Büyük Harflerin Kullanım Alanları

Büyük Harflerin Kullanım Alanları

Büyük harflerin kullanıldığı yerler aşağıda sıralanmıştır:

A Cümle büyük harfle başlar: Ak akçe kara gün içindir
Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir (Atatürk)

Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) konur:

Atatürk, "Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur!" diyor

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz

(Nurullah Ataç)

Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:

Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak değildir, bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar genişti

(Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:

Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir (Cenap Şahabettin)

Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz:

Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler (Memduh Şevket Esendal)

UYARI: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz: 2005 yılında Türk Dil Kurumunun 73 yılını kutladık

UYARI: Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır: "Banka, bütçe, devlet, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye" gibi yüzlerce ke­lime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur "Et-, ol-" fiilleri, dilimizde en sık kullanılan yardımcı fiillerdir

B Dizeler genellikle büyük harfle başlar:

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi;

Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi

(Muhibbi)

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak

(Mehmet Akif Ersoy)

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik;

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

(Yahya Kemal Beyatlı)

C Özel adlar büyük harfle başlar:

1 Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kâzım Karabekir, Ahmet Haşim, Tevfik Fikret, Mehmet Emin Yurdakul, Hüseyin Cahit Yalçın, Orhan Veli Kanık, Sait Faik Abasıyanık, Yunus Emre, Evliya Çelebi, Gevheri, Karacaoğlan, Âşık Ömer, Wolfgang von Goethe, Wilhelm Radloff, Vilhelm Thomsen, Victor Hugo

Takma adlar da büyük harfle başlar: Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman), Demirtaş (Ziya Gökalp), Tarhan (Ömer Seyfettin), Aka Gündüz (Hüseyin Avni, Enis Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel), Server Bedi (Peyami Safa), İrfan Kudret (Cahit Sıtkı Tarancı), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kanık)

2 Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol Bey, Sayın Prof Dr Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi, Prof Dr Mehmet Kaplan, Doktor Behçet Uz, Mareşal Fevzi Çakmak, Yüzbaşı Cengiz Topel; Fatih Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, Genç Osman, Deli İbrahim, Avcı Mehmet, Nişancı Mehmet Paşa, Deli Petro

Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz: Tülay abla, Ayşe teyze, Fatma nine, Kemal dayı, Saim amca, Ali enişte

Akrabalık bil­diren kelimeler başa geldiğinde lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle baş­lar: Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan

Bazı tarihî ve menkıbevi şahsiyetlerde ise akrabalık bildiren kelime sonda olduğu hâlde unvan değeri kazandığı ve özel ada dâhil olduğu için büyük harfle yazılır: Gül Baba, Susuz Dede, Adile Hala, Gülsüm Bacı, Sultan Ana

*Cümlelerbüyük harfle başlar
Ayağını yorganına göre uzat

*Özel isimler büyük harfle başlar
Türkiye, İslamiyet, İngilizce, Atatürkçülük, Boncuk, Alman, Afrika, Tercüman, Aksiyon, Beyoğlu, Simyacı, İstanbul Üniversitesi…

Not: Özel adlar yazıda ses değişikliğine uğramaz
Sadık'a Sadığa olmaz
Anıtkabir'e Anıtkabre olmaz

*Özel isimlerle kullanılan unvan ve lakapların ilk harfi büyük olur
Mehmet Bey, Çolak Salih, Yüzbaşı Murat

*Şiirlerde her dizenin ilk harfi büyük yazılır
Dest busi arzusuyla ger ölürsem dostlar,
Kuze eylen toprağum verin anınla yare su

*Başlıkların tamamı yada her sözcüğünün ilk harfi büyük yazılır Bu başlıkların arasına giren “ve, ile” gibi bağlaçlar küçük harfle yazılabilir
BABALAR VE OĞULLARI, Savaş ve Barış, Osmanlı Padişahları

*Konuşmalarda ve mektuplarda kullanılan saygı ifadeleri büyük harfle başlar
Sayın Müdürüm, Sevgili Anneciğim, Aziz Milletim

*Ay, dünya, güneş isimleri cümlede coğrafi terim olarak kullanılırsa büyük harfle başlar
Ay, Dünya'nın uydusudur
Yüzünü aya benzetiyorum
Haberi alınca dünyalar benim oldu
Bu fotoğraf güneş batarken çekilmiş

*Yön bildiren sözcükler, bir özel ismin sıfatı olursa büyük harfle başlar
Güneydoğu Anadolu, Batı Avrupa
Anadolu'nun güneyi, Avrupa'nın doğusu

*Coğrafi terimlerin yazımında iki şey önemlidir:
-İlk sözcük tek başına düşünüldüğünde anlam karışıklığı olmuyorsa, ikinci sözcük küçük harfle başlar
Keban barajı (Keban başka bir kavramı karşılamıyor)
Batlık denizi (Batlık başka bir kavramı karşılamıyor)

-İlk isim tek başına düşünüldüğünde anlam karışıklığı oluyorsa, ikinci kelime büyük harfle başlar
Van Gölü (Van gölü de var, ili de)
Ağrı Dağı (Ağrı dağı da var, ili de)
Marmara Denizi (Marmara bölgesi de var, denizi de)

*Abla, ağabey, dayı vb akrabalık ifade eden sözcükler küçük harfle başlar
Ayşe ablam geldi

*Noktadan, ünlemden, soru işaretinden sonra gelen sözcükler büyük harfle başlar

Not: Bazı yazımlar:
Amasya elması, Ankara keçisi, Çorum leblebisi, tiftik keçisi