Tekerleme Nedir? Tekerleme Özellikleri |
10-20-2012 | #1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
Tekerleme Nedir? Tekerleme ÖzellikleriTekerleme nedir? Tekerleme Özellikleri Sözlüklerde"ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz, eşsesli kelimelerle kurulu konuşma" anlamlarına gelen tekerleme masal, öykü, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir Çokluk çocuk folklorunda hoşça vakit geçirmek, konuşma kabiliyeti kazanmak, oyunlarda eş ve ebe seçmek için bu yola başvurulur Masal tekerlemesi, oyun tekerlemesi gibi adlar alırlar En çok çocuk oyunlarında, masalların baş, orta ve sonunda söylenirler Yöreye göre değişik isimle de söylenirler Doğu Anadolu'da döşeme, Güney Anadolu'da sayışma denir Karagöz ve ortaoyununda muhavere, çocuk oyununda ebe, çıkarmada ise sayışma diyebiliriz Türk edebiyatında ilk tekerleme örneklerine XI yüzyıldan itibaren rastlanır Divanü Lügati't Türk'te bazı tekerlemeler yer alır Âşık fasıllarında Tekerleme (Tekellüm): Âşık fasıllarında, saz şairlerinin yaptıkları şiir yarışmaları halk dilinde tekerleme, âşıklar arasında tekellüm olarak adlandırılır Bu tür şiirler ya söylenmesi zor sözcüklerden meydana getirilir ya da darayak şeklindedir Ayak daraldıkça kafiye bulmak zorlaşır Âşıklardan biri fasıl aralarında tekerlemeye başlar ve yeni bir ayak açar Örnek Tekerleme (Tekellüm): Aceb ahîr-zaman oldu gaziler Büyük küçük birbirini beğenmez Her mü'min münâfık cennet arzular Tanrı nasib ettiğini beğenmez Kediler köpekler ile savaşır Miçik deyu çarşı çarşı dolaşır Mekbeti'si ehl-i ırz'a ulaşır Orospular kendi erin beğenmez Teklif ister bülbül güle konmağa Pervaneler düşüp şem'a yağmağa Oğlancıklar iştahından binmeğe Doru ister atın kır'ın beğenmez Babası anası koyun güttüren Dağ başında kavalını öttüren Kazma ile başın tıraş ettiren Âhır-kar ayak berberin beğenmez Ot kökü balta sapının eğrisi Yine gitmez yüreğimin ağrısı Sofuluk satar bazı eşek uğrısı Aşıkların aşk eserin beğenmez Marifette kâmil olan yiğitler Mağrur olmaz kendi nefsin öğütler İl içinde bilip gören şâkirtler Üstâdın daha pîrin beğenmez Er olmaz kalbinde tutan gûmanı İsterse dolaşsun Hind'i Yemen'i Der Kâtibî bizi beğenmeyeni Deli gönül beğen derim beğenmez (Kâtibî) |
|