Devletler Coğrafyası - İsveç

Devletler Coğrafyası - İsveç

DEVLETİN ADI: İsveç Krallığı

BAŞŞEHRİ: Stockholm

YÜZÖLÇÜMÜ: 449964 km2

NÜFUSU: 8673000

RESMİ DİLİ: İsveççe

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Kron

Avrupa’nın kuzey batısında, Fin-İskandinav yaylasının bir kısmını kaplayan, bembeyaz karlarla ve yemyeşil tabiatla örtülü bir devlet Kuzeydoğusunda Finlandiya, kuzeybatı ve batısında Norveç, doğusunda Baltık Denizi ile Botni Körfezi, güneybatısında Skagerrak ve Kattegat vardır

Tarihi

İsveç’e ilk insan yerleşmeleri, eldeki belgelere göre MÖ 800 yıllarında İsveç’in güney ucunda görülmüştür İlk İsveçliler zamanla kuzeye doğru yayılmaya başlamışlardır Sonraları ticaret yapmak için Akdeniz’e açılmışlar, Romalılarla ticari ilişkiler kurmuşlardır İsveç’in adı Svear kabilelerinden gelir Ülkenin başlangıç tarihinde ülkenin güneyinde yerleşmiş olan Gotarlarla Svearlar arasında uzun süreli çatışmalar olmuştur Svearların Gotarları Brevalla’da yenmesiyle İsveç Krallığı kurulmuştur İsveç’e MS 4 yüzyıldan başlayarak bazı Germen kabileleri göç etmişlerdir Dokuzuncu yüzyılda İsveç kralları Normanların Batı Avrupa’ya yaptıkları akınlara katıldılar Ama asıl gayeleri doğuda bir takım topraklar elde etmekti Doğuya yönelen İsveçliler Novgorod ve Kiev’i ele geçirerek, buralarda birer prenslik kurdular Onuncu ve on birinci yüzyıllarda Norveç ve Danimarka ile aralıklı çatışmalara girdiler On birinci yüzyılda Hıristiyanlık İsveç’te resmi din olarak kabul edildi On ikinci yüzyılda kral olan Aziz Erik, Finlandiya’yı topraklarına kattı On üçüncü yüzyılda ise, dört İskandinav ülkesi (İsveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya) Kalman Birliği adı ile bir tek otorite altında toplandılar (1397)

Kalman Birliği yaklaşık 125 yıl sürdü Danimarka ile İsveç arasındaki zıtlaşmalar yoğunlaşınca, İsveç Kralı Gustaf Vafa, Danimarkalıları İsveç’ten kovarak birliğe son verdi 1523’te İsveç Kralı Gustaf Vafa, İsveç’in bağımsızlığını ilan etti 1520’lerde başlayan Lutherci Reform hareketleri başarıya ulaşınca, 1529’da Roma ile ilişkileri kesildi Bunu takip eden 200 yıl içinde İsveç; Danimarka, Polonya ve Rusya’yla Baltık egemenliği için birçok savaşlar yapmıştır Kral İkinci Gustaf Danimarka’yla barış imzalamış, Polonya Prusyasını ele geçirmiş, 30 yıl savaşlarına önemli katkıda bulunmuştur Vestfalya Antlaşması ile (1648) İsveç büyük bir devlet olmuştur Baltık Denizindeki hakimiyeti, Ruslara Poltava’da İsveç orduları yenilince son bulmuştur (1709) Napolyon’un generallerinden Jean Buptiste Bernadotte 1818 yılında Ondördüncü Karl adıylaİsveç kralı olmuştur Bugün İsveç’te hüküm süren kral ailesi bu soydandır On dördüncü Karl döneminde İsveç ile Norveç birleşmiş bu birleşme 1905 yılında barışcı bir biçimde son bulmuştur İsveç Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarında tarafsız olarak kalmıştır Günümüzde tarafsız politikasına ters düşeceği için Nato ve AET’ye girmemektedir İsveç bugün Anayasal bir Monarşi ile idare edilmektedir

Fiziki Yapı

İsveç, İskandinav Yarımadasının 5/8’ini kaplar İnce, uzun bir ülkedir Kuzey kesimi kutup çemberinin içinde kalır İsveç, İskandinav Yarımadasının güneyini kaplayan bir ırmaklar ve göller bölgesidir Ülkede irili ufaklı 96000 kadar göl vardır İsveç’in kuzeybatısı dağlıktır Kjölen Dağları ve İskandinav Alplerinin doğu yamaçları bu kesimdedir Kjölen Dağları üzerinde İsveç’in en yüksek tepesi olan Kebneka (2123 m) bulunur Kuzey bölgesi birçok ırmakla doludur Bu ırmaklar güneyde Bothnia Körfezine dökülürler Başlıca ırmakları; Klar, Une, Angerman, Dal, İndals, Pite, Lule, Kalij, Torne ve Skellette’dir Kjölen Dağlarının yüksek yamaçlarında yüzlerce küçük buzul ovaları vardır Norland Bothnia Körfezinde Kjölen Dağlarına kadar kat kat sıralanmış bir yayla dizisi bulunur Büyük göller bölgesini birçok göl meydana getirmiştir Bu göllerden en büyüğü 5545 km2lik Vanern Gölüdür Diğer önemli gölleri ise Vattern, Jalmar ve Malar’dır Kumsal sahili olan Czania dışında İsveç kıyıları çoğunlukla kayalık ve küçük adalarla doludur Baltık Denizinde bulunan Scania, Gotland ve Oland adaları tortul asıllı engebesiz ve düz topraklardan meydana gelmiştir

İklim

İskandinav Dağlarının Atlas Okyanusu etkisinden koruduğuİsveç’in iklimi serttir İklim güney ve kuzeyde iki ayrı karakter taşır Güney yarıda Orta Avrupa iklimi, Kuzey yarıda ise Doğu Avrupa iklimi hakimdir Doğu bölümü Sovyetler Birliği yönünden gelen soğuk rüzgarların etkisi altındadır Bu bölgede kış mevsimi uzun, yaz mevsimi kısadır Kuzeyde yıllık ısı ortalaması +3, güneyde ise +7°C dir En kuzeyde Ocak ayı -15°C, Haziran ayında ise +12°C dolayındadır Yıllık yağış ortalaması güneybatıda 600 mm, kuzeyde ise 400 mm arasındadır

Tabii Kaynakları

Bitki örtüsü: İsveç’in yarısından fazlası % 55’i ormanlarla kaplıdır Sık orman bölgelerinde en çok yetişen ağaç; gürgen, çam, ladin ve huş türleridir Güneyde kışın yapraklarını döken orman ağaçları mevcuttur Kuzeyde yüksek arazide orman bölgesi sona erip yerini kırlara ve açık alanlara bırakır Lapland bölgesinde kutup bitkileri vardır Bunlar bodur kayın ağaçları, seyrek çalılar ve tundralardır

Madenler: İsveç maden kaynakları bakımından zengin bir ülkedir Özellikle demir filizi ilk sırayı alır Bakır ve çinko bakımından zengin olan İsveç’te ayrıca altın, gümüş, volfram, nikel ve kömür yatakları bulunur

Nüfus ve Sosyal Hayat

İsveç nüfusu 8673000’dir Nüfusun hemen hemen bütün kısmı Germen asıllıdır Nüfusun 9 83’ü şehirlerde geri kalanı köylerde yaşar İsveç’te km2ye 19 kişi düşer Başlıca şehirleri Stockholm, Göteburg, Malmö ve Upsala’dır

Dini: Halkın yaklaşık % 90’ı Protestandır Protestanlık devletin resmi dini sayılmaktadır

Eğitimi: İsveç’te 7 ile 16 yaş arasında eğitim mecburidir Okur-yazar oranı yaklaşık % 100’dür Altı tane üniversite vardır Bunlardan en önemlisi olan Upsala üniversitesi eski tarihlerde kurulmuştur

Siyasi Hayat İsveç, Anayasaya dayalı bir Monarşi ile yönetilmektedir Kral sınırlı yetkilere sahiptir Yürütme yetkisi bakanlar kurulunca kullanılır İsveç Parlamentosu “Riksdag” 349 üyeli bir tek meclisten meydana gelir Parlamento üyeleri her üç yılda bir yapılan seçimlerle seçilir İsveç mahalli idare olarak 278 belediyeye bölünmüştür Bu belediyeler 24 ayrı bölgede toplanır

Ekonomi

Yarısı çam ormanlarıyla kaplı olan, verimli su gücüne, demir filizine, uranyuma ve diğer minerallere sahip olan İsveç çok yönlü bir hammadde ve onun işlenmesini sağlayan bir sanayiye sahiptir

Tarım: İsveç’te tarım yapılabilen alanlar toplam arazinin % 9’undan ibarettir Fakat ülkenin besin ihtiyacının % 90’ını bu topraklardan karşılamaktadır Nüfusun % 7’si tarımla uğraşmaktadır Tarım alanları az olmasına rağmen modern teknikler uygulandığı için, en yüksek verim elde edilir İsveç’te tahıl üretiminin başında yulaf gelir Yetiştirdiği ürünler arasında, çavdar, buğday, arpa, patates ve pancar ön sırayı alır

Hayvancılık: İsveç topraklarının % 2’sinden azı otlaktır Hayvancılık devlet tarafından desteklenmektedir Yetiştirilen hayvanlarla ülkenin et, süt, tereyağ, peynir ve yumurta ihtiyacı karşılanmaktadır Balıkçılık kıyılarda ve göllerde yapılır Önemli bir gelir kaynağıdır

Sanayi: İsveç’in sanayi kalkınması maden kaynaklarına dayanır Çok bol ve çeşitli maden kaynaklarının başlıcası demir yatakları olup, dünya demir üretiminin % 25’ini İsveç sağlar Ayrıca ülkede manganez, altın, bakır, gümüş ve kömür çıkar Yeşil altın olarak bilinen ormanlar kereste ve kağıt hamuru ihtiyacını karşılar Ülkenin nehirlerinden elde edilen elektrik enerjisi, ülkenin sanayii için gerekli olan enerjiyi sağlar

İsveç’in belli başlı sanayi ürünleri, makina, taşıt araçları, gemi inşaası (dünya üretiminde üçüncü), elektronik donanım, telefon, uçak, harp araçları, lokomotif, bilyalı yataklardır Bütün bu sanayi fabrikaları özellikle başşehir Stockholm ve Göteburg çevresinde yoğunlaşır Malmö’da dokumacılık, Örebro’da dericilik, Helsingborg’da kauçuk sanayi gelişmiştir Ülke mobilya, porselen ve camcılık açısından milletlerarası bir üne sahiptir Ülke işgücünün % 29’u ağır sanayi ve madencilik kesiminde çalışmaktadır

Ticaret: İsveç özellikle besin maddesi (meyve ve tahıl), yağ, hammaddeler (kömür, krom, manganez, petrol, tuz, potas, kauçuk, yün ve pamuk vb) alır İhraç ettiği ürünler arasında kereste, kağıt hamuru, demir filizi, makina, çeşitli aletler, kibrit, kağıt, motorlu taşıtlar, silah ve gemi bulunur Ticaret yaptığı ülkelerin başında Norveç, İngiltere, Batı Almanya ve ABD gelir

Ulaşım: Ülkede karayollarının uzunluğu 184094 km’dir Demiryollarının uzunluğu ise 12005 km olup, bunun 11377 kilometresi devlete aittir 7583 kilometresinde elektrikli trenler çalışır Hava ulaşımını ise İskandinavya hava yolları ile sağlamaktadır

Deniz ticaret filosunda 3,76 milyon gross tonluk 502 gemi bulunur En büyük limanları Stockholm ve Göteborg’dur