İzmir Saat Kulesi İle İlgili Bir Hikaye

izmir saat kulesi ile ilgili bir hikaye

Saat Kulesi’nin Yapılışına Doğru

Yukarıda değinildiği gibi Sultan II Abdülhamit’in iradesi gereği Osmanlı vilâyetlerinde bir çok saat kulesi vücûda getirilmiştir Ancak İzmir’de yapılan “çeşmeli saat kulesi”, mimarîsi, yapımında izlenen yöntem, inşaa sürecinde dönemin yerel yöneticilerin tutumları ve zaman içinde kentin simgesi haline gelmesi gibi nedenlerle, diğer vilâyetlerdeki saat kulelerinden ayrılmakta, öne çıkmakta ve farklı bir durum oluşturmaktadır

İzmir kentinin mimarî evriminde Konak Meydanında yapılan Saat Kulesi’nin yapımı özel bir önem taşıyor Kule, kentin ilk çağdaş ve modern simgesi olacak ve o güne wwwforumacilcom kadar kale/kışla, cami, hükümet binası gibi geleneksel simgelerle yetinen kente yeni bir dönemin başladığını haber verecekti İzmir mimarîsinde kentsel/simgesel repertuarın diğer Osmanlı kentlerine göre oldukça zayıf kaldığı söylenebilir XVII yüzyıldan başlayarak, İmparatorluğun en büyük kentlerinden biri haline gelmesine karşın, birkaç yüzyıl boyunca İzmir mimarlığı konutlar veyahut ticarî yapılarla karakterize olmuştur Saat kulesi, sadece somut kullanım yapılarına yer veren ve boyutuna oranla İmparatorluğun kültürel üretimi içindeki payı da hep küçük kalan bu kentteki ilk “gerçek” mimarî simgedir

Padişahın yirmi beşinci cülûs yılına atfen Fransızca yayınlarda “monument jubilaire” olarak yer alan ve modernleşmenin, Batılılaşmanın simgelerinden biri olarak kabul edilen Saat Kulesi, Anadolu’nun en Batısında yer alan İzmir’de vücûda getirilecekti Bu yüzden İzmir’in konumuna kısaca bakmakta yarar vardır İzmir, gelişimini sahip olduğu uygun limana ve çok zengin ürünler veren art bölgesine borçludur Kentin bir ticaret merkezi olarak yükselmesi on yedinci yüzyıl başlarına kadar gitmekteyse de asıl sıçraması on dokuzuncu yüzyıldadır Bu yüzyılda İzmir, Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük ihracat, ithalatta da İstanbul’un hemen ardından gelen limanıydı Böylesine yoğun ticaret faaliyetleri kent profilinin de değişmesine neden olmuş, İzmir birkaç wwwforumacilcom bin yıllık geleneksel sınırlarını aşarak; gelişme göstermeye başlarken, liman, kordon, demiryolu, telgraf, posta vb çok önemli alt yapı yatırımlarına da kavuşmuştu Aynı dönemde bedesten yerine büyük işletmeler, mağazalar, şirket binaları hanlar ortaya çıktı; Paşa konaklarının yerini devlet binaları aldı

On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Doğu Akdeniz’in en önemli liman kenti konumuna gelen İzmir’de, bu gelişmelere ilaveten liman kentlerinin karakteristiklerinden olan hızlı toplumsal dönüşüm de yaşanmaya başlamıştı Kapitalist dünya düzeniyle bütünleşme sürecini yaşayan İzmir, yabancı sermaye yatırımları ve ticaret hacmindeki genişleme nedeniyle hızlı nüfus artışı yaşıyor, bu da geleneksel yapıyı değiştiriyor ve kozmopolitleşme süreci hızlanıyordu İzmir’in etnik çeşitliliği ve her cemaatin kendine özgü oluşturduğu kurum ve kuruluşlarıyla, yaşam biçimlerine baktığımızda; İzmir, çok uluslu serbest bir kent görünümündeydi ve bu niteliği ile diğer Osmanlı kentlerinden farklılaşmaktaydı Dolayısıyla canlı bir rekabetin yaşandığı ticarî bir ortam, İzmir’in gündelik manzarası olarak göze çarpıyordu

İzmir, bu özelliklerinden dolayı yönetimine dikkat edilmesi gereken bir kentti Her ne kadar sürgün valiler görülse de, bunlar Sadrazamlık makamına kadar ulaşmış önemli kişiliklerdir Dolayısıyla sürgün valiler kenti yakıştırması tashihe muhtaçtır Kâmil Paşa, 1895 yılında işte böylesine önemli bir Vilâyete “sürgün Vâli” olarak atanmıştı Kâmil Paşa, 1832 Lefkoşa doğumlu olup, çok iyi bir eğitim görmüş, bir çok dili bilen entelektüel sayılabilecek Osmanlı devlet adamlarından biriydi Uzun yıllar devletin her kademesinde hizmet görmüş ve 1885-1891 yılları birinci defa Sadrazamlık görevini üstlenmişti 1894’de Sultan II Abdülhamit, Kâmil Paşa’yı ikinci kez Sadrazamlığına getirmişti Paşanın bu dönemdeki görevi bir yıl sürmüş, dış politika, içeride egemenlik anlayışı ve ekonomik nedenlerden ötürü azil edilmiş, siyasal gücü nedeniyle İstanbul’da bulundurulması uygun görülmeyerek, Aydın Vilâyeti’nin merkezi olan İzmir’e 1895 yılında Vâli olarak atanmış, başka bir tabirle wwwforumacilcom sürgüne gönderilmişti İzmir, II Abdülhamit’in gazabına uğrayan ilki Mithat Paşa olmak üzere, ikinci kez bir sürgün vâliye ev sahipliği yapıyordu Ancak her iki vâli de ciddi birikimi ve yetenekleri olan insanlar olması nedeniyle, kentin imârı ve ıslâhı konusunda önemli çalışmalara imza atmışlardır