![]() |
Newton'un Hareket Yasaları |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Newton'un Hareket YasalarıNewton'un Hareket Yasaları Newton'un hareket yasaları, Isaac Newton'un hareket eden cisimlerin davranışları inceleyerek bulduğu ve klasik mekaniğin temellerini oluşturan üç yasadır ![]() 1 ![]() Newton'un birinci yasasına göre bir cisme dışarıdan net bir kuvvet etki etmediği sürece ya durmaya devam eder ya da sabit hızla doğrusal hareket yapar ![]() Newton'un birinci yasası eylemsizlikle ilgilidir ve diğer iki yasanın geçerli olacağı referans çerçevelerini tanımlar ![]() ![]() ![]() Günlük hayatta, sürtünme kuvveti hareket eden cisimler üzerine etki etmektedir ![]() ![]() 2 ![]() Newton'un ikinci yasasına göre bir cismin momentumunun (p) zamana karşı değişimi, cisme etki eden net kuvvet (F) ile orantılı ve onunla aynı yöndedir: F = dp/dt Buna göre sabit kütleli (m) bir cismin ivmesi (a) cisme etki eden net kuvvet ile orantılıdır: F = dp/dt = d(mv)/dt = m dv/dt = m a Yani cisim üzerine ne kadar büyük bir net kuvvet etki ederse ivme de o kadar büyük olacaktır ![]() ![]() ![]() 3 ![]() Newton'un üçüncü yasasına göre evrendeki bütün kuvvetler birbirine eşit ancak zıt yönlü çiftler halinde bulunur, yalıtılmış bir kuvvet yoktur ![]() Bu yasaya göre bir cisim üzerine etki eden her harici kuvvet (etki) için ona eşit ve zıt yönde bir kuvvet (tepki) bulunur ![]() ![]() konu detaylı bir biçimde aşağıya tekrar eklenmiştir |
![]() |
![]() |
![]() |
Newton'un Hareket Yasaları |
![]() |
![]() |
#2 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Newton'un Hareket Yasaları![]() Newton'ın hareket yasaları Newton'ın hareket yasaları, bir cisim üzerine etki eden kuvvetler ve cismin hareketi arasındaki ilişkileri ortaya koyan üç yasadır ![]() ![]() ![]() ![]() 1 ![]() Eylemsiz referans sistemi adı verilen öyle referans sistemleri seçebiliriz ki, bu sistemde bulunan bir parçacık üzerine bir net kuvvet etki etmiyorsa cismin hızında herhangi bir değişiklik olmaz ![]() ![]() 2 ![]() Eylemsiz bir referans sisteminde, bir parçacık üzerindeki net kuvvet onun çizgisel momentumunun zaman ile değişimi ile orantılıdır: F = d (mv) / dt ![]() ![]() ![]() ![]() 3 ![]() Bir A parçacığı, B parçacığı üzerine bir kuvvet uyguladığında, B parçacığı A üzerine aynı anda eşit büyüklükte ve zıt yönlü bir kuvvet uygular ![]() ![]() ![]() Bu yasalara getirilen çeşitli yorumlar vardır ![]() ![]() ![]() Dikkat edilirse ikinci yasa ancak gözlem bir eylemsiz referans sisteminden yapıldığında geçerlidir ![]() ![]() Işık hızına yaklaşan hızlarda Newton yasaları fiziksel olayları açıklamakta yetersiz kalmakta, bu nedenle geçerliliklerini yitirmektedirler ![]() ![]() Newton'ın üç yasası Newton'ın birinci yasası: Eylemsizlik yasası ? Lex I: Corpus omne perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in directum, nisi quatenus a viribus impressis cogitur statum illum mutare ![]() ? Yasa I: Tüm cisimler bir kuvvet etkisi tarafından durumunu değiştirmeye zorlanmadıkça düzgün doğrusal hareketini veya durağanlığını korur ![]() Basitleştirilmiş bir şekilde, bir cisim üzerindeki net kuvvet, o cisim üzerine etki eden tüm kuvvetlerin vektörel toplamıdır ![]() ![]() Hareket etmeyen bir cisim, üzerine bir net kuvvet etki edinceye dek hareket etmeyecektir ![]() Hareketli bir cisim, üzerine net bir kuvvet etki etmedikçe hızını değiştirmeyecektir (ivmelenmeyecektir) ![]() Birinci durum çoğu kişi tarafından açıkça anlaşılabilir olmasına rağmen, ikinci durumu anlamak için üzerinde biraz düşünmek gereklidir çünkü gündelik yaşantımızda hareketini sürekli olarak sürdüren cisimleri pek görmeyiz (göksel hareketler hariç) ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yasanın doğruluğunu mükemmel bir şekilde gösteren deneyler sürtünmenin her deneyde kaçınılmaz olarak ortaya çıktığı için yapılamamaktadır ![]() ![]() ![]() Newton'ın birinci yasası eylemsizlik yasası olarak ta bilinmektedir ve sıklıkla "sıfır net kuvvet, sıfır ivmelenmeye karşılık gelir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Eylemsiz referans sistemleri olarak adlandırılan öyle referans sistemleri vardır ki bu sistemlerde bulunan gözlemciler için üzerine herhangi bir kuvvet etki etmeyen tüm cisimler hareket durumunu korur ![]() Eylemsizlik yasasının tarihi Newton'ın birinci yasası Galileo tarafından daha önce açıklanan eylemsizlik yasasının bir yeniden ifadesidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Görünüşe göre eylemsizlik yasası birbirinden bağımsız olarak birkaç doğa filozofu tarafından keşfedilmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Newton'un ikinci yasası: İvme yasası ? Lex II: Mutationem motus proportionalem esse vi motrici impressae, et fieri secundum lineam rectam qua vis illa imprimitur ![]() ![]() ? Yasa II: Bir cismin momentumundaki değişim, cisim üzerine uygulanan itme ile orantılıdır ve itmenin uygulandığı düz doğru boyunca meydana gelir ![]() Newton'ın Latince kitabından Motte'nin 1729 yılında yaptığı çeviride ikinci hareket yasası aşağıdaki gibi ifade edilmiştir: ? Hareketin değişimi, uygulanan hareket ettirici kuvvet ile doğru orantılıdır ve kuvvetin uygulandığı düz çizginin doğrultusundadır ![]() ![]() ![]() ![]() Modern sembolik gösterim ile Newton'ın ikinci yasası bir vektörel diferansiyel denklem şeklinde yazılabilir: Burada F kuvvet, m kütle, v hız vektörü ve t zamandır ![]() Kütle ve hızın çarpımı cismin momentumu olarak tanımlanmıştır (Newton tarafından bu çarpım "hareket miktarı" olarak adlandırılmıştır) ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu eşitliğin eylemsizlik yasası ile uyumlu olması açısından belirtilmelidir ki, momentumun büyüklüğü değişmeksizin, sadece yönü değişiyorsa, momentumun zamana göre türevi sıfırdan farklı olmalıdır ![]() Sistemin kütlesi sabit olduğundan bu diferansiyel denklem daha basit ve bilinen bir formda yazılabilir: Bu eşitlikte ivmeyi belirtmektedir ![]() F=ma eşitliğini sözlü olarak "bir cismin ivmesi, üzerine uygulanan kuvvet ile doğru, cismin kütlesi ile ters orantılıdır" şeklinde ifade edebiliriz ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Newton'un Hareket Yasaları |
![]() |
![]() |
#3 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Newton'un Hareket Yasalarıİtme İtme terimi ikinci yasa ile yakından ilişkilidir ve tarihsel olarak yasanın orijinal anlamına daha yakındır ![]() Bir itme, bir F kuvvetinin Δt zaman aralığı boyunca etkimesi sonucu oluşur veifadesi ile gösterilir ![]() Newton tarafından "İtme" kavramı hareket ettirici kuvvet olarak, "Momentum" kavramı ise hareket olarak ifade edilmiştir ![]() ![]() Burada I itme, Δp momentumdaki değişim, m kütle, ve Δv hızdaki değişimdir ![]() Çarpışmaların analizinde itme kavramı kullanılmaktadır ![]() Değişken kütleli sistemler Yaktığı yakıtı püskürterek yol alan ve bir roket gibi değişken kütleli sistemler, kapalı sistem değildirler ![]() ![]() ![]() ![]() Burada Fnet sistem üzerindeki toplam dış kuvvet, M sistemin toplam kütlesi ve akm sistemin kütle merkezinin ivmelenmesidir ![]() Bir roket, su sızdıran bir kova veya ucu salınan şişirilmiş bir balon gibi değişken kütleli sistemleri parçacık sistemleri olarak ele alıp işlem yapmak genellikle çok zordur, bu nedenle bu tip sistemler için Newton'ın ikinci yasası doğrudan uygulanamaz ![]() Burada u sistemden kaçan veya sisteme giren kütlenin, sistemin kütle merkezine göre hızıdır ![]() ![]() ![]() halini alır ![]() Görelilik Özel göreliliği göz önüne alarak, bileşke kuvvet yasası ivme cinsinden aşağıdaki gibi ifade edilebilir: Bu eşitliğin elde edilmesinde enerjinin meşhur ifadesi kullanılmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() Burada F·v, vektörel skaler çarpımdır ![]() Bu denklem genişletilmiş bir kuvvet yasası için tekrar düzenlenebilir: Bu eşitlik momentum değişiminin kuvvet doğrultusunda olmasına rağmen, bir kütlenin ivmesinin genel olarak kuvvetin doğrultusunda olmadığını göstermektedir ![]() ![]() Açık sistemler Kütlesi değişen sistemler kapalı sistemler değildir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Son cümlede kullanılan tüm sistem ifadesi genişletilmiş, sabit kütleli ve tüm parçacıkları belirli bir sisteme karşılık gelir ![]() ![]() ![]() Newton'un üçüncü yasası: Etki-tepki yasası “ Lex III: Actioni contrariam semper et æqualem esse reactionem: sive corporum duorum actiones in se mutuo semper esse æquales et in partes contrarias dirigi ![]() “ Yasa III: Her kuvvete karşılık, her zaman eşit ve ters bir tepki kuvveti vardır: veya iki cismin birbirine uyguladığı kuvvetler her zaman eşit ve zıt yönelimlidirler ![]() Newton'ın üçüncü yasası ![]() ![]() Daha doğrudan bir çeviri şu şekilde yapılabilir: “ YASA III: Her etki için ona eşit ve zıt yönlü bir tepki vardır: veya iki cismin birbirine uyguladıkları karşılıklı etkiler eşit ve karşıt taraflara yönelimlidirler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Alışılmış olduğu üzere Newton yukarıdaki çeviride momentumdan hareket olarak bahsetmiş, "hız" ile "hareket" arasındaki farka dikkat çekmiştir ![]() Newton'ın üçüncü yasası, tüm kuvvetlerin etkileşimler olduğunu söyler -yani tek yönlü kuvvet diye bir şey yoktur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Newton üçüncü yasayı, momentumun korunumu yasasını türetmek için kullanmıştır; buna rağmen daha derin bir bakış açısı ile momemtumun korunumu, daha temel bir fikirdir (Galileo dönüşümlerinden Noether teoremi aracılığıyla ispatlanır) ve Newton'ın üçüncü yasasının geçerli olmadığı durumlarda da geçerliliğini korur (örneğin parçacıkların momentum taşıdığı gibi kuvvet alanlarının da momentum taşıması durumunda veya kuantum mekaniğinde) ![]() Önemi ve geçerlilik erimi Newton yasaları 200 yıldır çeşitli deneyler ve gözlemler ile doğrulanmıştır ve gündelik yaşantımızdaki hızlar ve ölçekler için mükemmel birer yaklaşımdırlar ![]() ![]() Bu üç yasa, gündelik koşullarda makroskopik cisimlerin hareketi için iyi bir yaklaşıklık ile geçerlidirler ![]() ![]() ![]() ![]() Kuantum mekaniğinde kuvvet, momentum veya konum gibi kavramlar, bir kuantum durumu üzerine işlem yapan, doğrusal operatörler ile tanımlanır ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|