Özel Gün Yemekleri Örnegi Olarak Çankiri Yâren Yemegi

Özel Gün Yemekleri Örnegi Olarak Çankiri Yâren Yemegi

Çankırıda Ahilik kültüründen kalma Yârenlik geleneği yaşatılmaktadırÖzellikle kırsal yörelerinde yaygınlık gösteren bu gelenek, 13 yüzyıldan beri varlığını sürdürmektedirEsnafın geleneksel örgütlenmesini ifade eden yârenlik, aynı zamanda, üyelerinin dinlenme, eğlenme ve eğitim amaçlı, geceleri yapılan birlikte eğlenilen, yenilip içilen geleneksel bir örgütlenme biçimidir
İşte Yarende yemek yemede, belli kurallar içinde gerçekleşirYârenin kendisine özgü bir yemek kültürü geliştirilmiştirBugün de sürmekte olan, haftada bir kez yapılan ve özellikle kış aylarında yapılan yâren toplantılarının yemek kültürünü burada özel gün yemeği örneği olarak sunmak istiyoruz
Sohbette Yemek Yeme
Sohbette yemek sabaha yakın yenirYemekler akşamdan pişirilmeye başlanırYemeği alt katta o gün ocak yakanların eşleri hazırlarlarEldivandaki sohbette yukarı katta sohbet devam ederken,odaya girerken alt katta, kadınların yemek hazırladıkları görülürBüyük bir kazanın içinde su kaynarken kadınlar diğer malzemeleri yandaki odada hazırlarlarYemek yerken ufak gruplar oluşturulurKuşkusuz,geleneksel yemek yeme biçimi,sohbetlerde de uygulanmaktadırSofra bezleri serilip, üzerlerine divan sinileri konurÇatal, kaşık, ekmek, sinilere konur ve ortaya da çorba tası konur
Çavuş, yüksek sesle Baş ağaya Yemek hazır Baş ağam diyerek yemeğin hazırlandığını bildirirSonra Baş ağalar birbirlerini yemeğe davet ederlerBüyük Başağa, sofralardan ortada olanına otururSonra, diğer yârenler, yaş sırasına göre otururlar
Çavuş ve çalgıcılar da yemek sofrasına otururlarYemekten önce ve sonra leğen getirilir ve tutulan ibrikle el yıkanırEl yıkamada Çavuş ve ocak yakanlardan biri yardım ederSabun ve havlu da beraberinde getirirlerGelmiş geçmiş yârânların ruhuna fatiha okunurEl yıkamada yine hiyerarşiye göre hareket edilir
Büyük Başağa kaşığı eline alınca, diğer yârenler de kaşıklarını alırlarBüyük Başağa besmele ile kaşığını çorbaya uzatır ve içerSonra, Küçük Başağa, daha sonra da yaş sırasına göre yârenler çorbaya kaşığı uzatır, içerlerBu hareket üç kez yinelenir
Bir yâren, çorba içme sırasına hata yaparsa yanındaki veya karşısındaki yâren ona Merhaba yâren ağa karşılığını verirYemek dururYâren adaba ters düşen hareketi ile suçludurCezası o an ya da sonradan eğlence bitiminde mahkeme kurulduğunda verilirCeza durumu, karalaştırıldıktan sonra yemeğe devam edilir
Çorba bitince sıra ile taslar kaldırılırSıra ile pilav konurBüyük Başağa, kaşığını alır beklerBüyük Başağa, Çavuşa hitaben yollu yolsuz var mı? der (yani o hafta içinde suç işleyen yâren sohbetinin adap ve erkanına aykırı hareket eden suçlu var mıdır? anlamında)Çavuş, Baş ağanın bu sözüne karşılık eğer suçlu varsa o suçlunun pilav tabağının önüne kaşık diker, ismini söyler
Eğer suçlu, birden fazla yâren ise, hepsinin ismini söylerEğer yemekli konuk varsa, bu usule başvurulmazO sofrada oturan yârenler ve konuklar, aynı tabaktan yerler Bir sinide birden faza yemek tabağı bulunmazDaha sonra tatlı ve meyveler getirilirSofrada birkaç çeşit meyve varsa, Başağa hangi meyveyi alıyorsa Küçük Başağa ve yârenler de aynı meyveyi almak zorunluluğundadırlarBaşka cins meyve alan yâren, o an ya da sonradan cezalandırılır
Buna yaren, sohbetinde Erkan edilme denirSuçlu olmağa Erkan denilirÖrneğin Sen bu işte erkansın denirBazen Büyük Başağa, dikkati kontrol için tabaktaki bir meyveye elini uzatıp, bir başkasını alabilirBu durumda yanılıp da adaba uymayan yârenlerin hepsi cezalandırılırMeyveler oturan yârenlerin sayısına göre önceden konmuştur
Yemek bittikten sonra dua yapılır Sıra ile önce Büyük Başağa ve sonra Küçük Başağa ve yârenler kalkarlarBüyük Baş ağa'nın oturuşu gibi eski yerlere geçilip oturulurBaşağa, serbest oturuşa müsaade verinceye değin, oturuş değiştirilmezYemekten sonra, yemek üstü kahvesi içilirYemeği hazmetmek için Yattı kalktı oyunu oynanırYine eski uygulamalarda meydan sofrasına Büyük Başağa, Şahnişindeki sofraya da Küçük Başağa geçerYâren oturmadıkça kaşık uzanmazOcak sahipleri yemeğe oturmayıp hizmet ederler
Sohbet yemekleri, genellikle pirinç çorbası, etli pilav, hoşaf, ayran, helva gibi yiyeceklerdirKuşkusuz, Büyük ve Küçük Baş ağalarda yemek türleri farklılaşır Eskiden yemekler sınırlandırıldığı gibi, içine konacak malzemeler de önceden kararlaştırılırdıÖrneğin çorbaya kıyma konmayacak dendi mi kimse koyamaz
Eğer hürmet olsun diye konursa, ocak sahibi yolsuz olurduBunun nedeni, yârenler arasında yarışmaya yol açmamaktırEğer bu sınırlamalar olmazsa yarışma gerçekleşir ve herkes fazla şeyler yapmak isterBu durumda yoksul olan yârenler, güç durumda kalırlarEldivanda yârân yemekleri, genellikle pilav (etli), mantı ve helvadan oluşur
Takım yemeğinde mutlaka Bamya vardırHazmı kolaylaştırması için Çünkü yemek, gece yarısı yenmektedirTakım yemeği, çorba, etli pilav, sebze, tatlı ve bamyadan oluşurBaş ağanın yemeği sınırsızdırİstediği yemekleri yaptırabilir Oysaki diğer üyelerde eşitlik esastır