK)

ÇAÇAN

ÇEPİK

MERYEMO

PAPURE

DÜZO

KADIN DELİLOSU

KADIN HALAYI

TEŞİ

BERİ

TEŞİ (ERKEK)

GUR – U PEZ (KURT KUZU)

HASAT

KELEK

ŞUR – U MERTAL (KILIÇ KALKAN)

ÇÖMÇE GELİN

Gaziantep ilinde en çok sevilip oynanan oyunlar

Dokuzlu, Oğuzlu, Çepikli -Çibikli (Havarişko da denir), Fatige demune , Mani, Şirin Nar, Mendilli, Leylim

Gaziantep ili sınırları içerisinde Türkmen oymaklarından Barak aşireti de yaşamaktadır Bunların da kendilerine özgü çok güzel Türk halk dansları vardır Bu oyunlara Davul Zurna eşlik eder Bu oyunlarda müziğe, kartal kanadından yapılan ve Zambur adı verilen bir halk çalgısı da eşlik etmektedir

Gaziantep ili Türk halk dansları kadar halk müziği bakımından da çok zengin illerimizden biridir Yörede yapılan araştırmalar bu bölgedeki türkü ve melodilerin Uzun havalar, Kırık havalar ve Halaylar olmak üzere üçlü grup altında toplanabileceğini göstermektedir

Halk müziği araçları : Üflemeli sazlar, başta orta kaba olmak üzere Zurna, dilli dilsiz Kavallar, yaylı sazlardan Kemane, vurmalı sazlardan başta Davul olmak üzere, Tef, Darbuka ve Zil

Barak’lar arasında bugün de çok sevilip oynanan oyunlardan bazıları;Meryem, Mermere, Kaba, Tam Kaba, Kırıkcan, Çobanbeyli, Nahsani, Barak Halayı ya da Barak İki Kamış oyunu, Üçürdüm



Güneydoğu Anadolu bölgesi giyim

1 BAŞA GİYİLENLER : Kofi, Temezzi ve tülbent

2 SIRTA GİYİLENLER : Fistan, şalvar, ( İç donu ) Kuşak ve yelek

3 AYAĞA GİYİLENLER : Yün çorap ve kundura

4 TAKILAR : Dizili altın, gümüş gerdanlık

5 SÜSLER : Sürme ve hızma

6 SAÇ ŞEKİLLERİ : Örgülü saç,

KADIN GİYSİLERİ

1BAŞA GİYİLENLER

11KOFİ ( PÜSKÜLLÜ ) : Kadınların başına giydikleri, yan tarafları örgülü siyah saçaklı, saçaklar yanlardan sarkık ve serbest biçimdeki kadın başlığı, kadın boynuna olduğundan biraz daha uzun göstermesi bakımından önemlidir Kofinin ön yüzeyi sarı altınlarla süslenir

12TÜLBENT ( TERHİ – ÇARİK ) : Beyaz renkli, etrafı çeşitli renklerle, boncuk oyalı, ( yaşlı, dul ve yaslı kadın tülbendi sadedir )

2SIRTA GİYİLENLER

21FİSTAN ( KIRAS ) : Siyah zemin üzerine, parlak desenli, işlemeli, kadife kumaş, belde küçük pililidir Bol kollu, büzgüllü, manşetlidir Ensede üç düğmeli ve sıfır yakalıdır

22ŞALVAR ( DERPİ ) : Basma renkli, paçaları lastiklidir

23YELEK : Kırmızı renkli, süvet kumaştan yapılmış, kenarları sarı işlemelidir

24KUŞAK : İpek kumaştan yapılmış, selemontte denilir Sarı renklidir

3AYAĞA GİYİLENLER

31ÇORAP ( GORE ) : Yünden örme, düz veya işlemelidir

32 KUNDURA : Siyah renkli olup, poçiksizdir

ERKEK GİYSİLERİ

1 BAŞA GİYİLENLER :Siyah püskülü agal

2 SIRTA GİYİLENLER : Gömlek,yelek kuşak ve şalvar

3 AYAĞA GİYİLENLER : Yün çorap ve kundura

4 TAKILAR : Köstet ve pazubent

1BAŞA GİYİLENLER

11 AGAL

Ücretsiz Üyelik

üz siyah veya siyah beyaz karışımlı ve püsküllüdür Yün kumaştan yapılmıştır

2 SIRTA GİYİLENLER

21GÖMLEK : Hakim yaka önden üç düğmeli veya boydan da düğmeli olabilir

Sarı kırmızı renkler hakimdir Celok veya kurtek adı da verilir Kolları uzun ve bileği manşetlidir

22 YELEK : Siyah ve gri kumaştan yapılır Geniş yakalıdır Sırtı astarlı ve tokalıdır En az beş düğmeli ve iki ceplidir

23 KUŞAK : İpek kumaştan yapılır Renkli ve geniştir

24 ŞALVAR : Siyah veya gri renkli kumaştan yapılır Ağı boldur Bele uçkurla bağlanır Paça dizden aşağı dardır

3 AYAĞA GİYİLENLER

31 ÇORAP ( GORE ) : Yünden örme, düz veya işlemelidir

32 KUNDURA : Siyah renkli olup, poçiksizdir

KADIN GİYİM KUŞAMI

BAŞ

A- GİYİLENLER: AYNALI KOFU, TUNÇ VE TEMEZİ (POŞU) SAÇ ÖRGÜLERİ

B-ÖRTÜLENLER:LAÇIK (LEÇEK YADA TÜLBENT), ĞELİ (BÜYÜK NAKIŞLI POŞU)

C- GENELLİKLE KULLANILAN RENKLER VE BİÇİM:

RENKLER SERBEST OLARAK KULLANILABİLİRAYNALI KOFU KULLANILDIĞI ZAMAN POŞULAR KOFU ETRAFINA BAĞLANIR, TÜLBENT BAŞA ÖRTÜLDÜKTEN SONRA , ÜÇ (3) RENK POŞU BİRİ SAĞA, BİRİ SOLA BİRDE ARKAYA GELECEK ŞEKİLDE BAĞLANIR

BU BAZEN İKİ (2) RENK; OLARAK; BİRİ SAĞA BİRİ SOLA GELECEK ŞEKİLDE DE BAĞLANIR

GELİNLERDE BUNLAR ÜZERİNE ĞELİ DE BAĞLANIR

BEDEN

A- İÇ GİYİM: ASİU KIRAS(GECELİK),

HEVAL KIRAS FİSTAN ÇIKARILDIĞINDA KULLANILIR

ALT: DERPE (ŞALVAR) GENELLİKLE BASMA VİSKONT KEŞMER, VE PAZENN KUMAŞLARDAN YAPILIR

B-DIŞ GİYİM:YELEK , FİSTAN , PIŞT (PÜSKÜLLÜ KUŞAK) MEZER

AYAK:

GORE (ÇORAP):

DESENLİ OLUP OLMAMASINA KARIŞILMAKSIZIN AÇIK RENK OLMASI TERCİH OLUNUR

ÖZELLİKLE BÖLGE KÜLTÜRÜNDEN VE YAŞAM TARZINDAN DOLAYI YÜN OLMASI GEREKMEKTEDİR

ŞEKAL (AYAKKABI):

AYAKKABIDA RENK : GENELLİKLE SİYAH YADA BEYAZ OLARAK TERCİH EDİLİR

(KIYAFET RENGİNE UYGUN OLMAK KAYDI İLE)

ERKEK GİYİM KUŞAMI

BAŞ

A- GİYİLENLER: EGAL KOLOS

- GENELLİKLE KULLANILAN RENKLER VE BİÇİM: RENKLER SERBEST OLARAK KULLANILABİLİR

BEDEN:

ÜST:

İŞLİK: GÖMLEK DÜĞMELİ OLUP GENELLİKLE AÇIK RENK TERCİH EDİLİR GÖMLEKTE YAKA BİSİKLET YAKA DEDİĞİMİZ YUVARLAK YAKADIR

YELEK: DÜĞMELİ OLUP YANLARDAN İKİ CEPLİDİR

SAĞ KOLDA MEZER (MUSKANI N KONDUĞU DERİ CÜZDAN)YANİ NUSAK BULUNUR

AKSESUAR OLARARK KÖSTEKLİ SAAT KULLANILIR

ALT:

- ŞALVAR: BELDEN BÜZMELİ, BACAK VE BALDIR BÖLÜMLERİ GENİŞ AYAK BİLEĞİNİ İYİCE KAVRAYACAK ŞEKİLDE DİKİLİR

RENK KULLANIMI SERBEST OLDUĞU HALDE GENELLİKLE RENK SİYAH VE GRİDİR

AYAK:

GORE (ÇORAP): DESENSİZ VE AÇIK RENK OLMASI TERCİH OLUNUR ÖZELLİKLE BÖLGE KÜLTÜRÜNDEN VE YAŞAM TARZINDAN DOLAYI YÜN OLMASI GEREKMEKTEDİR

ŞEKAL (AYAKKABI):

RENK : GENELLİKLE SİYAH YADA BEYAZ OLARAK TERCİH EDİLİR

(KIYAFET RENGİNE UYGUN OLMAK KAYDI İLE)

Güneydoğu Anadolunun meşhur yemekleri

Mardin Yemekleri

Birçok kavimlere ev sahipliği yaptığı ve kervan yollarının kesiştiği bir noktada olması sebebi ile Mardin’deki yemek kültürünü de geliştirmiş ve yemek çeşitlerini de çoğaltmıştır Güney ve Doğu Anadolu’nun bol baharlı, yağlı beslenme özelliği Mardin’de de görülmektedir Yörenin en meşhur yemekleri, daha ziyade köylerde yapılmakla birlikte merkezde de yapılmaktadır

Sembusek, Kızarmış İçli Köfte(irok), Kaburga Dolması, Zerde, Mercimekli Köfte (Bello), Çoban Çorbası (Lebeniye), Kavurma, Mevlüt Çöreği (Kliçe), Acı Kahve (Mırra), Kuzu Dolması, Tava Yemeği (Güveç), Şehriyeli Bulgur (Bırgıl), Mumbar Dolması, Patlıcan Kebabı (Maldum)

Ayrıca acı kahve içme ve ikram etme geleneği Güneydoğu Anadolu illerinin bazılarında gelenek halindedir Çoğu kez mevlüt, doğum, tebrik ve yaş günlerinde ikram edilir

Şanlıurfa Yemekleri

Urfalılar asırlardan bu yana damak zevkinin en güzel örneklerini veren zengin çeşitte yemeklerle beslenmesini bilmişlerdir Yöre yemeklerinin lezzetleri yanında besin değerleri de çok yüksektir Yemek yapma becerisinin yanında yaptıkları yemekleri misafirleriyle paylaşmak geleneği bütün Anadolu insanına mahsus bir özelliktir Ancak Urfalıların misafir sevme özelliğinin, hiç bir öğün misafirsiz yemeğe oturmayan Hz İbrahim (AS)’dan geldiği söylenmektedir “Halil İbrahim Sofrası” herkesce bilinen bir deyimdir Urfalılar bugün de misafir ağırlamak ve onlara çeşitli yemekler ikram etmekten büyük zevk duymaktadırlar Toplu yemek yemenin verdiği hazzı tatmış bu insanlar, yaptıkları her türlü toplantıyı başta “Çiğköfte” olmak üzere zengin yemek çeşitleriyle süslemişlerdir

Çorbalar: Ayran çorbası, hamurlu, pıt pıt, sarı şorba

Yemekler: Çağala aşı, pakla aşı, hıttı bastırması, soğan tavası, su kabağı, bütün balcan, sarımsak aşı, kaburga, isot çömleği, bamya çömleği, acır annaziği, sac kavurması, tatlı bamya, erik tavası, lolaz dürmüğü, saca basma, döğmeç, ekmek aşı, kenger aşı, semsek, has (marul) dolması, mimbar, acır bastırması, soğan tavası, ağzı açık, ağzı yumuk, pendirli ekmek, elma aşı, masluka, lebeni, boranı

Pilavlar: Kuzu içi, duvaklı pilav, üzlemeli pilav, meyhane pilavı, firikli pilav, ciğerli bulgur pilavı, baklalı bulgur pilavı, mığrıbi pilav

Köfteler: Basma köftesi, aya köftesi, lıklıkı köfte, dolmalı köfte, köfteli erik, tiritli köfte, yuvalak, kıyma, yumurtalı köfte, mercimekli köfte, firenkil köfte, yağlı köfte, etli köfte (çiğköfte)

Kebaplar: Kıyma kebabı, patatesli kebap, haş haş kebabı, kemeli kebap, tike kebabı, kazan kebabı, tepsi kebabı, kemeli tas kebabı, balcanlı kebap, soğanlı kebap, müftehi tas kebabı, frenkli (domatesli) kebap, ciğer kebabı

Salata ve Cacıklar: Kemeli cacık, bostana, zeytun bostanası, koruk salatası, pencer cacığı

Tatlılar: Peynirli kadayıf, katmer, daş ekmeği, aşır aşı, palıza, fakir şıllığı, şıllık, haside, küncülü akıt, kuymak, zingil, zerde, kadı beyni, pendirli helva, un bulamacı, palıza

Urfa Mutfağının En Önemli Menüsü

Çiğ Köfte: Çiğköftenin en önemli ve hazırlanması çok zahmetli olan baş malzemesi “kuru isot” denilen kırmızı pul biberdir Hemen hemen her Urfalı aile, senede 200 – 400 kğ kırmızı taze biberi ayıklayıp özel metotlarla kurutup döverek kuru isot haline getirir Kuru isot, sadece çiğköfte de değil, köftenin diğer çeşitlerinde, lahmacunda ve diğer yemeklerde bolca kullanılır

Gaziantep Yemekleri

Türk ve dünya mutfakları arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir Nine’ den toruna bir miras titizliği ile öğretilen yemeklerin ve tatlıların yapımında kullanılan malzemelerin seçimindeki titizlik, hazırlama ve pişirmede gösterilen beceri, yemeklerin yapımında kullanılan ve yemeklerde değişik tat ve lezzet veren baharatlar, salçalar, soslar ve karışımlar, Gaziantep yemekleri ve tatlılarının şöhrete kavuşmasına ve aranılan damak tadı olmasına neden olmuştur

Gaziantep yemeklerinin tüm yemek pişirme teknikleri cömertçe kullanılmıştır (haşlama, ızgara, tava, sote, kavurma, tencere yemeği, fırın yemekleri vb) Ayrıca yörede yetişen tüm meyve ve sebzeler Gaziantep mutfağında hak ettiği yeri almıştır

Gaziantep yemeklerinin başlıcaları şunlardır

Köfteler: İçli Köfte, Çiğ Köfte, Ekşili Ufak Köfte, Malhıtalı (Mercimekli)Köfte, Yoğurtlu Ufak Köfte, Akıtmalı Köfte , Yağlı Köfte, İç Katması (Kısır)

Kebaplar: Kuşbaşı Kebabı , Kıyma Kebabı,Patlıcan Kebabı,Soğan Kebabı, Simit Kebabı, Yoğurtlu Kebap, Sebzeli Kebap, Yeni Dünya Kebabı

Çorbalar: Dövmeli alaca çorba, Yoğurtlu dövme çorbası, Tarhana çorbası, Beyran çorbası

Ev Yemekleri: Yoğurtlu soğan yahnisi, Patlıcan musakka, Pirpirim aşı, Börk aşı, Mıcırık aşı, Doğrama, Kabaklama, Boranı ve Sarımsaklı bakla, yuvarlama

Tavalar-Kavurmalar-Kızartmalar: Saçma tavası, Sarımsak tavası, Domates tavası, Bakla ve Fasulye tavaları, Et kavurması (Topaç), Ciğer kavurması, Et kızartması

Dolmalar-Sarmalar : Karışık dolma, Patlıcan dolması, Biber dolması,Kabak dolması, Firikli acur dolması, Zeytin yağlı patlıcan ve Biber dolması, Mumbar Dolması, Bulgurlu Yaprak Sarması, Pirinçli ve Zeytinyağlı Yaprak Sarması, Lahana Sarması, Pancar Sarması

Pilavlar: Özbek Pilavı, Havuç Aşı, Etli Dövme Pilavı, Firik Pilavı, İç Pilav, Mercimekli Pilav , Çağla Aşı , Kömeç (Buğulama)Aşı

Hamur İşleri : Lahmacun (Gaziantep Usulü), Peynirli Pide, Pişi Böreği, Yeşil Zeytin Böreği, Peynir, Çökelek ve Lor Semseği

Piyazlar- Salatalar ve Cacıklar: Maş Piyazı, Fasulye Piyazı, Loğlaz Piyazı, Patates Piyazı, Yeşil Zeytin Piyazı, Çoban Salatası, Domates Salatası, Koruk Salatası ve Salatalık Cacığı

Tatlılar ve Pastalar: Baklava, Kurabiye, Burma Kadayıf, Fıstıklı Kadayıf, Aşure, Zerde, Sütlaç, Bastık, Nişe Helvası, İrmik Helvası, Kuymak , Kaygana, Şıllık (akıtma), Kerebiç, Mayanalı Kahke, Hedik

Bazı Özel Kahvaltılıklar: Katmer, Kaymak, Muhammara, Yeşil Zeytin Ekşileme, Tarhana Eritmesi

Diyarbakır Yemekleri

Diyarbakır’da yemekler genellikle bol acılı ve yağlıdır Yöremizde geleneksel yemek çeşitlerinde etin özgün bir yeri vardır Anadolu’nun çoğu yerinde olduğu gibi yiyecekler kurutularak kışın saklanıp çeşitli yemekler yapılır

Kışın saklanan yiyeceklerden peynir ve çeşitleri, üzümden yapılan pestil, pekmez etten ise kavurma , sucuk gibi yiyecekler vardır Diyarbakır bölge mutfağının merkezidir

Meftuneler : Patlıcan Meftunesi, Kabak Meftunesi, Kenger Meftunesi

Dolmalar: Etli eşkili dolma(Sumaklı), Etsiz zeytinyağlı dolma, Kibe Mumbar

Zahire Yemekleri: Bulgur Pilavı, Belluh, İçli Köfte, Lapa, Hıllorik, Pıçık, Sığma, Lebeni (ayranlı çorba), Duzaklı Pilav, Kibe Kudur, Keşkek, Habenisk

Kırsalda Yenen Yemekler: Sörün, Mallez, Mastav

Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetişen tarım ürünleri

Güneydoğu Anadolu bölgesinin karpuz üretiminde ayrı bir yeri vardır Özellikle Diyarbakır çevresinde ağırlığı 20 kg’ı aşan karpuz yetiştirilmektedir

Özellikle Gaziantep çevresinde bağcılık gelişmiştir Üretilen üzüm yaş olarak tüketilmesinin yanı sıra pekmez, pestil ya da içki yapımında kullanılır

Bölgedeki tarım alanlarının yarısından fazlasında buğday ekilir En fazla ekim alanına sahip Şanlıurfa’yı Diyarbakır izler Bölgede yetiştirilen diğer önemli tahıl olan arpa, en fazla Şanlıurfa, Siirt ve Adıyaman’da yetiştirilir

Bölgede en fazla ekilen endüstri bitkileri arasında yer alan pamuk, halen sulanmakta olan Akçakale ve Gaziantep’te yetiştirilir

Antep Fıstığı : Bölgenin karakteristik ürünüdür Üretimin % 90’ı bu bölgede gerçekleşir

Susam : Az bir alanda ekimi yapılmaktadır Ancak üretimi bölge için önem taşır

Kırmız Mercimek : Kuraklığa dayanıklı bir baklagildir Türkiye üretiminin tamamına yakınını bu bölge sağlar En çok Şanlıurfa ve Gaziantep’te yetiştirilir

Çeltik : Siverek’te yetiştirilmektedir

Zeytin : Akdeniz ikliminin etkileri görülen Gaziantep yöresinde Kilis ve Islahiye çevresinde yetiştirilir

Tütün : Sulama ile birlikte ekim alanları genişlemektedir Üretimde Adıyaman ve Batman önde gelir

Sebze : Sulanabilen alanlarda domates, biber, patlıcan gibi çeşitli sebzeler yetiştirilmektedir