Sahne Sanatı Tiyatro Hakkında Bilgiler

Sahne sanatı tiyatro hakkında bilgiler

Tiyatro, seyirciler önünde, oyuncuların sahnede canlandırmaları amacıyla yazılmış eserlere denir

Bir sahne sanatıdır

Tiyatro eseri, olayları oluş halinde gösterir Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir

Bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların temsil etmesi amacıyla yazılmış edebi eserdir Yunanca “theatron”dan doğmuştur Temsil yeri ve eser, tiyatronun edebiyat öğesidir Bu edebiyat öğesi yanında tiyatro kavramı içinde oyunculuk, sahne düzeni, ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik, dans gibi unsurları da katmak gerekir

Tiyatronun diğer edebi eserlerden en önemli farkı; diğer edebi eserler okumak ve dinlemek için yazılmışken,bunun sahnede seyirci önünde oynanmasıdır Değer ölçülerini,okuyanın kanaat ve anlayışlarından alır Göze görünür bir karaktere sahip olması,canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitab eder

Bir tiyatro eserinde eseri yazan kişi veya kişilere ”müellif”, yazili bir metin veya dile getirilmesi oyunculara birakilmiş tasariya”eser”, oyunu sahnede canlandiran kişilere ”oyuncu” denilir ve bu üç varlik kesinlikle bulunur Ayrica eserin sahnelenmesinde görev alan yönetici, dekoratör, işikçi, suflör gibi diger yardimci elemanlar da vardir

Bir tiyatro eserinde;konu,kişiler,çevre,zaman,üslup,amaç gibi alti unsur vardir Tiyatroda sosyal hayatin ve insan karakterlerinin tahlil ve tenkitleri yapilir Tiyatroda en önemli hususlardan biri dildir Fazla agir olmamasi,konuşma diline benzemesi istenir Böylece ince fikirlerin ve esprilerin seyirci tarafindan kolayca kavranmasi saglanmiş olur

Çeşitleri

Sahne üzerinde ve bir seyirci topluluğu önünde, sanatçılar tarafından,hareketli olarak canlandırılacak nitelikte yazılmış olan yazılara tiyatro yapıtı ya da piyes denir

Tiyatro eserleri müziksiz (trajedi, komedi, dram) ve müzikli (opera, operet, komedi müzikal, bale, revü, skeç) olmak üzere iki grupta toplanır Ama edebi türler içinde en canlı ve yaşama en yakın olanı tiyatrodur

Trajedi

Kişilere korku, heyecan ve acindirma telkinleriyle ders vermek amaci güden en eski tiyatro çeşididir Nazim halinde yazilmasi ve degişmez kaidelere bagli olmasi sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrilir

Trajediler genellikle beş perdelik oyunlardir Eski Yunan’da,çok oynanan bu eserler 3 ve ya 6 perdelik de olabilirdi O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz,ancak sahnenin bir köşesinde olaylarin sebep ve sonuçlarini anlatan bir koro yer alirdi

Kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, eski Yunan’ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilmiştir Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmaz Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhi zayıflıklarını, ihtiraslarını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çarpıştırır

Trajedilerde; olay,zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir Trajedilerde iç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur Buna “olay birliği” denir Trajedi olayının bir günde (24 saat) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği”, tek bir şehrin

Belli bir köşesinde başlayan olayin yine orada bitmesine de “çevre(mekan) birligi” denir

Trajedilerde parlak nutukları andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve hikmet dolu olmasına önem vermişlerdir

Trajedilerde kadere,ahlak,töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir Trajedinin maksadının “insani acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir

Komedi

Kişilerin,olay ve âdetlerin gülünç,eglendirici,yönlerini göstermek amaciyla ders vermeyi ve hoşça vakit geçirtmeyi hedef edinen tiyatro çeşididir

Dalkavukluk (çıkar sağlamak için birine aşırı saygı gösteren kimse), korkaklık, cimrilik, dalgınlık, ukalalık gibi insanlar için birer kusur olan huy ve alışkanlıklar dev aynasında büyütülerek ve abartılarak seyirciyi güldürecek tarzda sahneye konulur Bu kusurlar derece derece pek çok insanda bulunduğundan bir bakıma seyirciyi kendi kendine güldürmüş olur Böylece seyirciye ince bir ders vermek istenir

Komedilerde de konu, çevre, zaman birliği (üç birlik kuralı)benimsenmiştir Konuları günlük hayattan alınan komedilerde kahramanlar rasgele kişilerdir Çevre belli bir yerdir Trajedilerin aksine kaba şakalar,kelime oyunları, kötüleyici imalar önemli yer tutmuştur Molier’in komedileri üslup bakımından daha topludur

Komedi çeşitleri: Her zaman ve her yerde rastlanan insan kusurlarını belli tiplerde göstererek gülünç eden komedilere “karakter komedi”, belli bir toplumu ve ya bütün insanlığı alarak bozuk ve aksak yanlarını hicveden komedilere “töre komedisi”, edebi hicvin sahneye uygulanmış şekline “yergi komedisi”, bir derinliği olmayan, sırf güldürmek için yazılan komedilere de “entrika komedisi” denir

Dram

Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayişini veya sadece hayatin gülünç taraflarinin sahneye konmasini yeterli bulmayarak hayati birçok tarafiyla temsil etme arzusundan dogmuştur

Dram, nesir ve nazım halinde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir Üç birli kuralını tamamen reddeder Beşeri temalardan çok toplumcu ve milli konuları işler En kanlı ve çirkin olayları seyirciye göstermekten çekinmez

Konuları hayatın acıklı ve ya gülünç,çirkin ve ya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader, ümit, neşe, şüphe, tasa, facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir Kahramanları arsında her tabakadan halkın yanı sıra üst tabaka kişileri de bulunur Her türlü mizaca yer verilir Dram eserleri hakikati göstermek iddiasında olmuşlardır

Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes”,duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram”, bir masalın sahneye getirilmesine de “feeri” denir

Opera

Bütün sözler,hareketler ve jestlerin musikiyle bestelenmiş ve orkestra şefinin idaresine verilmiş dram ve trajedilerdir Trajedilerde bir tek kelime müziksiz söylenmez Opera, musiki, kilise ve paganizm (Eski Yunan Putperestligi)den çikmiştir Agir bir hüzün havasi vardir Olaylar acikli ve hislidir Çok gösterişli dekor ve kiyafetler içinde sunulur

Operet

Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserlerdir Halka hitap etmek için yazılır Operetlerde renk,ışık,kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır

Revü

Operetin daha hafif fakat hiciv, alay, tenkit dolu çeşididir

Skeç

Beş-alti dakikaya sigdirilan tablolar halinde kisa, musikili oyunlardir Bir çeşidi de radyo skeçleridir

Bazı tiyatro terimleri

Perde

Bir sahne eserinin uzun bölümlerinden her biridir

Sahne

Perde içindeki küçük bölümlere verilen addır Ayrıca oyunun sergilendiği yerdir

Jest

Herhangi bir şeyi açiklamak için oyuncunun yaptigi el kol hareketleridir

Kulis

Tiyatroda sahnenin gerisinde ya da yanında bulunan oyuncuların kostümlerini giydikleri ,makyaj yaptıkları bölümdür

Dekor

Piyes kişilerinin olaylari,yaşadiklari yeri seyirciye gösterebilmeleri için temsili ve somut tarzda hazirlanan çevredir

Suflör

Oyunculara, rollerinde unuttukları sözleri seyircilere duyurmadan hatırlatan kişidir

Sofito

Sahne üzerinde bulunan, dekor barlarının içinde hareket ettiği hacimdir