Sosyal Psikolojide KiÅŸilik Konusu

Sosyal psikolojide kiÅŸilik konusu

KİŞİLİK NEDİR?

Günümüze kadar hakkında birçok fikir üretilen ve kuram oluşturulan ‘kişilik’ kavramının değişik yönleriyle birçok tanımı yapılmıştırBunlardan bazıları şunlardır:

● kiÅŸilik doÄŸuÅŸtan gelen biyolojik özelliklerle,çevreden gelen sosyal wwwfrmsinsinet etmenlerin birbiri üzerine yaptıkları etkilerin meydana getirdiÄŸi ahenkli bir bütündürDemekki kiÅŸilik hem kalıtsal özelliklerin,hem de çevrenin bir ürünüdür

● KiÅŸilik,kiÅŸide yapıların,davranış biçimlerinin,düşünüş özelliklerinin,ilgi ve eÄŸilimlerin,yetenek,kabiliyet veyöneliÅŸlerin,ruhsal durumların karakteristik bir bütünleÅŸmesidir

● KiÅŸilik,bir insanı nesnel veya özel yanlarıyla diÄŸerlerinden farklı kılan duygu,düşünce ve davranış özelliklerinin tümüdür

Bu tanımlara göre kiÅŸilik dediÄŸimiz ÅŸey,kiÅŸinin bütün bedensel özelliklerinin,içgüdülerinin,dürtülerinin,eÄ Ÿilimle rinin,kazanılmış deneyimlerinin bir bütünüdürDeneyimden kastedilen,insanın yaÅŸantısıdırBu yaÅŸantı süresince kiÅŸiliÄŸimizde mutlaka küçük veya büyük bazı deÄŸiÅŸiklikler olmuÅŸturKiÅŸiliÄŸimiz bir yerde durmaz,deÄŸiÅŸiklikler hayat boyu devem ederBeden yapısının geliÅŸmesi gibi kiÅŸilik de uzun yıllar boyu deÄŸiÅŸirAncak bu,sezilmesi çok zor olan,yavaÅŸ bir oluÅŸumdur

Kişiliğin geçirdiği değişiklikler hayat boyu devam eder ama bu değişimlerin hızı belli bir dönemden sonra oldukça düşerYani kişiliğin oturduğu yaştan sonra meydana gelen değişiklikler ufak tefek değişikliklerdir

Bugünkü kişiliğimiz,çocukluğumuzdan beri karşılaştığımız herşeyin bir sonucudurİnsanlarla ilişkilerimiz,başımızdan geçen tüm tecrübeler şimdiki kişiliğimizi yaratmakta rol almışlardırHiçbir zaman şu an bulunduğumuz yerde,olduğumuz gibi kalmayızÇünkü hiçbir günümüz aynı geçmezFarklı çevrelere,farklı ortamlara girer,farklı kişi ve durumlarla karşılaşırızBöyle oluca birçok etki altında kalırız ve bu etkiler de kişiliğimizin değişim geçirmesine yatabilirkişiliğimiz herşeyi tamamlanmış,değişmez birşey değildir

İnsanlar gençlik yıllarında yeni düşüncelere ve yeni şeyler denemeye yatkındırlar,ellerinden gelen herşeyi yapmaya isteklidirlerYaşlandıkça heyecanları ve davranışları esnekliğini kaybeder,belirli alışkanlıklar yerleşirBuna rağmen kişilik hala değişebilirliğini korur

İnsan büyüdükçe ufku genişler ve çevresindeki insan ve eşyalar,insanların nitelikleri,temas halinde bulunduğu herkes,ailesi,akrabaları,arkadaşları,çalışma ları,i ş hayatı,karşılaştığı problemler,başından geçen olaylar onda etki bırakırBu durumda bazı şeylerin değişmesi gerekebilirDeğişen de kişiliğin bazı yönleridir

İnsanın beden durumu da kişiliğin gelişmesine ve değişmesine etki yapabilirÖrneğin ergenliğe girmeden önce olumlu bir kişilik yapısı sergileyen bir çocuğun,ergenlik döneminde arkadaşlarından daha çabuk veya geç büyümesi onun gözüne batarBunun kendini sevimsiz yaptığını zanneder,sonuçta aşağılık duygusuna kapılırBu da kişilik açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir

Kişilik,bireyin yapısı ve deneyimleri sonucu oluşurKişilik bir yapısal temelin veya çekirdeğin çerçevesinde deneyimlerin kurulmasıyla gelişirher birey kendine özgü kişilik yapısı çerçevesinde,yaşam deneyimlerini gerçekleştirirKazanılan deneyimler hem kişiliğin oluşmasında,hem de bazı etkenler karşısında değişmesine olanak sağlar

Bireyin ortak ve benzersiz deneyimleri,kalıtımla edinilmiş potansiyelle etkileşimde bulunarak kişiliği şekillendirirDeneyimlerini tüm yaşamında karşılaştığı herşeyden kazanırYani kişilik, onun tüm yaşantısının etkilerine dayanır

Allport,kişilk konusunda şunları söyler;kişilik,bireyle doğmaz ancak onun doğumuyla başlarSüt çocuklarında,ilk özel uyumlarda izlenen kendiliğinden etkinlikler ve heyecansal belirtilerdeki ayrıcalıklar kalıtımsaldırBebekte dördüncü aydan önce olgunlaşma ve öğrenmeyle edinilen davranışlar yokturAltıncı aydan sonra fizik çevreye ve kişilere gösterdiği tepkilerde farklılaşmalar görülürYaşamın ilk evrelerinde elde edilen farklılaşmış davranışlar devam etme eğilimi gösterirlerBundan sonra da ortama,duruma ve kişilere bağlı olarak yine farklılıklar gösterebilirler

Bir insanın duygu,düşünce,yetenek,ilgi,tutum,davranış ve eylemleri kişiliğini oluşturan başlıca öğeler arasındadırKişiliğin bütünlüğü içinde her insanın öteki insanlardan farklı olmasını sağlayan kendine özgü özellikleri vardırKişilik değişen birşey olmasaydı,ilk insandan bu yana herkesin kişilik yapısı aynı olurduİnsanın kendine özgü özellikleri,kişiliğin belli öğeleriyle bağlantılıdır ve bunların dışarı yansımasıdırÖrneğin iyi ya da kötü hatırlama, çabuk duygulanma,öfkelenme,alınganlık,kolay ve çabuk düşünüp karar verme,iyi konuşma insanların birbirlerinden farklı özellikleridirBunların yanısıra insanın giyinişi,yürüyüşü,el ve kol hareketleri,ses tonu,beğenisi bile kişiliğin bir parçasıdırSonuçta tüm bu sayılanlar kesin bir değişmezlik taşımaz

Ruhbilim açısından kişilik sorununa yaklaşanların yorumları şöyledir;Kişilik, bir insanın gelişme evrelerinde gerçekleştirdiği bağlantıların bütünüdürBu bütünlük içinde tutum ve davranışa yansıyan özellikler yeralırİnsan gelişimi sırasında birçok şeyle karşılaşırİzler,yorumlar yapar,bunun sonucu olarak da kişiliğin değişmesi ortaya çıkar

Kişilik,eğilim ve deneyimlerin belirli evreler içinde bütünleşmesi sonucu oluşan bir süreçtirDeneyimler insanı hiç de ummadığı çok farklı yerlere doğru çekebilir,bakış açısını,davranış tarzını değiştirebilirBu da insanın kişiliğine yansır

Kişilik,bir insanın çevreye uyum sağlamak amacıyla yaptığı davranışların bütünüdürBu da demektir ki insan çevreye intibak etmeye çalışırken bazı değişiklikler geçirir ve bu değişiklikler kişiliği de etkiler

Sonuçta kişilik olmuş bitmiş değil fakat devamlı oluşmakta ve değişmekte olan bir yapı olarak kabul edilirAncak bu oluşum ve değişimin hızlandığı ve yavaşladığı dönemler vardırBununla beraber kişiliğin çoğu zaman değişmeyen,uzun yıllar boyu süren yönleri de vardır

KİŞİLİĞİN HANGİ YÖNLERİ DEĞİŞİR?

Anlatıldığı gibi kişilik insanın değişmeyen,durağan bir özelliği değildir Değişen,insanın karakteri,mizacı,zeka ve yetenekleridir

● Karakter:KiÅŸiye özgü davranışların bütünü olup,insanın bedensel,duygusal ve zihinsel etkinliÄŸine çevrenin verdiÄŸi deÄŸerdirBireyin karakteri,kiÅŸisel özelliklerle,içinde wwwfrmsinsinet yaÅŸanılan çevrenin deÄŸer yargılarından oluÅŸurBu deÄŸer yargılarını benimseyip benimsememe,karakteri oluÅŸtururKarakterde,kiÅŸilikle,içinde yaÅŸanılan çevrenin deÄŸer yargıları birlikte yorumlanır

Kişide bazı davranış biçimleri,diğerlerine oranla daha belirgin olarak kendini belli ederBazı davranış biçimlerimiz,ilgi ve yeteneklerimiz,tutum ve yönelişlerimiz,adımızla birlikte bizi belirleyici olarak kullanılıyorsa,bunlar bizim karakteristik özelliğimiz yani karakterimizdirBundan da anlaşılıyor ki karakter,kişiliğin değişken bir yönüdürÇünkü her an tutumlarımız,ilgilerimiz,yeteneklerimiz,beklenti le rimiz değişebilirBu da davranışlarımıza yansırBundan da anlarız ki kişiliğimizde faklılaşmalar görülüyor

Karakter,aile,okul,çevre içinde çocukluk çağından itibaren gelişmeye,biçimlenmeye başlarBu biçimlenme uzun süre devam ederBu biçimin öğeleri sürekli değişir ve bu da kişiliğin değişmessi için bir etkendir

Kişiliğin değişen bir diğer yönü de mizeç yani huydur

● Mizaç:Günlük yaÅŸantı içinde kiÅŸiye özgü,oldukça sınırlı,belirli duygusal tepkilerinnitelik ve nicelik bakımından deÄŸiÅŸmesidirOtonom sinir sisteminin özelliÄŸi veya iç salgı bezlerinin az ya da çok çalışması gibi soyaçekimle gelmiÅŸ olan fizyolojik özelliklerin nedenlediÄŸi psikolojik tutumlarımızdırÇabuk kızmak,sıkılmak,neÅŸelenmek,öfkelenmek, hareketli ya da hareketsiz olmak vs,bireylere göre deÄŸiÅŸen mizaç özellikleridir

İçsalgı bezleri doğrudan doğruya kana karışan ve hormon adıyla anılan bazı kimyasal maddeler salgılarlarBu hormonlar kan aracılığıyla tüm bedeni dolaşır,organizmanın büyüme ve gelişmesine doğrudan etkide bulunurlarBugün bazı bezlerin bazı şahsiyet özellikleri üzerindeki direkt etkisi bilinmektedirSözgelimi tiroid bezi hormonlarından biri olan tiroksin hormonunun kana gereğinden fazla salınması aşırı canlılığa,bedensel etkinliklerde bir kamçılanmaya,asabi gerilimler,aşırı duyarlılığa,duygusal ve heyecansal dengesizliklere yol açarBunun aksine az salgılanması ise tembelliğe, hareketsizliğe,fiziki güçsüzlüğe ve bedensel yorgunluğa neden olur

● Zeka ve Yetenekler:Bir kiÅŸiyi tanımlamak ve kiÅŸiliÄŸini belirtmek isterken onadeÄŸiÅŸik açılardan bakar ve deÄŸiÅŸik yönlerini deÄŸerlendiririzZeka,yetenek,heyecanlılık, içedönüklük,kavgacılık,canlılık,sosyal girginlik,sosyal uyum,baskınlık bu tür özelliklerdendir

Kişiliği tanımlamada egemen olan yön ağırlıkla sosyal yöndürfizik yapı gibi zeka ve yetenekler karşısında da toplumun kişiye karşı belirli bir vaziyet alışı vardırBu görünüş wwwfrmsinsinet ve yetenekler toplumun kişiye karşı davranışlarında tayin edici rol oynarKişinin, toplumun bu yönelişine karşı tepki ve davranışlarını belirlerBöylece etki ve tepki halinde, kişi-toplum ilişkileri kendi özel kuralları içinde sürer gider