Tarihi Eserlerimiz Hala Yurt Dışında

Tarihi eserlerimiz hala yurt dışında

Yurt dışına kaçırılan çok sayıda tarihi eser, hala yurt dışındaki müzelerde sergileniyor

Osmanlı döneminde yurt dışına çıkarılan veya yasa dışı yollardan kaçırılan Anadolu kökenli çok sayıda eser, hala yurt dışındaki müzelerde sergileniyor ya da önemli müzayedelerde satışa çıkıyor

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden edinilen bilgiye göre, ABD, Almanya, Rusya Federasyonu, Hırvatistan, Danimarka, İtalya, Fransa, İsviçre, Sırbistan-Karadağ, Bulgaristan, Ukrayna ve İngiltere gibi ülkelerde Türkiye'den çıkarılmış bir çok tarihi eser bulunuyor

Bakanlık, Dışişleri Bakanlığı ile koordineli şekilde, müzelerde sergilenen, müzayedelerde satıya çıkarılan veya gümrüklerde ele geçirilen eserlerin takibini yapıyor, iadesini isteyip, dava açıyor ve satışlarını durduruyor Bunun sonucunda bazı eserler geri gönderiliyor ama hala iade edip etmeyeceği belli olmayan çok sayıda eser yurt dışında

Örneğin, alt yarısı Antalya Müzesi'nde sergilenen Herakles Heykeli'nin üst kısmı ABD'de Boston Museum of Fine Art'da bulunuyor Eserin iadesine ilişkin müzakereler, Dışışleri Bakanlığı ile işbirliği halinde sürüyor

Antalya Kumluca'daki kiliseden 1963 yılında kaçırılan çoğunluğ unu dini amaçlı gümüş kapların oluşturduğu tarihi eserler, Washington'daki Dumbarton Oaks Müzesi'nde sergileniyor Eserin iadesi için müze yetkilileriyle toplantı yapılmasının planlandığı belirtiliyor

Los Angeles'taki J Paul Getty Müzesi'nde de Türkiye kökenli eserler yer alıyor Eserlerin geri alınması için çalışmaların devam ettiği bildirildi

Türkiye'nin iadesi için girişimlerinin sürdüğü Avrupa müzelerindeki Anadolu kökenli eserler şöyle:

Rusya'dan 17 yıldır istenen Truva Hazineleri Puşkin Müzesi'nde tutuluyor İadesi için Almanya ile 17 yıldır girişimlerin sürdüğü Hitit dönemine ait Boğazköy Sfenksi Berlin Müzesi'nde bulunuyor Osmanlı

Devleti döneminde onarım için götürülen sfenks, geri getirilmemişti

Yine Berlin'deki Bergama Müzesi'nde 19 yüzyılın ikinci yarısında Bergama'dan götürülen Zeus Altarı sunağının yanı sıra Pirene, Milet'ten giden eserler ile İznik çinileri, Uşak halıları, Selçuk ve Hitit buluntuları sergileniyor

Tatarlı Tümülüsü'ne ait 4 boyalı ahşap kalas da Münih'teki Archaologische Staatssammlung Müzesi'nde teşhirde tutuluyor

Bunun yanında, Ayasofya Cami Haziresi'ndeki Sultan II Selim Türbesi'nin girişindeki çini pano ile Tralleis kökenli olduğu tahmin edilen üç kadın başı heykeli, Fransa'nın başkenti Paris'teki Louvre Müzesi'nde bulunuyor

Diyarbakır Müzesi'ne ait sfenks figürü, Akşehir Sedi Mahmut Hayrani Türbesi'nden sanduka, Cizre Ulu Camii'ne ait kapı tokmağı ve Nuruosmaniye Kütüphanesi'ndeki Kur'an-ı Kerim'in bazı yaprakları ise Danimarka'daki David's Samling Koleksiyonu'nda yer alıyor

Bakanlığın, "Almanya'da bulunan eserlerin iadesi için 1991 yılından bu yana ikili ilişkiler ve toplantılar yoluyla girişimleri sürdürdüğü, eserlerin Türkiye'ye iadesi için yeni bir politika belirlenmesi için çalışmalara başlandığı" kaydedildi

Anadolu kökenli eserlerin, çeşitli müzayedelerde satışa çıktığı da görülüyor

Lidya uygarlığına ait 16 adet Grekçe yazıtlı mezar ve adak stellerinin ABD'de, wwwedgarlowencom adlı internet sitesinde açık artırma yoluyla satışa çıktığı 2006 yılında öğrenildi Bakanlık, eserlerin iadesini istiyor

New York'ta geçen yıl yapılan Sotheby's Müzayedesi ise durdurulamadı ve Türkiye kökenli bir eser satıldı Ancak, Türkiye'nin somut kanıtlar sunması halinde eserlerin iadesinin görüşülebileceğinin bildirildiği ifade edildi

Ayrıca, Almanya'da Gorny&Mosch Müzayede Evi'nde, satışa çıkarılan Hitit dönemine ait mezar steli parçası, orthostat parçası ve 3 adet minyatür Hitit arabasının iadesi için dava açıldığı; Hitit ve Urartu mührünün satışının durdurulduğu, dünya genelinde nadir bulunan iki Efes sikkesi ile bir lahit parçası için çalışmaların sürdüğü, kadın heykelinin ise şerh konularak müzayedede satıldığı belirtildi

Almanya'da Hermann Historica Müzayede evinin internet sitesinde geçen yıl satışa çıkarılan Urartu dönemine ait bir kazanın da iadesi henüz sağlanamad ı

Bunun yanında, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi'ne bağlı Nuruosmaniye Kütüphanesi koleksiyonundan 1990 yılında çalınan tarihi Kur'an-ı Kerim'in 62 yaprağı ise Londra'daki Christie's Müzayede Evi'nde satışa çıktı

İngiltere'de Bonham Müzayede Evi'ndeki satışı durdurulan Lidya dönemine ait gümüş Kyathosun (kepçe), Türkiye'ye geri getirilmeye çalışılıyor

Paris'te geçen yıl Christie's Müzaeye evinde Eyüp Sultan Türbesi ve III Murat'ın Has Odası'na ait çiniler satışa çıkarılmış olup, Pescheteau-Badin şirketinin müzayedesindeki Eyüp Sultan Camisi'ne ait çinilerin satışı durduruldu

Türkiye, ülkelerde ele geçirilen Anadolu kökenli eserlerin vatanına dönmesi için de çalışmalar sürdürüyor ama ülkelerin yeterli desteğ i göstermediği görülüyor

Örneğin, İngiltere'deki Stansted Havaalanında bulunan sikkelerin iadesi için girişimler sürüyor Almanya'da yaşayan bir Türk vatandaşının evinde bulunan 6 bin eserden Anadolu kökenli olduğu tespit edilen bin 100'ünün iadesi için Alman makamlarına talepnamenin iletildiği ama adli yardım talebinin yerine getirilmediği öğrenildi

Ayrıca, Rusya'da iki yıl önce ele geçirilen, Türkiye kökenli Bizans dönemine ait gümüş haç ve altın bilezik, Rus makamlarınca "şimdiki sahiplerine" verildiği ve şahıslar bulunamadığı için geri getirilemiyor Rusya'dan kaçırılan Truva eserleri de 17 yıldır geri isteniyor

Diğer ülkelerde ele geçirilen ve iadesi istenen diğer Türk eserleri şöyle:

-Hırvatistan'ın Macelj Sınır Kapısı'nda geçen yıl kontrolde bulunan 115 sikke, 7 yüzük, 9 kurşun madde ve 2 ok ucu,

-Sırbistan-Karadağ Batrovci Sınır Kapısı'nda 2004 yılı nda ele geçirilen eserler,

-Bulgaristan Malko-Tırnova sınır kapısında 2005 yılında bulunan 328 adet sikke ile 23 arkeolojik eser,

-Bulgaristan'ın Kaptan Andeerevo sınır kapısında geçen yıl ele geçirilen Tunç çağı ve Roma dönemine ait 28 parça tarihi eser,

-Türkiye'den Ukrayna'ya giden bir gemide 2002 yılında bulunan MS 1 ile 4 yüzyıla tarihlenen 4 amphora ve 7 amphora parçası

Öte yandan, 2000-2008 yılları arasında 2 bini aşkın eser yurt dışından geri getirildi

Bu yıl bin civarında eser Türkiye'ye iade edildi Buna göre, Almanya'nın Bremen kentinde, 2002 yılında ele geçirilen 700 sikke ile değişik dönemlere ait 300'ün üzerinde eser, 5 yıllık uğraş sonunda ana vatana döndü

Kocaeli Müzesi'nden 2001 yılında çalınan ve Almanya'nın Münih şehrinde bulunan 2 yüzyıl Roma dönemine ait heykel başı da bu yılın başında geri alındı

Ayrıca, geçen yıl Almanya, İngiltere, Avusturya, Birleşik Arap Emirlikleri ve İsviçre'den sikke, stel parçaları, heykel başı, bronz el gibi farklı türde toplam 349 eser vatanına döndü

Bunun yanında, 2006 yılında İngiltere'den Afrodisias Friz Bloğu iade edilirken, 2005'te 18, 2004'te 396, 2002'de 1, 2001'de 126, 2000 yılında 347 eser Türkiye'ye getirildi

Konuyla ilgili soruları yanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, yurt dışındaki Anadolu eserlerini ciddi biçimde takip ettiklerini söyledi

Günay, "Müzayedeleri takip ediyoruz, satışları takip ediyoruz Dışişleri ve biz ilgili birimlere derhal müracaat ediyoruz, durdurduğumuz satışlar oldu

Ciddi biçimde bu yıl iadeler oldu, bunlar içinde önemliler var, bazılarını hen üz basınla paylaşma noktasında değilim, ilerde açıklayacağız" dedi

Yurt dışında arkeoloji müzelerini gezerken "çok derin bir hüzün yaşadığını" dile getiren Günay, "1700-1800'lü yıllarda ülkeyi yönetenlerin izniyle Anadolu'dan çok sayıda eserin yurt dışına çıkarıldığını" anımsattı

Bakan Günay, "Koca bir anıt mezarın, koca bir mozolenin bir başka müzenin ortasında ayakta olduğunu görüyorsunuz Geçenlerde British Museum'da ağlamaklı oldum Yani bizim ülkemizden bunların bir biçimde çıkarıldığı nı ve bunların teşhir edildiğini görünce içimi derin bir üzüntü kaplad ı" diye konuştu