Tiroit Bezi Vücut Enerjisini Düzenler

Tiroit Bezi Vücut Enerjisini Düzenler

Tiroit bezi boyunda, soluk borusunun her iki yanında yer alır İki lobu ortadan birleştiren dokuyla tiroit bezi “H” harfine benzer Yetişkinlerde tiroit bezinin ağırlığı ortalama 30 gr’dır TSH’nin sürekli etkisi altında çalışan tiroit bezi, gıdalarla alınan iyotlu bir aminoasit türevi olan tiroksin ile kimyasal olarak ona benzeyen triiyodotrinonine dönüşür Bu kimyasal maddeler vücudun enerji gereksimini karşılamak için alınan gıdaların yakılma hızını ve tiroit hormonuna duyarlı genlerin ifade edilmesini düzenler
Tiroit bezinin çok çalışarak aşırı miktarda tiroksin salgılamasına hipertiroidizm denir Hipertiroitli insanlar sinirli, çok enerji harcayan ve huzursuz kişilerdir Hastalık ameliyatla ya da radyoizotop tedavisi ile iyileştirilir Buna karşılık, hipotiroidizm tiroit hormonu eksikliğidir; ya tiroit bezinin yapısındaki bir kusurdan ya da bezin işlevini bozan gıdaların alınmasından kaynaklanır Hipotiroit küçük yaşlarda başlarsa fiziksel ve zihinsel gelişmeyi büyük ölçüde engelleyerek kretenizme yani cücelik ve zeka geriliğine yol açar Zamanında fark edilirse kretenizm çoğu kez tiroksin tedavisi ile iyileşir
Tiroit ayrıca vücudun kalsiyum düzeyini denetleyen polipeptit yapısında tirokalsitonin adlı hormonu salgılar Bu hormon gıdalarla alınan D vitamini ve tiroit bezinin paratiroit denen dört küçük salgı bezinin salgıladığı paratiroit hormonları ile birlikte sağlıklı kemik gelişmesi sağlar
Tiroit bezi etkinliğinin temel ölçütü bazal ****bolizma hızıdır (BMR) Tiroit, BMR’yi düzenleyerek vücudun enerji üretim hızını denetler; sıcak ve soğuk hava koşulları gibi çevre etkilerine uyarlanmasını sağlar

TİROİD BEZİ RAHATSIZLIKLARI NEDİR?

Tiroid bezi rahatsızlıkları ya da daha bilinen adıyla “guatr”, ülkemizde sık görülen bir rahatsızlıktır Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde su ve toprakta iyot tuzu eksikliği görülebilmesi nedeniyle sıkça karşılaşılır İyot, tiroid hormonunun yapıtaşı olup eksikliğinde tiroid bezi TSH hormonu etkisiyle gittikçe büyür ve nodüler bir yapı kazanır hatta dışarıdan gözle görülebilir hale de gelebilir

Önceleri yeterli hormon salgılayabilirken daha sonra büyük boyutta nodüler ancak yetersiz hormon salgılar hale gelir Erken tanı konulamazsa hastalarda gittikçe ağırlaşan klinik bulgular görülmeye başlar,

Tiroid bezi, insan boynunda gırtlak önünde bulunur, insan metabolizmasının hızını ayarlayan T3 ve T4 hormonlarını salgılar Bu hormonlar vücut ısımızdan, sindirim sisteminin çalışmasına; kalp atım sayımızdan terleme miktarımıza kadar birçok yaşamsal fonksiyonu yönetir Tiroid bezinin çalışması, beyindeki “hipofiz bezi” dediğimiz organdan salgılanan TSH ile kontrol edilir

Tiroid bezinin az ya da çok çalışması guatr dediğimiz tiroid bezi rahatsızlıklarına yol açar

Tiroid bezinin yeterli hormon üretememesine “hipotiridi” denir

Belirtiler:

Yorgunluk

Kabızlık

Kalpte yavaşlama

Üşüme, soğuğa tahmmülsüzlük

Hareketlerde ve zihinsel hızda yavaşlama

Adet düzensizliği ve kısırlık

Cilt ve cilt altında ödem ile kilo alma

Metabolizma hızında yavaşlama

İştah azalması

Ses kalınlaşması

Uykuya eğilim ve uyku apne sendromu

Gözlerde şişme

İleri dönemde koma hali ve solunum durması

Hipotiroidi yani tiroid bezinin az çalışması tanısı, kanda T3, T4 ve TSH hormonlarının düzeyi bakılarak konulur Özellikle T4 hormonunun düşmesi tüm hipotiroidilerde yani tiroidi az çalışan kişilerde görülür

Hipotiroidi ( Az çalışan tiroid) tedavisi: Hastaya ağızdan hap olarak olarak T3 hormonu ya da T3- T4 mixt hormon tedavisi yapılır, günlük 25 mikrogramla başlayan doz gittikçe artırılır

Tiroid bezinin fazla miktarda hormon üretmesine ve salgılamasına “hipertiroidi” denir

Belirtiler:

Terleme, sıcak basması

Kilo kaybı

Ayak bileğinde ödem

Aşırı derecede güçsüzlük

Çarpıntı

İshal

Artmış iştaha karşın kilo kaybı

Gözlerde ileri derecede büyüme ve öne doğru ilerleme (Egzoftalmi)

Ellerde titreme

Saç dökülmesi

Sinirlilik hali

Hipertiroidi nedenleri, hipofizden fazla TSH salgılanması ya da bağışıklık sisteminin etkisiyle tiroid bezinin fazla çalışması ile olabilir Ayrıca hormon salgılayan tek ya da çok sayıda tiroid nodülü de gözlenebilir

Hipertiroidi tedavisi: Tedavinin amacı üretilen hormon düzeyinin azaltılmasıdır Hastalarda ilaç tedavisi sonuç vermediği zaman radyoaktif iyot tedavisi ya da cerrahi tedavi uygulanabilir

Hasta ötiroid sendromu (normal tiroid fonksiyonu ile giden hastalık hali)

Ağır hastalık ya da ağır egzersiz, fiziksel travma tiroid hormonunun etrafta tutulmasını ve TSH salınımını etkileyebilir Herhengi bir guatr rahatsızlığı olmadığı halde kişilerde vücutta oluşan diğer anormal durumlar nedeniyle hormon yetersizliği görülür En belirgin özellik, T3 değerinin kanda düşük olarak tespit edilmesidir T4 değerleri değişiklik gösterebilir Ötiroidik durumun tespiti için TSH değerlerinin normal olması önemlidir

Tiroidit (Tiroid iltihabı)

Genellikle üst solunum yolları enfeksiyonlarını takiben, virüslere bağlı olarak ortaya çıkar Boğazda ağrı, yanma, hassasiyet, sıcaklık artışı olur, ağrı çene altına kadar vurabilir Boyun bölgesinde lenf bezi büyümesi de gözlenebilir Ani ateş, ağrı, sedimentasyon yükselmesi gözlenebilir Tiroid fonksiyonlarına göre tedavi düzenlenir

Hashimoto Tiroiditi

Bağışıklık sistemine bağlı (otoimmün) gelişen kronik gidişli iltihabi bir hastalıktır Guatr bezi genellikle asimetrik olarak büyür ve zamanla hormon yetersizliği gelişir Hastalarda başlangıçta; boğazda ve boyunda ağrı, halsizlik, çarpıntı, boyun bölgesinde ateşlenme ve hassasiyet görülür Önceleri sıcaklık basması, terleme, çarpıntı gibi bulgular oluştuğu halde, zamanla tiroid bezinde harabiyet geliştiği için; hastada kilo alma, üşüme, kalpte yavaşlama gibi bulgular oluşabilir Başlangıçta kanda TSH hormon düzeyi artar, serum T4 düzeyleri düşer ve hipotiridi bulguları gelişir Hipotiroidi durumu geliştikten sonra tamamlayıcı tedavi uygulanır

Tiroid Bezi Rahatsızlıklarının Önlenmesi

Özellikle iyot eksikliği olduğu bilinen bölgelerde iyotlu tuz kullanımının önerilmesi, hastalığın sık görüldüğü bölgelerde sularda iyot analizi yapılması da önemlidir Ayrıca tiroid fonksiyon testlerinin tarama testi olarak kullanılması ve erken tanı konulması hastalığa bağlı birçok malüliyeti engelleyecektir Gebelerde ilk haftalarda tiroid hormonunda eksiklik ya da fazlalığın tespit edilmesi, hem annenin sağlıklı bir gebelik geçirmesi açısından hem de bebekte oluşabilecek sakatlıkların önlenmesi açısından çok önemlidir

Uz Dr Murat Görgülü

Etiler Memorial Polikliniği İç Hastalıkları Bölümü