A-Z'ye Hac Ve Umre Sözlüğü

A-Z HAC VE UMRE SÖZLÜĞÜ

AFAKİ: Mikât sınırlarının dışından gelen hacılar

ARAFAT: Mekke-i Mükerreme’nin güney doğusunda vakfenin yapıldığı yer

BAB-I CİBRİL: Peygamber Efendimizin Medine-i Münevvere’de inşa ettiği mescidin doğu tarafındaki kıbleye yakın olan kapısı

BAB'ÜR RAHME: Rahmet Kapısı Medine’de Peygamber Efendimizin yaptırdığı mescidin batı duvarındaki kuzey köşesine yakın olan kapısı

BAB'ÜS SELAM:

1 Mescid-i Haram’ın doğu tarafına açılan, Bab-ı Şeybe de denilen kapı

2 Mescid-i Nebi’nin batı duvarında kıbleye yakın olan Bab-ı Mervan olarak da bilinen kapı Mescid-i Nebi’nin kapılarının en büyüğü ve en süslüsüdür

BAB'ÜT TEVESSÜL:

1 Mescid-i Nebi’nin kuzeye açılan kapısı

2 Hicretin ikinci senesi Receb ayında, kıblenin Kudüs’ten Kâbe’ye dönmesi emrolunca, mescidin Mekke’ye karşı olan kapısı kapatılıp, karşısına, Şam tarafına yeni bir kapı açıldı Şimdi bu kapıya Babüt-Tevessül deniyor

BEDEL: Başkası adına hac yapan vekil kişi

CEBEL-İ RAHME: Arafat ovasının ortasındaki tepe Rahmet Dağı demektir

CEBEL-İ SEVR: Peygamberimizin Mekke’den Medine’ye hicret ederken ilk sığındığı yerSevr Dağı demektir

CEM-İ TAKDİM: Vakti girmemiş bir namazı, vakti giren bir namazla beraber kılmaktır Hanefi Mezhebinde yalnız Hac mevsiminde arefe günü Arafat’ta, öğle ve ikindi, öğle vaktinde kılınırBaşka hiçbir zaman Cem’i Takdim caiz değildir

CEM-İ TEHİR: Vakti çıkan namazı, vakti giren namazla birlikte kılmaktırHacda Arafat dönüşü akşam namazı , bilerek geciktirilip yatsı namzaı ile yatsı vaktinde ve Müzdelifede kılınır

CEMRELER: Minâ’da birbirine birer ok uzaklıkta bulunan üç taş kümesidir Bunlardan birincisine Cemre-i ula(Küçük Şeytan), ikincisine Cemre-i Vusta(Orta Şeytan), üçüncüsüne Cemre-i Akâ’be(Büyük Şeytan) denir

ESHAB-I FİL: Bir çok fil ile Mekke’yi yıkmaya gelen Yemen Valisi Ebrehe’nin ordusu Müzdelifeden sonra gelen Meşari Haramın yakınlarında Batn-ı Muhassır denilen yerde helak edilmiştir

CENNET'ÜL MUALLA: Mekke’deki kabristanın ismidir Hz Hatice ve bazı Sahabe-i kiram buradadır

EYYAM-I TEŞRİK: Zilhiccenin 11,12 ve 13 günleridir Kurban bayramının arefesinin sabah namazından, dördüncü günün ikindi namazına kadar, 23 farz namazın akabinde, tekbir-i teşrik okunan günlere de denir

FİDYE: Yaşlanıp ölene kadar Ramazan veya kazaya kalmış oruçlarını tutamayanın veya iyi olmasından ümit kesilen hastanın (zengin ise) tutamadığı oruç karşılığında fakirlere vermesi gereken bedel

HAC AYLARI: Şevval, Zilka’de ayları ile Zilhiccenin ilk on günüdür

HAC VAKTİ: Arefe ve bayram günleri olmak üzere beş gündür

HACC-I ASGAR: Küçük hac demektir Umre manasındadır

HACC-I EKBER: Farz olan hac Haccetül-İslam da denir

HACER'ÜL ESVED: Kâ’benin doğu köşesinde Cennetten gelen Ebu Kubeys dağından getirilme parlak siyah taş

HATİM: Kâbe’nin kuzey duvarı hizasında yarım daire şeklinde duvarcık ile Kâbe arasında kalan yer Hzİsmail ve annesi Hz Hacer’in kabri buradadır

HERVELE: Safâ ve Merve arasında Sa’y yapılırken erkeklerin yeşil direkler(ve ışıklar) arasında süratli ve çalımlı yürümeleri, hafifçe koşmaları

HİRA MAĞRASI: Cabel-i Nurdaki(Nur Dağındaki) mağara Peygamberimize İlk Vahiy bu mağarada inmiştir

HİLL BÖLGESİ: Harem Bölgesi(Yani İhram yasaklarına uyulması gerekli bölge) ile Mikât Sınırları(Yani İhramsız Geçilmemesi Gerekli Bölge) arasında kalan yerlerdir

HÜCRE-İ SAADET: Medine-i münevverede Peygamber Efendimizin kabr-i şerifi (Burada Hz Ebu Bekir ve Hz Ömer de medfundur)

İHRAM: Hac ve Umre'yle alakalı en temel kavramlardan biri ihramdır İhram deyince akla ilk gelen şey beyaz dikişsiz elbise olsa bile, esasen ihram, hacca ve umreye gitmeye karar veren kişinin normalde helal olan tırnak kesmek, tıraş olmak, cinsel ilişkiye girmek, Mekke ve çevresinde bitkileri koparmak, yeşillere zarar vermek gibi bazı şeyleri kendisine haram kılmasıdır Hacca veya umreye giderken haramların başladığı yerde ihram giyilir İhram dikişi olmayan ve kefene benzeyen iki parçadan oluşan sade bir giysidir Buna elbise bile demek zordur Kefeni hatırlatan ihram makam, mansıp, rütbe ve servet gibi bütün farkları sıfıra indirir, herkes fakir ve muhtaç durumdadır Ama bu ihtiyaç kullara değil, Allah’adır İhramı giyen insan dünyaya ait her şeyi geride bırakır, takva elbisesini giyer, “Ölmeden önce, ölünüz” hikmet dolu sözüne ittibaen kefen giymiş gibi olur

Kısaca; Hac veya umre için niyet edip , telbiyeyle kuşanılan iki parça örtü

İSTİLAM: Hac ve Umrede Kâbe’yi tavafa başlarken veya tavaf sırasında Hacer-ül esved önüne gelindiğinde, elleri namaza durur gibi kaldırıp tekbir, tehlil getirerek (Allahü ekber, la ilahe illallahü vallahü ekber) diyerek onu selamlamak ve el öpmek El sürülemiyorsa uzaktan elleri kaldırıp, işaret yapmak

İZAR: İhramlının belden aşağı kısmına doladığı örtü

IZDIBA: Tavafa başlarken, ihramın ortasını sağ koltuk altından geçirip iki ucunu sol omuz üstüne getirmek

KUBBE-İ HADRA: Medinedeki Mescidi Nebide Peygamber Efendimizin kabrinin üzerindeki yeşil kubbe

KABE: Allah’ın emriyle Hz İbrahim’in, oğlu ile inşa ettikleri fizik ötesi âlemlerden Beyt-i ma’murun izdüşümü mahiyetinde, küp şeklinde bir yapıdır Herkesin kafasında bir Kâbe resmi mutlaka vardır Bu resim, ya anlatılanlardan veya farklı ebatlarda çekilmiş fotoğraflardan ve kartpostallardandır Ama bunlara bakmak insana hiçbir zaman canlı olarak Kâbe’ye bakma ürpertisini vermeyecektir Kâbe sürekli bir hareketin merkezidir ve orada donukluk ve uyuşukluk düşünülemez Keşke Müslümanlar oradaki hareketi hayatın bütün alanlarına yansıtabilseler

KURBAN: Yüce Allah (cc) bir kurbanla tam olmasa bile şükür eda etme yolunu bize gösteriyor Bu arada Hac'da kesilen kurbanla herkesin Kurban Bayramı’nda kestiği kurbanı karıştırmamak lazım Hac'daki kurban, hac gibi zor bir ibadeti yapabilmenin bir şükrüdür

MAKAM-I İBRAHİM: Hzİbrahim’in Kâbe’yi inşa ederken ve insanları hacca davet ederken üstüne çıktığı taşın bulunduğu yerKabe kapısının 10-15 metre uzağında ve karşısındaki yer

MEKKİ: Mekke’de ve Mikât sınırları içinde ikamet eden kimseler

MENASİK: Hacla ilgili fiil ve ibadetler

MERVE: Sa’yin yapıldığı iki tepeden 2si

MES’A: Sa’yin yapıldığı yere verilen ad Yani Safâ ve Merve arası bölge

MESCİD-İ HARAM: Beytullahın(Kabenin) etrafındaki MesciddirKabede namaz kılınan her yer Mescid-i Haram’dır

MESCİD-İ HAYF: Yetmiş peygamberin namaz kıldığı Minâdaki mesciddir

MESCİD-İ KIBLETEYN: Peygamber Efendimiz Medine'de öğle veya ikindi namazında iken kıblenin Kudüs’ten Kâbe’ye dönülmesi emrinin geldiği mescid

MESCİD-İ KUBA: Peygamberimizin Hicret esnasında , Medine’ye 3 Km uzaklıktaki Kuba köyünde yaptırdığı mescid

MEŞAR'İL HARAM: Müzdelife’de bir tepe Müzdelife vakfesinin bu tepede yapılması sünnettir

MİKAT: Hac yasaklarının başladığı, Cenab-ı Hakk’ın huzuruna çıkmak için hazırlığın yapıldığı ilk yerdir Şekil olarak ihrama girmenin yanında duygu ve düşünce olarak da insanları kırmama, hoşgörü, sabır, insanlara saygı gibi dinin genel yaklaşımlarının daha derince yaşanması mikatla başlar Türkiye’de havaalanında herkes bembeyaz ihram örtülerine bürünür Artık yasaklar başlamıştır; saç, sakal ve tırnaklar kesilmez Bütün vücudumuz bize karşı korunma altına alınmıştır Şayet ihlal edersek ceza vermemiz gerekiyor

Kısaca; afakilerin ihrama girdikleri yerlerdir ki Mekke’ye en uzağı Zülhuleyfe en yakını Yelemlemdir

MİNA: Mekke ile Müzdelife arasında, Harem sınırları içinde bulunan bir bölge Hacıların cemreleri taşladıkları ve kurban kestikleri yer

MUHASSER VADİSİ: Minâ ile Müzdelife’yi birbirinden ayıran ve hacıların Minâ’ya giderken durmamaları gereken yer Burası Eshabı Filin(Kabeyi yıkmaya gelen Yemen valisi Ebrehe’nin ordusunun) helak edildiği yerdir

MÜLTEZEM: Kâbe’nin kapısı ile Hacer-ül Esved arasında kalan Kâbe duvarında birkaç taştır

MÜZDELİFE: Arafat ile Minâ arasında kalan, Adem aleyhisselamla HzHavvanın yeryüzünde ilk buluştukları yer Haccın vaciplerinden müzdelife vakfesi burada yapılır

NAFİLE: Farz ve vacip ibadetlerin dışında sünnetler de dahil olmak üzere yapılan bütün ibadetler

NİYET: Niyetin sözlük manası: Bir şeye kalben azim, kasd ve ona yönelmekten ibarettir Fıkıhta ise: Allah rızasını kazanmak için ilâhi bir emri yerine getirmekte kalben ona yönelmek demektir

NÜSÜK: Hac ve umrede yerine getirilmesi lazım olan işlerden herbiri, ibadet

REMEL: Tavafın ilk üçünde, erkeklerin kısa adımlarla, omuzları silkerek çalımlı yürümeleri

RİDA: İhramlının belden üst kısmına örttüğü dikişsiz örtü

RÜKN-İ HACER'İL ESVED: Kâbe’nin Hacer-il Esved tarafındaki köşesi

RÜKN-İ IRAKİ: Kâbe’nin Bağdat’a karşı olan köşesi

RÜKN-İ ŞAMİ: Kâbe’nin Şam’a karşı olan köşesi

RÜKN-İ YEMANİ: Kâbe’nin Yemen tarafında olan güney köşesidir Burası da Hacer-ül esved gibi selamlanır

SA’Y: Hz İbrahim, oğlu İsmail ile eşini o zamanlar için ıssız ve tarıma elverişli olmayan Mekke’de Kâbe’nin olduğu bölgeye bırakmış, onları Allah’a emanet etmişti Hâcer validemizin suyu bitince, su aramak ve gelecek birini görmek için Safa ve Merve tepeleri arasında gidip gelmeye başladı Bu gidiş geliş yedi defa olmuştu Yokuşta yavaşlıyor, düze inince koşuyordu

Son seferinde Hz İsmail’in bulunduğu yerden su çıktığını gördü Bu, Allah’ın onlara bir ikramıydı Çorak bir arazide yüzyıllardır hiç kesilmeden akan lezzetli ve besleyici bir su çıkması Hz İbrahim’in Allah’a tevekkülünün ve duasının bir neticesiydi Hacıların her sene gelirken getirdikleri, işte bu Hz İbrahim döneminden günümüze kadar kesilmeyen bereketli zemzem suyudur “Safâ ile Merve, Allah’ın belirlediği nişânelerdendir” (Bakara, 2/158) Safa ve Merve arasında gidip gelmemizi istiyor Biz bu kadarını biliyoruz Her şeyin bize faydasını ve hikmetini bütünüyle öğrenemeyiz Deriz ki, Allah’ın emrettiği her şeyde bildiğimiz ve bilmediğimiz nice hikmet vardır Sonuç olarak sa’y, iman ve ihlâsa dayalı kulluğun tecellî ettiği bir ibâdetin bölümlerinden biridir

Kısaca; Safâ ve Merve tepeleri arasında Safâ’dan başlayarak Merve’ye, Merve’den Safâ’ya dört gidiş, üç gelişin yapılmasıHaccın ve Umrenin Vaciplerindendir

SAFA TEPESİ: Sa’yın başladığı tepeSa’y yapılan 2 tepenin 1si

SALAVAT-I ŞERİFE: Peygamberimiz için okunan dualar Allahümme Salli ve Allahümme Barik duaları “Allahümme Salli ala Seyyidina Muhammedin ve alâ âli Seyyidina Muhammed” demek

ŞAVT: Tavafta, Hacer-i Esved hizasından başlayıp Kâ’benin etrafında dönerek tekrâr aynı hizaya gelmek Sa’yda ise Safâ’dan Merve’ye yahut Merve’den Safâ’ya bir kere gitmek Her tavafta ve sa’yde yedişer şavt vardır

ŞEBEKE-İ SAADET: Hücre-i Saadetin dış duvarı etrafına yerden Mescid-i Nebi’nin tavanına kadar yükselen demir parmaklık

ŞEYTAN TAŞALAMA: Hz İbrahim (as), Allah’ın emrini yerine getirmek üzere oğlunu kurban etmek için Mina’ya doğru ilerlerken şeytan yolunu kesmiş ve onun zihnini çelmek istemişti Hz İbrahim onu taşlayarak yanından uzaklaştırdı Hac ibâdetini yapan Müslüman, cemre adı verilen yerleri taşlarken aslında içindeki şeytanı taşlamakta, onu kendinden uzaklaştırmaya çalışmaktadır Bu bir vak’anın ifadesi olduğu gibi aynı zamanda bir hedeftir Herkes içindeki şeytanı taşlamalı ve hayatından çıkarmaya çalışmalıdır

TAVAF: Kâbe etrafında Hacerü’l-esved hizasından başlayarak yedi defa dönmektir Tavaf esnasında mü’minler büyük kâinatın küçültülmüş bir numunesini ortaya koyarlar Çünkü kâinatta yıldız kümeleri, gezegenler, yıldızlar hatta güneş bile kendilerine ait bir yörüngede hareket etmektedirler

Kısaca; Kâbe’nin etrafında, Hacer-i esvedden başlayıp Kâbe sola alınarak yedi kere dönmektir

TAVAF-I KUDÜM: Mekke-i mükerremeye varınca, yapılan ilk tavaftır Afakiler(Mekke dışından gelenler) için sünnettir

TAVAF-I NAFİLE: Mekke-i mükerremede bulunanların zaman zaman yaptıkları nafile tavaf

TAVAF-I SADR: Hac esnasında cemrelerin taşlanması bittikten sonra Minâ’dan Mekke’ye gelindiğinde yapılan tavaf Tavaf-ı Veda da denir Hac vazifeleri bununla sona erer

TAVAF-I UMRE: Umreye niyet edenin yaptığı tavaf

TAVAF-I VEDA: Veda Tavafı demektirDiğer adı Tavaf-ı Sadr dır

TAVAF-I ZİYARET: Arafat’tan indikten sonra, kurban bayramı günlerinde yapılan tavaftır Haccın farzı olan Tavaf budurTavaf-ı ifâda da denirİhramdan çıkıp yıkanıp temizlendikten sonra yapılması efdaldir

TAVAF-ÜL İFADA: Tavaf-ı Ziyaret ile aynı manadadırHaccın farzı olan Tavaftır

TEHLİL: “La ilahe illahü vahdehü la şerike leh Lehü’l-mülkü ve lehü’l-hamdü ve hüve ala külli şey’in kadir” demek

TEKBİR: “Allahü ekber, Allahü ekber La ilahe illallahu vallahü ekber Allahü ekber ve lillahi’l hamd” demek

TELBİYE: “Lebbeyk, Allahümme Lebbeyk, La şerike leke lebbeyk İnne’l-hamde ve’n-ni’mete leke ve’l-mülke lâ şerike leke: Sana geldim, buyur Allah’ım! Çağırdın koşup geldim, emrine hazırım Sana geldim, ortağın yoktur, koşup geldim, hamd ve nimet Sana ait, mülk de Senindir Ortağın yoktur Senin!” (Buhârî, Hac, 26; Müslim, Hac, 19-20) duası hacca giden kimsenin ihramını giyip iki rekat namaz kıldıktan sonra okuyacağı duadır ve “elest bezmi”nde verilen sözün bir karşılığı gibidir Zencisi de, Arap’ı da, Japon’u da, Türk’ü de bu duayı okur Bütün alt kimlikler gitmiş, yerine rengi ve dili farklı da olsa belli bir süre aynı dili konuşan, aynı dille ibadet eden Müslümanlar ortaya çıkmıştır Bu, bütün hayat boyu devam ettirilmesi gereken bir sözdür

TETAVVU': Nafile ibadetlere verilen ad

TERVİYE GÜNÜ: Zilhiccenin sekizinci günü Bugün Minâ’ya çıkmak ve geceyi orada geçirmek sünnettir

UDHİYE: Kurban bayramında (Hac Görevi olmayan) Allah rızası için kesilen vacip kurban

UMRE: Hac günleri olan 5 günden başka(Bu günlerden başka günlerde), senenin her günü, ihram ile yapılan tavaf ve sa’y den sonra saçları kazımak veya kesmekle yerine getirilen ibadet

VADİ-Yİ URENE: Urene Vadisi demektirArafat ovasında bir vadinin adıdırAma Arafat Vakfesi burada yapılmaz Arefe günü Arafat’ın Vadi-yi Urene denilen yerinden başka herhangi bir yerinde Cemi Takdimle(2 Vakit Öğle Vaktinde birleştirilerek)kılınan öğle ve ikindi namazlarından sonra vakfeye durmak, haccın farzlarındandır

VAKFE: Arefe günü Arafât’ta, bayram gecesi de, gece yarısından sonra Müzdelife’de bulunmak, buralarda Allah Teâlâ’ya telbiye, tesbîh, tekbîr gibi zikirlerle, istiğfâr ve dualarla, tefekkür ve tazarrularla ibâdet etmek, haccın en önemli vazifeleri arasındadır Burada rekleri, dilleri, ülkeleri ve alışkanlıkları birbirinden çok farklı, fakat aynı Allah’ın kulu ve aynı Peygamber (sas)’in ümmeti olduğunun farkında olan milyonlarca insan burada Allah’a yönelmekte, O’na kulluklarını sunmakta ve O’ndan dileklerde bulunmaktadırlar Allah Resûlü (sas)’in ifadesiyle haccın kendisinden ibaret olduğu vakfe aynı zamanda dünyada mahşeri temsil eden tek toplantıdır; üzerlerinde kefene benzer giysilerinden başka bir şeyleri bulunmayan insanlar Rabb’in huzurundalar Hacca giden her mü’min Allah’a iltica eden bu büyük topluluk içinde mahşeri düşünmeli, henüz fırsat varken o güne hazırlanmaya gayret etmelidir

Kısaca; durmak demektir Arefe günü Arafat’ın Vadi-yi Urene denilen yerinden başka herhangi bir yerinde, öğle ve ikindi namazlarından sonra bir miktar durmaktırHaccın farzıdır