Dersim 1930

Dersim 1930

Tunceli bölgesinde (eski adı il Dersim) 1930'larda meydana gelen geniş kapsamlı ayaklanmalar

Osmanlı döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde özellikle Tanzimat döneminde merkezi yönetimin güçlendirilmesi amacına yönelik düzenlemelerine karşı sık sık ayaklanmalar çıkmıştır (1847, 1877-78, 1885, 1892, 1893-95, 1907, 1911, 1916) wwwforumacilcom

Yörenin doğal koşulları ve aşiret temeline dayanan toplumsal yapısı, merkezi yönetimlerin otorite kurmasını engellemişti Cumhuriyet döneminde de bölgede egemen olan aşiret düzenini dağıtmak ve devlet gücünü yerleştirmek amacıyla bazı girişimler yapıldıTrForumuzBiz 1930'ların ilk yarısında bölgede wwwforumacilcom meydana gelen ayaklanmalar bastırıldıktan sonra, 1935'te 2884 sayılı Tunceli Vilayeti'nin idaresi hakkında kanun çıkarıldı Buna göre Tunceli iline bir askerî vali atanacaktı Aynı zamanda dördüncü genel müfettiş sıfatını alan valinin (general Abdullah Alpdoğan) geniş yönetsel, askeri ve yargısal yetkileri vardı Düzeni sağlamak ve güvenlik açısından gerekli gördüğü durumlarda ilde yaşayan kişileri ve aileleri, il sınırları içinde bir yerden bir başka yere göndermeye ve il sınırları içinde oturmalarını yasaklamaya da yetkiliydi

Yasanın uygulanmaya başlamasıyla 1937 başlarında yeni olaylar çıktı Bölgede güvenlik sağlanamadı ve hükümet otoritesi kurulamadı Bu sırada Suriye sınırına ve sınıra yakın bölge ve illerde benzer olaylar görüldü wwwforumacilcom Hatay'a bağımsızlık tanıyan Milletler Cemiyeti kararından sonra, TBMM'de yapılan görüşmelerde, bu gelişmelerin başta Fransa ve Fransa'nın mandası altındaki Suriye tarafından kışkırtıldığı ileri sürüldü Başbakan İsmet İnönü ise, Tunceli İlinde iki yıldır izlenen reform programının amacının bölgenin uygar bir hale getirilmesi olduğunu belirterek, programa karşı bölgede direniş wwwforumacilcomolduğunu belirtti

Kureyşan aşireti reisi ve kendisine 'Dersim generali' sıfatını yakıştıran Seyit Rıza önderliğinde asker ve vergi vermek istemeyen aşiretlerce yeni bir ayaklanma patlak verdi Ayaklanmaya Kureyşan aşireti dışında Haydaran, Yusufhan ve Demenan aşiretlerinden oluşan yaklaşık 5,000 kişilik bir ayaklanmacı grubu katıldı Ayaklanma 20-21 Mart gecesi Harsik köprüsünün yıkılması ve köprüyle Kahnut bucağı arasındaki telefon hattının kesilmesiyle başladı Mart-Nisan 1937'de olayların genişlemesi üzerine general Abdullah Alpdoğan komutasında başlatılan askeri harekat, 13 Eylül 1937'de sona erdi Ayaklanmacıları 3 uçak filosu bombaladı Sabiha Gökçen de harekatta görev aldı Yöre halkının bir kısmı başka illere gönderildi

Askeri harekattan sonra yapılan wwwforumacilcom yargılama 15 Kasım 1937'de sona erdi Ayaklanmanın lideri Seyit Rıza ile 6 kişi idam edildi Çok sayıda ayaklanmacı değişik hapis cezalarına çarptırıldı Ancak olaylar durulmayınca 1938'de yeni bir ayaklanma çıktı Bunun üzerine başlatılan ikinci askeri harekat sonunda Eylül 1938'de ayaklanma tamamen bastırıldı Dersim'de olan olaylar üzerine son yıllarda kitaplar yayınlanmaktadır