Hayvan Ve Bitki Hücresi Özellikleri Ve Organellerin Görevleri
 

Hayvan ve bitki hücresi özellikleri ve organellerin görevleri

HÜCRE

• Canlıların bütün özelliklerini ve hayat olaylarını inceleyen bilim dalına biyoloji denir.

• Zooloji:Hayvan bilimi

Botanik:Bitki bilimi

Anatomi:Yapı bilimi.Vücudun iç yapısını inceler.

Morfoloji:Şekil bilimi.Vücudun dış yapısını inceler.

Histolojioku bilimi.

Sitoloji:Hücre bilimi.

Protoloji:Tek hücrelileri inceler.

İhtiyoloji:Balıkları inceler.

Ornitoloji:Kuşları inceler.

Entamoloji:Böcekleri inceler.

Ekoloji:Çevre bilimi.

Taksonomi:Sınıflandırma bilimi.

Genetik:Gen bilimi

• Hücre teorisi

1)Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir.

2)Hücreler bağımsız hareket ettikleri halde birlikte iş görürler.

3)Hücreler bölünerek çoğalırlar.

• Tek hücrelilerde bütün olaylar hücre içerisinde gerçekleşir.İş bölümü ve doku oluşumu yoktur.Çok hücrelilerde bütün olaylar hücre grupları arasındaki iş bölümü ile olur.

• En basit çok hücreli yada en karmaşık tek hücreli Volvox’ tur.

• Volvox' ta işbölümü vardır ama doku oluşumu yoktur.

• Tek hücrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir.

• Bilinen en büyük hücre deve kuşu yumurtasıdır.Bilinen en uzun hücre ise sinir hücresidir.

• Hücre 3 kısımda incelenir.1) Hücre zarı 2) Sitoplazma 3) Çekirdek

1) HÜCRE ZARI

• Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşur.Hücre zarının yapısı akıcı-mozaik zar modeli ile açıklanır.Bu modele göre zar; yağ denizinde yüzen proteinlerden oluşmuştur.

• Karbonhidratlar hücre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunur.Bunun sağladığı avantaj ise hücrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktır.Hücre zarının özgüllüğünü veren kimyasal madde glikoproteindir.Glikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler.

• Madde giriş-çıkışı proteinler üzerindeki porlardan olur.

• Zarın özellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve seçici geçirgendir.

• Zardaki proteinler enzim görevi yapar.

• Zarın görevleri : Hücreyi dağılmaktan korur.Hücreye şekil verir.Hücreyi dış etkilerden korur.Madde alışverişini sağlar.

• Zarın seçici-geçirgen olması onun canlı olduğunu gösterir.

• Hücre çeperi cansızdır,esnek değildir,tam geçirgendir.Hücrenin dayanıklılığını arttırır, hücreye şekil verir.Üzerindeki deliklere geçit denir.Selülozik yapıdadır.Prokaryot hücrelerde de bulunur ama yapısı selülozik değildir.

2) SİTOPLAZMA
• İki kısımdır.
a) Sıvı kısım:Su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral,vitamin,RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve

enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur.Görevi:1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin oluşturmak.2) Organellere yataklık etmek.3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak.
b) Organeller:Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir.

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

• Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir.

• Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur.

• Hücre içine ve dışına madde taşır.Bazı maddeleri depolar.(Ca ve protein).Çekirdek zarı ve golgiyi yapar.Hücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar.

• Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir.

Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde,granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur.

GOLGİ

• Çekirdeğe yakın bulunur.Hücre zarı yapımına katılır.

• Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludur.Onun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı diğer hücrelerdekilere oranla daha fazladır.

• Enzimleri paketliyerek lizozomu oluşturur.Hücre zarı yapımına katılır.

• Glikoprotein,lipoprotein,mukus,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selülozlu maddeler salgılar.

• Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur.

LİZOZOM

• Büyük moleküllü besinleri parçalar.Kurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,pasif kalan kasların küçülmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vücuda giren mikropların yok edilmesi lizozom sayesindedir.

• Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çoktur.ÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler.

• Lizozom parçalanırsa hücre kendini sindirir.Buna otoliz denir.

• Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur.

İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir.

Üretilen enzimler ER ile taşınır.

ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur.

• Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir.
NOT 1 : (Bazı kitaplara göre)Hayvanlara özgüdür.Bitkilerde ise lizozom benzeri yapılara

fitolizozom denir.

RİBOZOM

• Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir.

• Protein ve rRNA'dan oluşur.Çekirdekçikte üretilir.

• Zarsızdır ve iki birimdir.Üst birim(büyük birim) protein,alt birimse(küçük birim) rRNA'dan

oluşur.

• Protein ve enzim sentezler.

• Granüllü ER ve çekirdek zarı üzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir.

• Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar.

• Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır.

• Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır.(Enzimlerden

dolayı)

• Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır.

MİTEKONDRİ

• Çift zarlıdır.İç zar kıvrımlıdır.Kıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix

denir.

• Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir.

• Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır. Bulundukları hücreninde enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar.
ÖRNEK:Sinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma bölgelerinde

çok bulunur.

• Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur.Kendi DNA'sı olmasına rağmen hücre

DNA'sına bağımlıdır.

• Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır.

• Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz.

SENTROZOM

• Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur.

• Sentriol denilen iki alt birimden oluşur.

• Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar.

• Hücre dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur.

• Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur.

PLASTİDLER

• Sadece bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir.3 tiptir.

a) Kloroplast

• Bitkiye yeşil rengini verir.

• Çift zarlıdır.İç zarı katmanlıdır.Bu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir.

• Fotosentez yaparak besin üretir.

• Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur.

• Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden

klorofil vardır.

• Bütün bitki hücrelerinde bulunmaz.ÖRNEK:Kökte.
b) Kromoplast

• Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verir.Likopin(kırmızı),ksantofil(sarı) ve karoten (turuncu) olmak üzere üç çeşittir.

• Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit veya baz oluşuna göre renk değiştiren

"antokyon" denen maddeler ile oluşturulur.
c) Lökoplast

• Renksizdir.Genelde kök,gövde ve tohumda bulunur.

• Nişasta,yağ ve protein depolar.

• Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür.

KOFUL

• ER'dan,golgiden,hücre zarından ve lizozomdan oluşabilir.

• Hayvansal hücrelerde az ve küçük,bitkisel hücrelerde ise gençken küçük,yaşlandıkça büyürler.Çünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir.

• Hücre içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar.

• Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir.

• Metabolizmanın aktiflik derecesini belirler.Eğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise

metabolizma yavaşlar.

Besin kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşur.Akyuvarlar mikropları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur.

Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan daimi kofuldur.Fazla suyu dışarı

atar.

Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar.

PEROKSİZOM

• Bitkisel ve hayvansal hücrelerde bulunan ve içerisinde katalaz enzimi bulunan organeldir.

• İçerisindeki katalaz enzimi H2O2 'yi H2O ve O2'ye parçalar.

• H2O2 hücre için çok tehlikelidir.Çünkü O2'nin reaksiyona girmesini yani solunumu önler.

• Sitoplazmanın pH derecesi 8,0'dır.

3) ÇEKİRDEK

• Hücreyi yönetir.Hücre bölünmesini sağlar.Kalıtım bilgisini taşır.4 bölümdür.
A) ÇEKİRDEK ZARI

• Çift katlı bir zardır.

• Üzerindeki deliklere por denir.Bunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür.

• Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden sonra yeniden yapılmasında ER

ve golgi görevlidir.
B) ÇEKİRDEK SIVISI

• Homojen görünümlüdür.İçerisinde bol miktarda ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur.
C) ÇEKİRDEKÇİK

• Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunur.Ribozom sentezi yapılır.Bakterilerde

yoktur.
D) KROMATİN İPLİK

• Hücrede en çok bulunan maddedir.

• DNA'nın kendisi olup kromozomları oluşturur.Kromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur.

Kalıtsal karakterleri taşır.Üreme ve büyümeyi sağlar.Hücreyi yönetir.