Uzmanından Polikistik Over Sendromu Ve Tüp Bebek

Uzmanından Polikistik Over Sendromu Ve Tüp Bebek

Polikistik Over Sendromu (PCOS, PKOS)

Polikistik Over Sendromu Belirtileri

Polikistik Over Sendromu ilk defa 1935 yılında Stein ve Leventhal tarafından adet görememe, vücutta tüylenme ve obeziteden oluşan bir hastalık olarak tanımlanmıştır Kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir PKO, üreme çağında olan kadınların yaklaşık %5'inde görülür Polikistik Over "çok sayıda kist içeren yumurtalık" anlamına gelen bir terimdir

Polikistik over (PKO), yumurtalıklarda çeşitli nedenlerle oluşan bir hormonal ortam dengesizliği sonucu yumurtlama olmaması ve buna bağlı olarak ortaya çıkan genellikle gecikmeler şeklinde adet düzensizliği, tüylenme, kilo alma, sivilcelenme, gebe kalamama veya “zor” gebe kalma ve çok çeşitli başka belirtilerle seyredebilen bir durumdur

Polikistik Over Sendromu Neden Olur?

Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir Polikistik over bir kısır döngü durumudur Herhangi bir nedenle yumurtlama sürecini bozan her olay, sonuçta polikistik over adı verilen durumun gelişmesine neden olabilir Hipotalamustan GnRH hormonu salgısını, hipofizden LH ve FSH hormonlarının salgısını bozabilecek stres, prolaktin ve tiroid hormonları salgı bozuklukları, obezite, insülin direnci gibi nedenler yumurtlama sürecini bozar Yumurtlama yarıda kaldıkça yumurtalıklar içindeki kistlerin sayısı artar ve kist sayısı arttıkça yumurtalıkların içindeki hassas hormonal dengeler daha da bozulur PKO'in diğer belirti ve bulguları genellikle yumurtlama işlevinin yarım kalmasına ikincil olarak gelişirler Yumurtlamanın yarım kalmasıyla içinde yumurta hücresini barındıran folikül adlı yapı yumurta hücresini olgunlaştıracak ve çatlayarak bu hücreyi serbest bırakacak büyüklüğe ulaşamaz ve milimetrik çaplarda kistik bir yapı olarak yumurtalık içinde kalır Bu kısır döngü devam ettikçe her ay yumurtalık içindeki ufak kistlere bir yenisi katılır ve yumurtalıklar bir süre sonunda çok sayıda kist içeren ve ileri durumlarda normalden büyük çaplara ulaşan yapılara dönüşürler Folikül gelişimi yumurtalıkların dış yüzeyine yakın kısmında olduğundan her yarım kalan adet döngüsünde sayısı artan bu kistler yumurtalığın yüzeye yakın kenarı boyunca dizilirler Polikistik Over Sendromu olan hastaların % 80’ninde ultrasonografide yumurtalıklarda büyüme, yumurtalık kapsülünde kalınlaşma ve kapsülün hemen altında birçok (10 taneden fazla) küçük kist görülür Ancak bu görünümün olması her zaman polikistik over sendromu olduğunu göstermez, çünkü normal kadınların % 23’ünde de ultrasonografide aynı bulgulara rastlanabilir

PKOS’da en sık görülen belirtiler nelerdir?

PKOS’u her kadında daha farklı seyreder Bazı kadınlarda tek belirti tüylenme olabileceği gibi, bazılarında adet düzensizliği ön planda olabilir Tüm belirtilerin beraberce görüldüğü PKO durumu enderdir

Adet düzensizlikleri: Yumurtlama, adet döngüsünün düzenli olmasını sağlayan en önemli olaydır Bu işlevin aksaması 6 haftadan daha uzun aralarla görülen, düzensiz, uzun süren, fazla miktarda kanamalara neden olur Çok ender durumlarda PKOS’lu bir kadın düzenli olarak adet görmeye devam edebilir

Kısırlık: Üreme çağında olan ve gebelik planlayan bir kadında yumurtlamanın olmaması gebe kalamama sorununu beraberinde getirir

Kronik kasık ağrısı: Altı aydan daha uzun süren ağrılar mevcuttur Ağrının nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, iri yumurtalıkların kasıklarda dolgunluk yaptığına inanılır

Şişmanlık: PKOS’u genellikle kilosu normalden fazla olan kadınlarda görülen bir durumdur Kilo alımının PKOS'nun sonucunda mı geliştiği yoksa aşırı kilolu olan kadınlarda mı daha fazla PKOS’unun görüldüğü hala tartışmalıdır Bugün PKOS'nun ilaçla tedavi edilmesinin kadının ideal kiloya gelmesini kolaylaştırdığını, kendi isteğiyle kilo veren kadınlarda ise PKOS’unun tedavisinin daha kolay olduğu bilinmektedir

İnsülin hormonunda artış: Polikistik Over Sendromu olan hastalarda diğer önemli bir nokta da insülin direncidir İnsulin direnci sonuç olarak şeker metabolizmasında bozukluk ve şeker hastalığına eğilimi artırmaktadır Genel olarak hastaların % 50’sinde insülin direncine rastlanır Obez hastalarda daha sık görülmektedir İnsülin direncinin belirlenebilmesi için polikistik over sendromu olan bütün hastalara ağızdan şeker yükleme testi yapılması önerilmektedir İnsülin direncinin hastalığın bir belirtisi mi veya hastalığın esas nedeni mi olduğu tam olarak bilinmemektedir Ancak insülin direncini azaltan ilaçlarla yumurtlama fonksiyonunun normale dönmesi insülin direncinin hastalığın belirtilerinin oluşmasında önemli bir rolü olduğunu düşündürmektedir PKO'su olan kadınlar ileri yaşlarda şeker hastalığına daha kolay yakalanmaktadırlar

Yüksek tansiyon: Kan basıncı 140 / 80 ' in üzerinde olabilir

Tüylenme ve saç dökülmesi: Yarıda kalan yumurtlama sonucunda oluşan kistik yapı içinde hormon üretimi de dengesizdir Östrojen hormonu yerine testosteron hormonu üretilir ve kana geçer Bu hormon kadınlarda normalden fazla salgılandığında tüylenme ve sivilcelenme yapabilen bir hormondur Aşırı tüylenme ve bazen erkek tipi saç dökülmesi de izlenmektedir Daha önceleri çenede ve dudak üzerindeki tek tük ,ince tüyler giderek kalınlaşır ve sayı olarak artarak estetik bir problem yaratır Daha ileri durumlarda normaldışı tüylenme göğüsler arasında, göğüs uçlarında ve göbekte ortaya çıkabilir

Cilt yağlanması: Ciltte yağlanma, sivilce, saç derisinde kepeklenme görülebilir Ayrıca ciltte koyu kahverengi lekelenmeler görülebilir

Polikistik over Sendromlu hastalarda, şeker hastalığı, hipertansiyon, yüksek kan kolesterol seviyesi ve kalp-damar hastalıkları da daha sık olarak görülür

Polikistik Over Sendromu Teşhis

Nasıl tanı konur?

Tanı için en önemli nokta hastanın öyküsüdür Tanı için ayrıca ultrasonografi yapılarak yumurtalık görünümüne bakılır ve hormonal testlere başvurulur Hormon tetkiklerinde LH hormonunda artma gözlenirken, FSH hormonu değişme göstermez veya hafif azalabilir (LH/FSH oranı 3’ün üzerindedir) Ayrıca erkeklik hormonları olarak bilinen testosteron ve androstenodion’da artma görülebilir Hastaların % 50’sinde DHEAS ve % 20’sinde Prolaktin hormonunda artış gözlenebilir Öykü, hormon değerleri ve ultrason görünümünden iki tanesinin pozitif olması durumunda polikistik over sendromu tanısı konulabilir Aşırı kilo alımı söz konusu olduğunda incelemelere genellikle şeker hastalığı araştırmaları eklenir

Ne gibi sorunlar yaratabilir?

Polikistik overi kozmetik sorunlara neden olabilen basit bir yumurtlama bozukluğu olarak görmemek gerekir Yumurtlama bozukluğu neticesinde oluşan hormonal dengesizlik ve kandaki yüksek "erkeklik hormonu" seviyeleri kadını uzun vadede ciddi sorunlarla başbaşa bırakabilmektedir Bu nedenle PKOS’u mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur

Polikistik over sendromu olan ve seyrek adet gören hastalarda yumurtlama olayı seyrek olduğu veya hiç olmadığı için rahim uzun süre östrojen etkisine maruz kalmaktadır Normalde yumurtlama sonrasında salgılanan progesteron östrojenin etkilerini kompanze etmektedir Bu hastalarda bu kompanzasyon olmadığı için rahimin uzun süre sadece östrojen etkisine maruz kalması sürekli kalınlaşması belli bir süre sonra bu dokuda kanser öncüsü değişiklikler oluşmasına (endometrial hiperplazi), hastalık uzun süre devam ettiğinde ise kanser gelişmesine neden olabilmektedir Çocuk sahibi olmak istemeyen hastalarda doğum kontrol hapı kullanılmasının diğer bir yararı da kanser riskinin azaltılmasıdır

PKOS’u kadında androjen ("erkeklik") hormonlarının aşırı salgılandığı bir durumdur Bu nedenle uzun vadede, kadında artmış androjen hormonları kan lipid (yağ) metabolizmasını olumsuz etkilemekte, kalp-damar sistemi hastalıklarının ortaya çıkma riskini artırmaktdır

Polikistik Over Sendromu Tedavi

Nasıl Tedavi edilir?

Ne yazık ki kesin bir tedavi olmayıp, tedavi sadece hastanın yakınmalarına yöneliktir Ancak yaşın ilerlemesi ile birlikte bazı hastalarda adet düzeni normale dönmekte ve yakınmalar azalabilmektedir Ayrıca daha önce gebe kalamayan veya tedavi ile gebe kalabilen bazı hastalar kendi kendine gebe kalabilmektedir Tedavide ilk aşama kilolu hastalarda kilo verilmesidir Hastalarda % 5’lik bir kilo kaybı hastaların çok önemli bir bölümünde adetlerin düzelmesini sağlayabileceği gibi, yumurtlamayı sağlayıcı ilaçlara daha düşük dozlarda yanıt alınmasına katkıda bulunabilir Fakat PKOS’u varlığında kilo vermek zordur Kalıcı bir kilo kaybı planı gerekir Kilo kaybını sağlamak için günlük aktivitenin giderek artırılması ve istikrarlı bir diyet programı yüz güldürücü sonuçlar verir PKOS'nun ilaçla tedavisinde temel prensip yumurtlamanın yarıda kalmasını engellemek ve böylece yumurtalık dokusu içindeki kist sayısının artmasının önüne geçmektir Bu amaçla çocuk arzusu olmayan bir kadında yumurtlamanın hiç başlamaması, çocuk arzusu olan bir kadında ise yumurtlamanın tamamlanmasına yönelik tedavi yapılır Yumurtalık dokusundaki kist sayısının artışı bu şekilde engellendiğinde önceden oluşmuş kistik yapılar bir süre sonra kendiliğinden yok olmaya ve böylece kistlerden salgılanan "erkeklik hormonu" miktarı giderek azalmaya başlar Kullanılan ilaçlar adet düzenini de sağladıklarından eksik olan progesteron hormonunun yaratabileceği olumsuzluklar giderilmiş olur Çocuk arzusu olmayan bir kadında tedavide genellikle doğum kontrol hapları tercih edilir Bu ilaçlar yumurtlamayı en temel aşamasında, folikül gelişimi basamağında geçici olarak durduran ilaçlardır İlaçların içinde bulunan progesteron hormonu rahim iç tabakasını kalınlaşmaktan korur ve adet kanamalarının düzenli olmasını sağlar Tıbbi nedenlerle doğum kontrol hapı kullanamayan veya kullanmak istemeyen kadınlarda adet düzeni belirli aralıklarla verilen progesteron hormonu sayesinde sağlanır Çocuk arzusu olan bir kadında yumurtlamayı sağlayıcı ilaçlara başvurulur Bu ilaçlar ağız yoluyla alınan tablet şeklinde ilaçlar olabileceği gibi, tedaviye yanıt alınamaması durumunda iğne şeklinde kullanılan daha güçlü, ancak yan etkileri daha fazla ilaçlara başvurulması gerekebilir Bu tedaviler ile polikistik overli kadınların % 80'inden fazlasında yumurtlama sağlanabilir PKOS’u bir kısır döngü hastalığı olduğundan kısır döngünün daha farklı noktalardan kırılmasıyla tedavi yoluna gidilebilir:

- Büyümüş ve çok sayıda kist içeren yumurtalıklara laparoskopi yöntemiyle ulaşılarak yumurtalık dokusu içindeki kistlerin bir kısmının patlatılarak yok edilmesi kısır döngüyü kırarak hastalığın düzelmesine önemli katkılarda bulunabilir Günümüzde bu yönteme ender de olsa başvurulmaktadır

- PKOS’u ile şeker hastalığı arasındaki yakın ilişki, tedavide son yıllarda kan şekerini düşürücü özelliğe sahip ve ağızdan alınan tablet şeklindeki ilaçların kullanılmasını gündeme getirmiştir Bu tedavi dirençli PKOS’da faydalı olabilmektedir

Tüylenme şikayeti belirgin olan kadınlarda tedavi de doğum kontrol ilaçları oldukça etkilidir Buradaki tedavi ile yumurtalıklardan üretilen erkeklik hormonu baskılanmaktadır Bu tedavi şeklinde amaç vücutta yeni tüylerin oluşumunun engellenmesidir Ne yazık ki eskiden oluşmuş tüyler için etkili ve hızlı bir ilaç tedavisi yoktur Daha önceden oluşmuş tüyler için yapılması gereken ağda, elektroliz gibi yöntemlerle bunların giderilmesidir Doğum kontrol ilaçları kullanılmadan tüyler alınırsa yöntem başarısız olur ve alınan tüyler yeniden ve daha fazla bir şekilde çıkar