Sözlü Anlatım

SÖZLÜ ANLATIM

RÖPORTAJ

Yazarın okuyucularına bir konuyu inandırmak için kişi, eşya, eser ya da bir yerle ilgili olarak yaptığı incelemeleri, fotoğraflarla süsleyerek, kendi görüşlerini de katarak yazdığı gazete ve dergi yazılarına Röportaj denir

Röportaj yapacak kişide üstün bir görüş, anlayış ve gözlem yeteneği olmalıdır Röportaj, bir çeşit haberdir Fakat, röportajda bilgiden başka, yazarın izlenimleri, düşünceleri, görüşleri de yer alır Röportajı hazırlayan kişi, konuyu iyice öğrenmeli, yerinde ve gerekli incelemeleri yapmalı, gerekli belgeleri toplamalıdır (S SARICA – M GÜNDÜZ, Güzel Konuşma Yazma, s 283)

Röportaj türü, gazeteciliğin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır Bu nedenle, röportaj, özellikle gazetecilerin uyguladığı bir türdür Günümüzde radyo ve televizyon da çok önemli bir röportaj aracı konumundadır (H F GÖZLER, Örnekleriyle Türkçe ve Edebiyat Bilgileri, s 561)

Vikipedi Sözlüğe Göre:

Röportaj, bir gazete yazarının çeşitli kimseler, yerler ve olaylarla ilgili inceleme ve araştırmalarına kendi görüşlerini de ekleyerek oluşturduğu yazı türü Röportaj kelimesinin kökeni, Latincede ‘toplamak’, ‘getirmek’ anlamlarında kullanılan reportare kelimesine dayanır

Röportaj, bir gazete yazısı olmasına karşın, gezi türüyle iç içe olması, bazen sanatsal kaygılarla kaleme alınması, sıradan bir aktarma değil de özel bir yorum değerlendirme değeri taşıması gibi özellikleriyle, edebiyat türü olarak da kabul edilmektedir

Röportaj, başlangıçta “sorular” ve “yanıtlar”dan oluşan “mülakat”tan farklı değilken, gazeteciliğin gelişmesi ve ünlü edebiyatçıların röportaj türünde de yapıtlar ortaya koymaya başlamasıyla, daha çok, araştırmaya, incelemeye, soruşturmaya dayanan ve bazı gerçeklerin ortaya çıkmasına yardımcı olan bir dal haline gelmiştir

Konu başlıkları

1 Yapısı

2 Konuları

3 Röportaj yazarlığı

4 Türkiye’de röportaj

Yapısı

Yapısına daima öznellik hakimdir ve bu öznellik bütünüyle gerçeklere odaklı basit haberin ve de hemen hemen aynı derecede yalın biçimlendirilmiş karmaşık haberin aksine aranan bir özelliktir

Röportaj, gerçekleri, öznel yaşantılarla harmanlar Yalın biçimde kaleme alınmış basit haberden, gerçekleri yansıtan karmaşık haberden daha ayrıntılı, daha canlı bir anlatım biçemine sahiptir Ama anlatımın renkliliği, bir dizi niteleme sıfatının kullanımıyla değil, daha çok içerikle sağlanmalıdır Röportajlar genellikle birinci tekil şahsın ağzından yazılır

Eylemler ve yaşantılar, gerçek olaya ilişkin haberlerle bağlanır Ama bu iş olduğunca canlı yapılmalıdır

Bir röportajda insanların da söze katılmaları (olası ise doğrudan anlatımla) önemlidir Bu, anlatımı canlandırır ve aktarılan yaşantıya doğrudan bağlantıyı sağlar

Bir röportaj asla yazı işlerinin dört duvarı arasında kurulan bağlantılarla araştırılamaz Kaleme alınan olay bizzat yaşanmış olmalıdır (olduğunca çok not alınmalı)

Bir röportaj, öykünün doğal anlatımına elverişli bir yapıya sahip olmalıdır Aralara olayın hızını yavaşlatan an’lar da (düşünceler, yansımalar, yargılar) serpiştirilebilir Kesinlikle bir okul kompozisyonunun biçemi yeğlenmemelidir (genelden özele) Bunun tersini uygulamak daha uygundur (özelden genele)

Salt tarihsel bir yapı, çok ender kullanılır Ana düşünce kaybolmadığı takdirde bir röportaj konusal açıdan da yapılandırılabilir ama olaydaki iç bağlantı korunmalıdır Röportaj –haber gibi- hiyerarşik düzen içinde değil, bir oyun gibi kurgulanır (W Schneidet)

Bir röportajın biçemi heyecan yaratmalıdır ve bu heyecanın ölçüsü genelde şimdiki zaman kullanımıyla arttırılır Yaşanmış olanlar doğrudan olduğu gibi aktarılır Sıyga değişikliklerinin yerinde kullanımı metine ilginçlik kazandırır Heyecan yaratılması gereken durumlarda aşırılıklara yer yoktur Heyecan için tempo gerekir Tempo da kısa cümlelerle sağlanır Gereksiz sözcük ve tümce öğeleri kullanmaktan sakınılmalıdır Okurun kendiliğinden eklemeler yapabileceği yerler anlatılmamalıdır Kaynak belliyse (örneğin alıntılar) usul gereği sürekli kaynağa yönelik gönderme yapmaya gerek yoktur Biçem renkli ve canlı olmalı, ama anlatımın renkliliği bir dizi sıfat ve zarf kullanımıyla değil, içerikle sağlanmalıdır

Betimlemek (atmosfer, duygular, görünümler) anlatmak (süreçler, eylemler) alıntılamak (etkili ifadeler) ve yansıtmak (düşünmek, sonuçlar çıkarmak): Bir röportajda bu dört öğe iyi dağıtılarak kullanılmalıdır

Konuları

Röportajlar, yurtiçi ya da yurtdışı siyasal, toplumsal, ekonomik, kültürel, vb bir konuda olabilir İyi bir röportaj yazarının ele aldığı konuyu enine boyuna araştırması, incelemesi, ilgililerle görüşmesi, konuyla ilgili yerleri gezip görmesi, gerekli belgeleri toplaması gerekir Yani röportaj, yalnızca gözlemlerin, izlenimlerin ya da konuşmaların aktarılması değil, bunların ötesinde bir yorum ve değerlendirme yazısıdır

Röportaj, gazete ve gazetecilikle birlikte gelişen bir türdür Dünyadaki aşağı yukarı bütün gazete ve dergilerde görülen röportajlar, konuyla ilgili olarak çekilen fotoğraflarla bütünlenmekte, fotoğraf röportaja belgesellik, gerçekçilik ve görünüm sağlamaktadır

Röportaj yazarlığı

Dünyada pek çok ünlü edebiyatçı, aynı zamanda röportaj yazarlığı da yapmıştır Bunlar arasında Jack London, Hemingway, Ehrenburg, Şolohov, Sartre vb anılabilir Malaparte ile Raymond Cartier de, gazetecilikten yetişme röportaj yazarlarındandıraçıkça şu söylenmelidir ki… bu ünlüler ne kadar tanınmış bir insanlardır çoğu kişi bilmez çünkü bilinen bir şey gibi onlara gözükmez

Türkiye’de röportaj

Türk basınında röportaj türü, başlangıçta mülakat niteliğinde gelişmiş, özellikle 1960′tan sonra, Türk toplumunun çeşitli sorunları kamuoyuna duyurulurken, edebiyatçılarımızın röportaj türünden oldukça başarılı bir biçimde yararlanmaları, aynı zamanda da röportaj tekniğinin gelişmesini, röportajın gazetelerin vazgeçilmez bir birimi haline gelmesini sağlamıştır

Basınımızda röportaj türünde başlıca yapıtlar veren gazeteci ve edebiyatçıların başlıcaları arasında;

•Ruşen Eşref Ünaydın

•Hikmet Feridun Es

•Mustafa Baydar

•Gavsi Ozansoy

•Falih Rıfkı Atay

•Abdi İpekçi

•Yılmaz Çetiner

•Nurullah Berk

•Fikret Otyam

•Necmi Onur

•Dursun Akçam

•Yaşar Kemal

•Hikmet Çetinkaya

•Mete Akyol

•Mustafa Ekmekçi

•Halit Çapın, vb sayılabilir