Genleşmenin Yararları -Genleşmenin Zararları

Genleşme

Maddelere verilen ısı, sıcaklığı artırırken maddelerin boyutlarında da değişime neden olur Isının etkisiyle maddelerin boyutlarındaki bu değişime genleşme diyoruz Maddeler ısıtılınca ne kadar genleşirse ısıtılmadan önceki sıcaklığına döndüğünde o kadar büzülür Son sıcaklık ile ilk sıcaklık arasındaki fark, fazla olduğu zaman genleşme de fazla olur Farklı maddelerin sıcaklıkları aynı oranda artırılsa bile genleşme oranları farklı olabilir Yani genleşme miktarı maddenin cinsine bağlıdır
Genleşme özelliği maddenin boyutlarına göre farklılık gösterir Madde tel şeklinde ise boyca uzar veya kısalırMadde saç veya levha şeklinde ise yüzeyce genleşirMadde üç boyutlu ise hacimce genleşirYaz mevsiminde ısınan elektrik telleri sarkarTren rayları ve köprüler ısınarak genleşir ve boyları kısalır Soba ilk defa yakılırken boruları, kalorifer yanarken de bağlantı yerleri çıtırdar…
Maddelerin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâlde bulunduğunu biliyorsunuz

Genleşmenin Yararları
Gazlar ve katılar gibi sıvılar da genleşir Sıvıların genleşme özelliğinden yararlanılarak termometreler yapılmıştırKaynayan sütün taşması buna örnektir
Günlük yaşamımızda kullandığımız maddelerin çoğu, sıcaklıkları arttığı zaman genleşir Aynı maddeler, sıcaklıkları azaldığı zurnan büzülür Bu değişiklikleri çoğunlukla fark edemeyiz Çünkü genleşme ve büzülme miktarları gözle görülmeyecek kadar küçük ve yavaştır

* Termometrenin sıvısı sıcaklık arttıkça yükselir Kavanoz kapakları ısıtılınca daha kolay açılır Gözlük çerçevelerine camlar, çerçeve ısıtıldıktan sonra takılır

Gözle görülmese de binalar durmadan yenleşip büzülür Bunun sebebi, metal ve beton gibi maddelerin sıcaklığa bağlı olarak genleşmesi ya da büzülmesidir Her malzeme, belli sıcaklık değişimi sonucu farklı bir oranda genleşir veya büzülür genleşmesinden yararlanarak, insan taşıyabilen balonlar yapmışlardır Acaba bu balonlar nasıl uçar?
Evlerimizde kullandığımız çamaşır ve bulaşık makineleri, buzdolabı, fırın gibi aletlerde sıcaklık ayarını termostat yapar Bu termostatlar farklı malzemelerin farklı oranlarda genleşmesi ilkesi üzerine yapılmıştır

Genleşmenin Zararları
Maddelerin genleşme özelliği göz önünde bulundurulmaz ise günlük yaşantımıza bazı zararlı etkileri olabilir Sıcak suyun konulduğu cam bardak kırılabilir Bunun nedeni camın sudan aldığı ısı etkisiyle çok hızlı bir şekilde genleşmesidir Bu gibi durumlarda kaplar yavaş yavaş ısıtılmalı veya soğutulmalıdır Ayrıca ısıya dayanıklı (genleşme oranı çok küçük olan), kaliteli cam ve porselenden yapılmış kaplar da kullanılabilir
Sıcak yaz günlerinde, genleşen metal çerçevelerdeki gözlük camları düşüp kırılabilir Mutfak tüpleri, konserve kutuları ve sprey tüplerinin genleşmenin olumsuz etkilerinden korunması için aşırı derecede ısınmamasına dikkat edilmelidir