Bilgi Çalışmanın Önemi İle İlgili Hadis Var Mı?

Çalışmanın önemi ile ilgili hadis var mı?

Hz Peygamber ve Çalışma

Hz Peygamber'in hayatı diğer alanlarda olduğu gibi çalışma konusunda da insanlar için örnektir Her şeyden önce o, Kur'an-ı Kerim'in çalışma hayatı ve prensipleri ile ilgili ayetlerini kendi hayatında uygulamıştır Bu alanda doğruluk, güvenilir olma, adaleti uygulama ve sözleriyle davranışları arasında çelişki bulunmama gibi temel ilkelere uymuştur Kişinin çalışmasını, üretimde bulunmasını ve ailesini geçindirmesini, fakire, yoksula yardım için çalışmayı, Allah yolunda cihad ve gündüzleri oruç ve geceleri namazla geçirme ile bir tutmuştur[675] Onun çalışma ile ilgili sözlerinden bazıları şunlardır:

"Hiç bir kimse kendi elinin emeği ile kazandığından daha hayırlı bir lokma asla yiyemez"[676]

"Allahım! Tembellikten, korkaklıktan, ihtiyarlığın verdiği düşkünlük ve cimrilikten sana sığınırım"[677]

"Doğru sözlü ve her konuda güvenilen bir ticaret adamı ahirette peygamberler, sıddîkler ve şehitlerle beraber olacaktır"[678]

"İnsanın yiyip içtiklerinin en helal ve bereketli olanı, çalışıp kazanarak elde ettiğidir"[679]

"Birinizin sırtında odun destesi taşıması, versin veya vermesin, insanlara gidip el açmasından daha iyidir"[680]

En kötü şartlar altında çalışmayı dahi başkalarına yük olmaktan iyi gören Hz Peygamber'in bu sözleriyle insanları çalışmaya teşvik ettiği, tembelliği kötülediği, çalışkan insanları dünya ve ahiret mutluluğu ile müjdelediği görülmektedir

Hz Peygamber insanları çalışmaya teşvik ettiği gibi, bizzat kendisi de çalışmış ve çalışma hayatının ilkelerini kendi hayatında uygulama alanına koymuştur Çalışmalarını çocukluğundan itibaren hayatının sonuna kadar sürdürmüştür Bilindiği üzere o, çocukluğunda çobanlık yapmış, gençliğinde ve yetişkinliğinde ticaretle meşgul olmuştur 12 yaşında iken amcası ile birlikte uzun bir ticaret yolculuğuna çıkmıştır 25 yaşında iken Hz Hatice'nin kervanını ücret karşılığında Suriye'ye götürüp getirmiştir Ticârî faaliyetlerinde meslektaşlarının, ticârî ilişkilerde bulunduğu kimselerin ve tüm Mekkelilerin güvenini kazanmıştır Onun bütün bu faaliyetleri geçimini temine yönelik çalışmalardır O, bütün bunların yanında sosyal faaliyetlerde de bulunmuştur Hayatını ele alırken geniş bir şekilde üzerinde durduğumuz gibi gençliğinde Hilfülfudûl cemiyetine katılması ve Kâbe'nin inşâsı sırasında hakemlik yapması bunlara güzel birer örnektir

Hz Muhammed (sas) peygamber olarak görevlendirildikten sonra çalışmalarını farklı ve geniş bir alanda sürdürmüştür Allah tarafından kendisine verilen tebliğ görevini yerine getirmek için tüm gücüyle ve her türlü güçlüğe göğüs gererek yerine göre bir devlet adamı, yerine göre de bir komutan ve gerektiğinde de bir işçi olarak çalışmıştır Bir davetçi olarak Mekke'de ve bu şehrin dışında İslâm'ı yaymak için yoğun faaliyetlerde bulunmuştur O, Kur'an-ı Kerim'de "Kitap ve hikmeti, insanlara bilmediklerini öğreten" bir kimse olarak takdim edilmektedir Kendisi de bizzat muallim olarak gönderildiğini ifade etmiştir Bu bağlamda o, eğitim görevini yerine getirmek amacıyla her kademeden sahâbîleri eğitmek için bir öğretmen olarak çalışmıştır

Yerine göre bir işçi gibi çalıştığını söylemiştik Hicret esnasında konakladığı Kuba'da mescid yapılırken ilk taşı kendisi koymuş, bununla da yetinmeyerek inşaat çalışmalarına katkıda bulunmuştur Bir gün bu çalışmalar esnasında güçlükle kaldırabildiği bir taşı kucağına alır Bir sahâbî yanına vararak "Yâ Resûlallah! Babam anam sana feda olsun! Elindekini bana ver" der Hz Peygamber "Hayır! Sen de başkasını al" der Mescidin inşaatı bitinceye kadar çalışmaktan geri durmaz Sahâbeyi çalışmaya teşvik eder Aynı şekilde Mescid-i Nebevî'nin temeline de ilk taşı kendisi koyar Muhâcirler ve ensarla birlikte çalışır Kuba mescidinde olduğu gibi yine bir gün kerpiç taşırken bir Müslüman "Yâ Resûlallah! Onu bana ver, ben taşıyayım" der Fakat o : "Sen de başka taş al ve taşı! Sen Allah'a benden daha muhtaç değilsin" der Hz Peygamber Mescidin inşaatında ağır taşları yüklenir, kerpiçleri elbisesine doldurur ve taşırdı Bu esnada da "Hayat ancak Ahiret hayatıdır Allahım! Muhâcirlere ve ensara rahmet eyle"[681] derdi Çalışmalarıyla Müslümanları coştururdu Ümmü Seleme'nin anlattığına göre Mescid'in inşaatında onun çalışmasına ihtiyaç duyulmadığı halde, taş ve kerpiç taşımış; onu gören Müslümanlar da kendilerinin boş durmalarının doğru olmayacağını söyleyerek çalışmalarını hızlandırmışlardır Hendek Savaşı'nda da kazılacak yerleri bizzat kendisi çizdiği gibi, kendisi için kurulan Türk çadırından çıkıp bizzat çalışmıştır Kazma, kürek ve hatta balyozla çalışmış, zembille toprak taşımıştır[682] Gerektiğinde söküklerini dikmiş, ayakkabılarını tamir etmiş,[683] gerekli gördüğünde çarşı-pazarı kontrol etmiştir

Hz Peygamber yapılan işin gelişigüzel değil, düzgün ve sağlam yapılmasına önem verirdi Bir vesile ile şunları söylemiştir: "Sizden biriniz bir iş yaptığı zaman, onu mükemmel bir şekilde yapsın"[684]

Hz Peygamber Müslümanları çalışmaya teşvik etmiştir Nitekim işi olmayan birisine, âletler temin ederek, odun kesip satmasını söylemiştir: Ensardan bir şahıs gelip Hz Peygamber'e yoksulluktan şikayet eder Sonra dönüp şöyle der: "Ey Allah'ın elçisi! Bir ev halkı içinden geldim ki, yanlarına dönünceye kadar bazılarının ölmüş olacağını sanıyorum" Peygamberimiz "Git, bak birşey bulabilecek misin?" der Adam gider ve bir yaygı ile bir bardak getirerek "Ey Allah'ın elçisi! Bu yaygının yarısını yere seriyor, yarısını da bürünüyorlardı Şu bardakla da su içiyorlardı" der Peygamberimiz "Bu ikisini benden bir dirheme kim satın alır?" diye sorar Bir adam "Ben alırım" der Peygamberimiz "Bir dirhemi kim artırır?" diye sorar Bir başka adam "Onları iki dirheme alırım" der Peygamberimiz "Bunlar senindir" der ve adamı çağırarak ona "Bir dirhemle ailene yiyecek al, bir dirhemle de bir balta satın alarak bana gel" der Adam da öyle yapar ve gelir Hz Peygamber "Şu vadiye git, orada ne bir diken, ne bir odun bırak Bana da on günden önce gelme" der Adam öyle yapar ve sonra Hz Peygamber'e gelerek "Bana emrettiğin şey bereketli oldu" der Bunun üzerine Peygamberimiz şöyle buyurur: "Bu, senin için kıyamet günü yüzünde dilenmekten dolayı lekeler veya tırmık izleri olarak gelmenden daha iyidir"[685]

Kuba mescidinde ve Bilâl-i Habeşî'den sonra Mescid-i Nebevî'de müezzinlik yapan Sa'd b Âiz adlı sahâbî Hz Peygamber'e malının azlığından dolayı şikayet eder Hz Peygamber de ticaret yapmasını emreder Sa'd biraz selem ağacı yaprağı (karaz) satın alır, onu satarak kâr eder Bunu Hz Peygamber'e anlatır O da ticaretine devam etmesini söyler[686]

Peygamberimiz durumlarına göre özürlüleri bile çalışmaktan alıkoymamış, onların ticaret yapmasını kolaylaştırıcı hükümler getirmiştir Bu tutumuna bir örnek verelim: Ticaretle meşgul olan Münkız b Amr adlı sahâbînin aklî dengesi bozulur ve dilinde bir tutukluk meydana gelir Buna rağmen ticarî faaliyetlerini devam ettirir Fakat sürekli aldanır Hz Peygamber'e gelerek durumunu anlatır Hz Peygamber onun ticaret yapmasını, çalışmasını yasaklama yerine kolaylaştırma yoluna gider; alışveriş yaparken, "aldatma yok" demesini ve satın aldığı malda üç gün muhayyerlik hakkına sahip olduğunu satıcıya söylemesini ister Münkız Hz Osman zamanında bile Hz Peygamber'in kendisine tanıdığı bu hakkı satıcılara karşı kullanmıştır[687]

Faydasız ve boş şeylerle meşgul olmamak ve boş durmamak Hz Peygamber'in prensiplerinden biriydi Onun çalışma hayatı ile ilgili olarak verilen bu bilgilerden, çalışkan bir insan örneği karşımıza çıkmaktadır Bu durumda onun dinlenmeye zaman ayırıp ayırmadığı akla takılabilir Halbuki Hz Peygamber gerektiğinde dinlenmeye de zaman ayırmıştır Hicretten hemen sonra, Medinelilerin daha önce kutladıkları iki bayramın yerine Ramazan ve Kurban bayramlarını koymuştur Meşrû bayram şenliklerine, folklor gösterilerine ve düğünlerde kutlamalara izin vermiştir Düğünlerde davetlilere ikramda bulunmuş; bunu tavsiye ve teşvik etmiştir At ve deve yarışları tertiplemiştir

Hz Peygamber paranın piyasaya arzı konusu üzerinde durmuştur O bu hususta şöyle buyurur: "Kim bir akar veya ev satıp da parasını onun benzeri bir şeye yatırmazsa, onun bereketini görmemeye müstehak olmuştur"[688] Ticareti teşvik etmiş, ticaret ortaklıkları kurmuştur Ticareti teşvikle ilgili şu sözü çok meşhurdur: "Rızkın onda dokuzu ticarette, onda biri ise sürüdedir"[689] Bu sözüyle Hz Peygamber ticaretin bir millet için ne derece önemli olduğunu dile getirmiştir Bir devletin ekonomisinde iç ve dış ticaretin büyük önemi vardır Hz Peygamber ticareti teşvik etmek suretiyle, aynı zamanda medenî bir hayat tarzını da teşvik etmiştir Çünkü ticaret, yerleşik bir hayat tarzının oluşmasına ve imar faaliyetlerinin gelişmesine vesile olmaktadır Hz Peygamber'in en yakın arkadaşları ticaretle uğraşıyorlardı Sözgelimi dört halife birer tüccar idiler Hz Ebû Bekir, Hz Peygamber'in vefatından bir yıl önce ticaret amacıyla Busrâ'ya gitmişti[690] Hz Peygamber ticaretin yanında ziraati de teşvik etmiştir Ağaç dikmeye teşvik ettiği hadisler, aynı zamanda ziraati teşvik olarak değerlendirilmelidir

Hz Peygamber her meslek erbâbı ile, mesleği üzerinde konuşur, ona mesleğine olan ilgisini ve sevgisini artırıcı hususları, mesleği ile ilgili uyulacak kuralları ve hükümleri söylerdi Hz Peygamber küçük sanatlara da önem vermiştir Onun zamanında yaygın olan meslekler arasında manifaturacılık, attarlık, demircilik, tartıcılık, sarraflık, eczacılık, terzilik ve kuyumculuk sayılabilir

* ÇALIŞMAKLA İLGİLİ HADİSLER *

Geçimini sağlamak için çalışıp helâlinden kazanma farzdır Hz Peygamber

* Geçim için çalışıp helâlinden kazanma farzdır *

* Kişi kendi elinin emeğinden daha temiz bir kazanç elde etmemiştir *

* Hiç kimse elinin erneğinden daha hayırlı bir şey yememiştir Allahın peygamberi Davut da elinin emeğinden yerdi *

* Hz Peygamber çalışmayı ve bununla kişiye muhtaç olanları geçindirmeyi, Allah yolunda cihat etmek veya gündüzün oruç tutmak, geceleyin de namaz kılmak ile eşdeğer tutmuştur *

İslâmda çalışmadan, dilenerek geçinmek yasaktır Çalışabilecek durumda olan kimsenin dilenmesi haramdır En kötü şartlar altında dahi çalışma, başkalarına yük olmaktan üstündür:

* Kişinin sırtında odun taşıyarak geçimini sağlaması, versin veya vermesin birisinden bir şey istemekten daha hayırlıdır *

Kaynak :

* Riyasüz Salihin

* Buharî, Büyu 15 Nefekât, 1

* Keşful Hafa, II, 46

* İbni Mâce, Ticârât, I