Sperm Analizi Türkiyede Ve Dünyada Tüp Bebek Yöntemi

Sperm Analizi Türkiyede Ve Dünyada Tüp Bebek Yöntemi

Sperm analizi, tedavinin planlanmasında çok önemli değere sahiptir Bu nedenle, iyi bir merkezde, bu işten anlayanlar tarafından yapılması gerekir Eksik, yetersiz veya yanlış yapılan bir tahlil, yanlış tedavi planlanmasına, zaman kaybına ve tekrar tahlil istenmesi nedeniyle mali kayıplara neden olabilir

Tedaviyi planlayan ve uygulayan doktorun sperm analizini yeterli şekilde değerlendirmesi hayati önemi olan bir konudur Ayrıca, spermin nasıl ve hangi şartlarda alınması gerektiği de erkeğe iyice anlatılmalıdır

Sperm tahlili için erkeğin 2-7 gün arası boşalmaması gerekir Sperm verirken su, tükrük, sabun veya başka bir kayganlaştırıcı kullanılmaması gerekir Sperm odası gürültüden uzak, sakin ve sessiz bir ortam olmalı, gözden uzak bir yerde bulunmalıdır İçinde lavabo, temizlik malzemeleri, rahat bir oturma imkanı olmalıdır Bazen uygun olmayan şartlarda sperm vermek zorunda kalan erkekler bu konudan şikayetçi olmaktadır Sperm vermede sorun yaşayanlar için gerekli imkanlar sağlanmalıdır

Azospermi:

Erkeğin menisinde canlı veya cansız hiç sperm hücresi olmamasıdır Bu durum 2 şekilde ortaya çıkar:

Tıkayıcı tip: Burada erkeğin yumurtalıklarında (testis) sperm hücre yapımı olmasına rağmen hücreleri ileten kanallarda tıkanıklık olması nedeniyle (daha önce geçirilmiş iltihabi bir hastalık gibi) sperm hücreleri dışarı çıkamaz Bu hastalarda enjektör ve iğne yardımı ile sperm kanallarından hücre alınır (tesa, mesa, pesa)

Hücre yapımının olmaması: Burada ise sperm hücresini yapımı ya hiç olmamakta, ya da hücre olgunlaşması tamamlanamadığı olgun sperm hücresi bulunmamaktadır Bu tip azospermi pek çok nedenden olabilir: Ör: İnmemiş testis, genetik kaynaklı gibi Bu hastalarda testislerden iğne yardımı ile hücre aranır (tesa) Eğer hücre bulunamazsa testislerden biyopsi ile çok küçük parçalar alınır ve hücre aranır (tese, mikrotese)

Her iki azospermi tipinin ayırıcı tanısında

Sperm analizi

Erkeğin muayenesi

Erkeğin hormon tetkiklerinin

Erkeğin genetik tetkikinin yapılması gerekir

Tıkayıcı tipte olan azospermi de hücre bulunma şansı hemen hemen kesindir ve başarı şansı yüksektir,

Hücre yapımının olmadığı veya çok az olduğu ikinci tipte hücre bulunma şansı %30-50 dir Eğer hücre bulunamazsa en az 6 ay ara ile biyopsi tekrar edilebilir

Bazı durumlarda, azospermi tanısı konulanlarda nadir de olsa tekrar yapılan menide yapılan sperm analizinde çok az sayıda canlı hücre bulunabiliyor Bu nedenle, hastaların her zaman dikkatli değerlendirilmesi gereklidir

Bu genel bilgiler dışında, her erkeğin kendi özel durumuna göre bir değerlendirme yapılıp ileriye yönelik tüp bebek şansı ayrıca ayrıntılı olarak tartışılıp ona göre karar verilmelidir

İmmotil sperm: (%100 Hareketsiz)

Erkeğin menisinde hareketli sperm hücrelerinin olmayışıdır Burada hücrelerin kuyruk yapısında bir anormallik söz konusudur Hücre sayısı değişik olabilir Burada, iki durum söz konusudur:

Hücrelerin hepsi ölüdür

Hücrelerin bir kısmı canlıdır fakat hareket yeteneğini kaybetmiştir

Bunun için canlılık testi yapılır Bu test sonucuna göre uygun vakalarda tüp bebek yaplır Eğer canlı hücre yoksa erkeğin testislerinden biyopsi ile sperm hücresi aranır

Oligospermi: (Sayı)

Sperm hücrelerinin sayı olarak azlığını ifade eder Eğer, sperm hücre sayısı 20 milyon/ml den az ise oligospermi tanısı konur Bu azlığın derecelerine göre tedavi düzenlenir

Astenospermi: (Az Hareketlilik)

Sperm hücrelerinin hareket azlığını ifade eder Burada:

Hızlı ileri hareketli (hiperaktif) (a)

Yavaş hareketli (b)

Yerinde hareketli (c)

Hareketsiz (d)

Şeklinde bir sınıflandırma vardır Tedavinin planlanmasında özellikle Hiperaktif olanlar önemlidir

Teratospermi: (Şekil farklılıkları)

İnsan sperm hücrelerinin kendine has “iğ” şeklinde bir baş yapısı vardır Bazen sperm başı değişik şekillerde olur Her normal sperm analizinde bazı hücrelerin “anormal şekilli” şeklinde yazıldığı görülür ve belli bir yüzde ile ifade edilir Eğer, anormal şekilli sperm hücrelerinin oranı hemen hemen % 100 ise teratospermiden bahsedilir Bu tanı bazen hastalarda kaygılara yol açmaktadır Sanki bu hücrelerle tüp bebek yapılırsa ve gebelik oluşursa bebeğin anormal olmasından korkulmaktadır Halbuki, bu tip hücreler doğal yollardan kadının yumurtasını dölleyemezler; ancak, tüp bebek uygulamasında kullanılabilirler

Şunu unutmamak gerekir: Tüp bebek uygulamalarında sperm hücreleri ne durumda olursa olsun, gerek duyulduğunda genetik testlerin yapılmasından kaçınmamalıdır Tedavilerin ayrıntıları çiftlerle beraber tartışılmalıdır

Aglütinasyon: (Kümeleşme)

Sperm hücrelerinin baş, kuyruk gibi bölgelerinden irili ufaklı kümeler oluşturmasıdır Bu durumda sperm hareket etse bile yerinden ayrılamadığı için yumurta dölleme kabiliyetini kaybetmiştir Bu durmda mutlaka sperm yıkama yapılarak değerlendirilmelidir Genellikle menide bulunan bazı bağışıklık maddeleri bu duruma yol açabilir

Sperm yıkama:

Günümüzde sperm analizinin artık ayrılmaz bir parçası olmuştur Yıkama yapılmadan bir sperm analizini değerlendirmek çok sağlıklı olmamaktadır Bazı özel hücre kültürü sıvıları ile meni yıkanarak istenmeyen maddeler ayrılarak sağlıklı sperm hücrelerinin değerlendirilmesi mümkün olmaktadır

Kruger Testi:

Bu test sperm şekline göre yapılan özel bir değerlendirmedir Sonuçlar infertilite tedavisinin planlanmasında önem arzeder Şöyle ki:

%14 ve üzeri normal, doğal ilişki veya aşılamaya uygun

%5-13 sınırda, yıkama sonuçlarına, ve diğer infertilite nedenlerine göre karar vermek gerekir

%4 ve daha az ise tüp bebek gerekir

Kruger kriteri azaldıkça spermin yumurtayı dölleme yeteneği de azalmaktadır

Diğer kriterler:

Sperm hücrelerinin değerlendirilmesi genellikle meni alındıktan 2 saat sonra değerlendirilmektedir Özellikle bazı durumlarda 2 saatte hücre hareketi yüzdesi iyi iken, 6 ve daha ileri saatlerde bu yüzdenin hızla azaldığı ve bazen % 0 olduğuna raslanmaktadır Bu önemli bir kriterdir

Menide toplam ileri hareketli sperm sayısı 5 milyon altında ise tüp bebek daha iyi bir tedavi yöntemdir

Meni miktarı normalde 2-7 cc olarak kabul edilir Bazen 2 cc altında meni elde edilir Bu az miktar meni ile doğal yoldan gebe kalma şansı çok düşüktür

Gereksiz kullanılan bazı ilaçlar sperm analizinde tam ters bir etki ile hücre azlığına veya yokluğuna yol açabilir Bu gibi durumlarda ilacı kestikten en az 2 ay sonra yeni bir tetkik yapılmalıdır

Aşırı sigara ve alkol tüketimi (özellikle 5-10 seneden fazla) sperm hareket ve sayısında azalmalara yol açabilir

Başka bir hastalık nedeniyle alınan ilaçlar (ör: mide rahatsızlıkları, depresyon) sperm üzerinde olumsuz etki yapabilirler