Çekim Ayni Olan Kelimeler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Çekim ayni olan kelimeler

Kök + yapım eki = Türemiş Kelime

Kalem + lik = Kalemlik

Türkçede ekler ikiye ayrılır:

1

Yapım Ekleri: Kelimelerin sonlarına eklenerek yeni anlamda kelimeler türeten eklere YAPIM EKLERİ denir

Dilimizde çeşitli yapım ekleri vardır: -lik, -li, -ci, -cik, -sız, -şer, -cık, -im, -ma, -iş, -si, -gen, -tı, -giç, -gın

Bu ekler ses uyumuna göre kelimelere eklenirler

mimar - mimar_lık, göz - göz_lük, duvar - duvar_cı

2

Çekim Ekleri: Eklendikleri kelimeleri çekimli hale getiren, yani yeni anlamda kelime türetmeyen eklere ÇEKİM EKLERİ denir

Çekim ekleri kelimelerden yeni kelime türetmezler

ders + ler + i + miz + de = derslerimizde

kaldır + dı = kaldırdı

Türemiş Kelime Örnekleri:

Sucu (isim + yapım eki)

Güzellik (sıfat + yapım eki)

Geliş (fiil + yapım eki)

Benlik (zamir + yapım eki)

Çokluk (zarf + yapım eki)

Bir soruda birçok türemiş kelime verilip farklı olan soruluyorsa, türemiş kelimenin köküne bakılır ve hangi tür kökten türemiş olduğu tespit edilir

Örnek: Geliş - Bakış - Bilgi - Gözcü arasında farklı olan "gözcü" sözcüğüdür, çünkü diğerleri fiilden, "gözcü" ise isimden türemiştir

Kök ile türemiş sözcük arasında mutlaka anlam ilişkisi bulunmalıdır

Örneğin, "sucuk" kelimesi basit bir kelimedir, çünkü su + cuk olamaz, yani "su" ile "cuk" arasında anlam ilişkisi yoktur

Türemiş kelime mutlaka bir adet yapım eki ile oluşmak zorunda değildir

Kök kelime birden çok yapım eki alabilir

Türemiş sözcük çekim eki alacaksa, çekim eki yapım ekinden sonra gelir

Örnek: "Koş + u + cu + lar" sözcüğü 2 yapım, 1 çekim eki olmak

Kök Y

E

Y

E

Ç

E

üzere toplam 3 ek almıştır

"Gör + üş + me + z + mi + y + di + niz"

kip eki Ç

E

şahıs eki Ç

E

kip eki Ç

E

kaynaştırma harfi

soru eki Ç

E

KökY

E

Olumsuzluk eki

Ç

E

sözcüğü 1 yapım eki, 5 çekim eki almıştır

Not: Dilimize yabancı dillerden gelen sözcükler, geldikleri dilde türemiş de olsalar, basit sözcükler sayılmalıdır

* Faaliyet, televizyon, mesuliyet, fotoğraf

Ancak, bu tür sözcükler Türkçe yapım ekleri alıp türemişlerse birer türemiş sözcük sayılırlar

* Televizyoncu, mesuliyetli, fotoğrafçı

Türemiş Kelime Örnekleri:

şarkıcı (şarkı–cı)

soygun (soy–gun)

örtülü (ört–ü–lü)

görüştür– (gör–üş–tür–)

sızla– (sızı–la–)

sessizlik (ses–siz–lik)

kırılgan (kır–ıl–gan)

Türkçe (Türk–çe)

kulaklık (kul–ak–lık)

susa– (su–sa–)

şakalaş– (şaka–laş–)

çınlat– (çın–la–t–)

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Çekim Ayni Olan Kelimeler Çekim ayni olan kelimeler Kök + yapım eki = Türemiş Kelime Kalem + lik = Kalemlik Türkçede ekler ikiye ayrılır: 1 Yapım Ekleri: Kelimelerin sonlarına eklenerek yeni anlamda kelimeler türeten eklere YAPIM EKLERİ denir Dilimizde çeşitli yapım ekleri vardır: -lik, -li, -ci, -cik, -sız, -şer, -cık, -im, -ma, -iş, -si, -gen, -tı, -giç, -gın Bu ekler ses uyumuna göre kelimelere eklenirler mimar - mimar_lık, göz - göz_lük, duvar - duvar_cı 2 Çekim Ekleri: Eklendikleri kelimeleri çekimli hale getiren, yani yeni anlamda kelime türetmeyen eklere ÇEKİM EKLERİ denir Çekim ekleri kelimelerden yeni kelime türetmezler ders + ler + i + miz + de = derslerimizde kaldır + dı = kaldırdı Türemiş Kelime Örnekleri: Sucu (isim + yapım eki) Güzellik (sıfat + yapım eki) Geliş (fiil + yapım eki) Benlik (zamir + yapım eki) Çokluk (zarf + yapım eki) Bir soruda birçok türemiş kelime verilip farklı olan soruluyorsa, türemiş kelimenin köküne bakılır ve hangi tür kökten türemiş olduğu tespit edilir Örnek: Geliş - Bakış - Bilgi - Gözcü arasında farklı olan "gözcü" sözcüğüdür, çünkü diğerleri fiilden, "gözcü" ise isimden türemiştir Kök ile türemiş sözcük arasında mutlaka anlam ilişkisi bulunmalıdır Örneğin, "sucuk" kelimesi basit bir kelimedir, çünkü su + cuk olamaz, yani "su" ile "cuk" arasında anlam ilişkisi yoktur Türemiş kelime mutlaka bir adet yapım eki ile oluşmak zorunda değildir Kök kelime birden çok yapım eki alabilir Türemiş sözcük çekim eki alacaksa, çekim eki yapım ekinden sonra gelir Örnek: "Koş + u + cu + lar" sözcüğü 2 yapım, 1 çekim eki olmak Kök YEYE ÇE üzere toplam 3 ek almıştır "Gör + üş + me + z + mi + y + di + niz" kip eki ÇE şahıs eki ÇE kip eki ÇE kaynaştırma harfi soru eki ÇE KökYE Olumsuzluk eki ÇE sözcüğü 1 yapım eki, 5 çekim eki almıştır Not: Dilimize yabancı dillerden gelen sözcükler, geldikleri dilde türemiş de olsalar, basit sözcükler sayılmalıdır * Faaliyet, televizyon, mesuliyet, fotoğraf Ancak, bu tür sözcükler Türkçe yapım ekleri alıp türemişlerse birer türemiş sözcük sayılırlar * Televizyoncu, mesuliyetli, fotoğrafçı Türemiş Kelime Örnekleri: şarkıcı (şarkı–cı) soygun (soy–gun) örtülü (ört–ü–lü) görüştür– (gör–üş–tür–) sızla– (sızı–la–) sessizlik (ses–siz–lik) kırılgan (kır–ıl–gan) Türkçe (Türk–çe) kulaklık (kul–ak–lık) susa– (su–sa–) şakalaş– (şaka–laş–) çınlat– (çın–la–t–)