Hayvan Ve Bitki Hücresi Özellikleri Ve Organellerin Görevleri

Hayvan ve bitki hücresi özellikleri ve organellerin görevleri

HÜCRE

• Canlıların bütün özelliklerini ve hayat olaylarını inceleyen bilim dalına biyoloji denir

• Zooloji:Hayvan bilimi

Botanik:Bitki bilimi

Anatomi:Yapı bilimiVücudun iç yapısını inceler

Morfoloji:Şekil bilimiVücudun dış yapısını inceler

Histolojioku bilimi

Sitoloji:Hücre bilimi

Protoloji:Tek hücrelileri inceler

İhtiyoloji:Balıkları inceler

Ornitoloji:Kuşları inceler

Entamoloji:Böcekleri inceler

Ekoloji:Çevre bilimi

Taksonomi:Sınıflandırma bilimi

Genetik:Gen bilimi

• Hücre teorisi

1)Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir

2)Hücreler bağımsız hareket ettikleri halde birlikte iş görürler

3)Hücreler bölünerek çoğalırlar

• Tek hücrelilerde bütün olaylar hücre içerisinde gerçekleşirİş bölümü ve doku oluşumu yokturÇok hücrelilerde bütün olaylar hücre grupları arasındaki iş bölümü ile olur

• En basit çok hücreli yada en karmaşık tek hücreli Volvox’ tur

• Volvox' ta işbölümü vardır ama doku oluşumu yoktur

• Tek hücrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir

• Bilinen en büyük hücre deve kuşu yumurtasıdırBilinen en uzun hücre ise sinir hücresidir

• Hücre 3 kısımda incelenir1) Hücre zarı 2) Sitoplazma 3) Çekirdek

1) HÜCRE ZARI

• Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşurHücre zarının yapısı akıcı-mozaik zar modeli ile açıklanırBu modele göre zar; yağ denizinde yüzen proteinlerden oluşmuştur

• Karbonhidratlar hücre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunurBunun sağladığı avantaj ise hücrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktırHücre zarının özgüllüğünü veren kimyasal madde glikoproteindirGlikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler

• Madde giriş-çıkışı proteinler üzerindeki porlardan olur

• Zarın özellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve seçici geçirgendir

• Zardaki proteinler enzim görevi yapar

• Zarın görevleri : Hücreyi dağılmaktan korurHücreye şekil verirHücreyi dış etkilerden korurMadde alışverişini sağlar

• Zarın seçici-geçirgen olması onun canlı olduğunu gösterir

• Hücre çeperi cansızdır,esnek değildir,tam geçirgendirHücrenin dayanıklılığını arttırır, hücreye şekil verirÜzerindeki deliklere geçit denirSelülozik yapıdadırProkaryot hücrelerde de bulunur ama yapısı selülozik değildir

2) SİTOPLAZMA
• İki kısımdır
a) Sıvı kısım:Su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral,vitamin,RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve

enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuşturGörevi:1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin oluşturmak2) Organellere yataklık etmek3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak
b) Organeller:Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

• Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir

• Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur

• Hücre içine ve dışına madde taşırBazı maddeleri depolar(Ca ve protein)Çekirdek zarı ve golgiyi yaparHücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar

• Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir

Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde,granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur

GOLGİ

• Çekirdeğe yakın bulunurHücre zarı yapımına katılır

• Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurOnun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı diğer hücrelerdekilere oranla daha fazladır

• Enzimleri paketliyerek lizozomu oluştururHücre zarı yapımına katılır

• Glikoprotein,lipoprotein,mukus,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selülozlu maddeler salgılar

• Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur

LİZOZOM

• Büyük moleküllü besinleri parçalarKurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,pasif kalan kasların küçülmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vücuda giren mikropların yok edilmesi lizozom sayesindedir

• Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çokturÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler

• Lizozom parçalanırsa hücre kendini sindirirBuna otoliz denir

• Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur

İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir

Üretilen enzimler ER ile taşınır

ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur

• Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir
NOT 1 : (Bazı kitaplara göre)Hayvanlara özgüdürBitkilerde ise lizozom benzeri yapılara

fitolizozom denir

RİBOZOM

• Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir

• Protein ve rRNA'dan oluşurÇekirdekçikte üretilir

• Zarsızdır ve iki birimdirÜst birim(büyük birim) protein,alt birimse(küçük birim) rRNA'dan

oluşur

• Protein ve enzim sentezler

• Granüllü ER ve çekirdek zarı üzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir

• Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar

• Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır

• Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır(Enzimlerden

dolayı)

• Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır

MİTEKONDRİ

• Çift zarlıdırİç zar kıvrımlıdırKıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix

denir

• Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir

• Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır Bulundukları hücreninde enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar
ÖRNEK:Sinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma bölgelerinde

çok bulunur

• Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunurKendi DNA'sı olmasına rağmen hücre

DNA'sına bağımlıdır

• Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır

• Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz

SENTROZOM

• Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur

• Sentriol denilen iki alt birimden oluşur

• Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar

• Hücre dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur

• Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur

PLASTİDLER

• Sadece bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir3 tiptir

a) Kloroplast

• Bitkiye yeşil rengini verir

• Çift zarlıdırİç zarı katmanlıdırBu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir

• Fotosentez yaparak besin üretir

• Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur

• Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden

klorofil vardır

• Bütün bitki hücrelerinde bulunmazÖRNEK:Kökte
b) Kromoplast

• Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verirLikopin(kırmızı),ksantofil(sarı) ve karoten (turuncu) olmak üzere üç çeşittir

• Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit veya baz oluşuna göre renk değiştiren

"antokyon" denen maddeler ile oluşturulur
c) Lökoplast

• RenksizdirGenelde kök,gövde ve tohumda bulunur

• Nişasta,yağ ve protein depolar

• Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür

KOFUL

• ER'dan,golgiden,hücre zarından ve lizozomdan oluşabilir

• Hayvansal hücrelerde az ve küçük,bitkisel hücrelerde ise gençken küçük,yaşlandıkça büyürlerÇünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir

• Hücre içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar

• Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir

• Metabolizmanın aktiflik derecesini belirlerEğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise

metabolizma yavaşlar

Besin kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşurAkyuvarlar mikropları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur

Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan daimi kofuldurFazla suyu dışarı

atar

Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar

PEROKSİZOM

• Bitkisel ve hayvansal hücrelerde bulunan ve içerisinde katalaz enzimi bulunan organeldir

• İçerisindeki katalaz enzimi H2O2 'yi H2O ve O2'ye parçalar

• H2O2 hücre için çok tehlikelidirÇünkü O2'nin reaksiyona girmesini yani solunumu önler

• Sitoplazmanın pH derecesi 8,0'dır

3) ÇEKİRDEK

• Hücreyi yönetirHücre bölünmesini sağlarKalıtım bilgisini taşır4 bölümdür
A) ÇEKİRDEK ZARI

• Çift katlı bir zardır

• Üzerindeki deliklere por denirBunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür

• Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden sonra yeniden yapılmasında ER

ve golgi görevlidir
B) ÇEKİRDEK SIVISI

• Homojen görünümlüdürİçerisinde bol miktarda ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur
C) ÇEKİRDEKÇİK

• Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunurRibozom sentezi yapılırBakterilerde

yoktur
D) KROMATİN İPLİK

• Hücrede en çok bulunan maddedir

• DNA'nın kendisi olup kromozomları oluştururKromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur

Kalıtsal karakterleri taşırÜreme ve büyümeyi sağlarHücreyi yönetir