Devletler Coğrafyası - İrlanda

Devletler Coğrafyası - İrlanda

DEVLETİN ADI: İrlanda Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Dublin

YÜZÖLÇÜMÜ: 70283 km2

NÜFUSU: 3734000

RESMİ DİLİ: İngilizce

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Pound

Britanya Adalarını meydana getiren iki büyük adadan kendi adını taşıyan küçüğünün 5/6’sını kaplayan bir devlet İrlanda, İrlanda Denizi ile Büyük Britanya Adasından ayrılır Adanın altıda biri İngiltere’ye aittir

Tarihi

İrlanda’nın ilk yerlileri MÖ 6000 yılında Avrupa’dan geldiler Daha sonra Keltler MÖ 400 yılında Gaal’dan gelerek Gal uygarlığını kurdular St Patrick 432’de İrlanda’ya Hıristiyanlığı getirdi ve halk yeni dini kabul etti MS 975’ten 1041’e kadar ada Vikinglerin saldırılarına maruz kaldı 1170 yılında Norm’lar İrlanda’ya geldiler ve 14 yüzyılda ülkenin büyük bir bölümüne hakim olup, Dublin’i kendilerine başşehir yaptılar

1534 yılında Sekizinci Henry, İngiltere’nin hakimiyetini yeniden kurmak için harekete geçti Başlangıçta barışçı yollardan yaklaştı ise de, başarılı olamayınca adaya saldırdı Ayaklanma ve direnmeler çoğalınca daha şiddetli tedbirlere başvurdu İrlandalılar İngiliz yönetimi karşısında pekçok ayaklanma düzenlediler, fakat başarılı olamadılar 1801’de İrlanda İngiltere’ye katıldı İrlanda 1848-1849 yıllarında büyük kıtlığa sahne oldu Bu sebepten büyük göçler başladı, nüfus 8 milyondan 6,5 milyona indi

On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında ülkede hakim siyasi kuvvet olarak Katolik bir orta sınıf belirdi ve İrlanda’nın bağımsızlık mücadelesini devam ettirdi

Yirminci yüzyıl başlarında Sinn Fein (Yalnız Kendimiz) adıyla Cumhuriyet kurulmasını hedef tutan bir siyasi hareket gelişmeye başladı

Union devrinin son safhası 1916 da Dublin’de meydana gelen siyasi ayaklanmalarla başladı Sinn Feinciler Eamon de Valera’nın liderliğinde 1918 parlamento seçimlerini oy çoğunluğuyla kazandılar ama, milletvekilleri Londra’daki Parlamentoya gitmeyerek, toplantılara katılmayı reddettiler Kendini İrlanda Meclis üyeleri sayarak ihtilalci bir cumhuriyet hükümeti kurdular

1920’de İngiliz Parlamentosunun çıkardığı İrlanda Hükümeti Kanunu ile biri Belfast’ta diğeri Dublin’de olmak üzere iki İrlanda Parlamentosu meydana getirildi 1921’de İrlanda-İngiltere Antlaşması ile sonradan İrlanda Cumhuriyeti diye anılacak olan Serbest İrlanda Devletini, İngiliz Milletler Topluluğu içinde yer alan bağımsız bir dominyon olarak tanıdı Günümüzde karışıklıklar zaman zaman devam etmektedir

Fiziki Yapı

İrlanda’nın orta bölümü, doğuda Dublin’den batıda Galway’e kadar uzanan bir düzlüktür Bu düzlük otlaklardan ve ormanlardan meydana gelir ve Büyük Allen bataklığı da bu ovadadır Ovanın çevresinde 900 m’yi geçmeyen dağlar vardır Başlıca sıradağlar arasında Wicklow Dağları yer alır 926 m yüksekliğindeki Lugnaquilla bu dağların en yüksek yeridir Güneybatıda Kerry Dağlarında Macgillycudys Reeks Dağı(1040 ) Carrantuohill de zirveyi meydana getirir Burasıİrlanda’nın en yüksek dağıdır Connemare Dağları, Mayo Dağları ve kuzeybatıdaki Donegal Dağları başlıca sıradağlarıdır

Bataklıklar ülkenin 1/6’ini kaplar Bunlar genellikle Shannon Irmağının batısında yer alır Britanya Adalarının en uzun ırmağı olan Shannon 385 km uzunluğundadır Ülkenin diğer önemli ırmağı Liffey’dir Önemli gölleri arasında yine İngiliz adalarının en büyük gölü olan Logh Neagh bulunur Ayrıca göller bölgesinde Ree, Derg ve Killarney de önemli göller arasındadır

İklimi

İrlanda’da serin ve ılık bir okyanus iklimi hüküm sürer Kışlar yumuşak ve rutubetli, yazlar serin ve bulutludur İlkbahar ve sonbahar mevsimleri uzun sürer Okyanus rüzgarları yoğun olmayan bol yağmur getirir Yazın ortalama sıcaklık 15°C, kışın 5°C’dir Ülkenin beşte üçü, yılda 750 mm ile 1250 mm arasında yağış alır Batı kıyılarında bu miktar 20000 mm’yi bulur

Tabii Kaynaklar

Bitki örtüsü ve hayvanlar: İrlanda topraklarının yaklaşık üçte ikisi çayır ve mer’alardan meydana gelmektedir Orman yok denecek kadar azdır En çok rastlanan ağaçlar meşe, dişbudak ve akağaçtır İrlanda tamamıyla bir kır ülkesidir

Madenleri: İrlanda’nın maden kaynakları sınırlıdır Adanın muhtelif yerlerine dağılmış durumda küçük bakır, gümüş, kurşun, çinko, altın ve demir yatakları vardır Az miktarda taş kömürü bulunur Adanın geleneksel yakıtı peat denilen yarı karbonlaşmış nebati toprak örtüsüdür

Nüfus ve Sosyal Hayat

İrlanda’nın nüfusu 3734000 dir Kilometre kareye 53 kişi düşer Nüfus yoğunluğu doğu ve kuzeyde yüksek, batıda ise düşüktür Nüfus artışı % 05’tir Nüfus azlığına göçler sebep olmaktadır Göçlere özellikle kadınlar katılmaktadır

Nüfusun % 95’i Katolik, % 5’i Protestandır İrlanda dili ve İngilizce olmak üzere iki resmi dili vardır İngiltere’nin dominyonu olduğu için İngilizceyi konuşanlar daha çoktur İrlanda dili bütün okullarda mecburidir

Eğitim: 6-14 yaş arasında öğrenim mecburi olup, ücretsizdir Ülkede 3415 ilkokul vardır Orta öğretim kurumları özel olup, çoğunlukla dini kurumlar tarafından yönetilir Devlet tarafından yardım görür Yüksek öğrenim 1908 yılında kurulan Milli İrlanda Üniversitesi ile Dublin Üniversitesi tarafından sağlanır

Siyasi Hayat

İrlanda Cumhuriyeti, egemen, bağımsız ve demokratik bir devlettir Parlamento, başkan ve iki meclisten meydana gelir Bunlar Temsilciler Meclisi ve Senatodur Cumhurbaşkanı 7 yıl süreyle 18 yaşından büyük seçmenler tarafından seçilir Senato 60 üyeli olup, 11 üyesi başbakan tarafından tayin edilir Meclis ise 166 üyelidir Mahalli idare için ülke 27 bölge konseyine ve 4 ilçe konseyine ayrılmıştır

Ekonomi

İrlanda ekonomisi tarıma ve endüstriye aynı derecede bağlıdır Refah seviyesi yüksek olup, dünya devletleri arasında ilk on arasındadır

Tarım: Ovalardaki toprakları genellikle verimlidir Tarımda yulaf ve patates yetiştiriciliği başta gelmektedir Çalışan nüfusun üçte biri tarımla uğraşmaktadır Diğer yetiştirdiği ürünler buğday, arpa ve şekerpancarıdır

Hayvancılık: Topraklarının yaklaşık üçte ikisi çayırlık ve mer’alardan meydana geldiği için hayvancılık çok gelişmiştir Yılın on ayında hayvanlar otlaklarda otlayabilir Sığır yetiştiriciliği hayvancılıkta başta gelir Dağlık bölgelerde ve cılız otlaklarda koyun yetiştiriciliği yapılır Koşum hayvanı olarak at beslenir Dört tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen İrlanda’da balıkçılık çok gelişmemiştir 1977’de Balıkçılık Bakanlığının kurulmasıyla bir sanayi halini almıştır

Sanayi: Çalışan nüfusun % 30’u imalat, madencilik ve inşaat sektörlerinde çalışır Ağır sanayii gelişmemiştir İmalat sanayinin büyük bölümü Dublin’de toplanmıştır Başlıca sanayiler, gıda, yapı malzemeleri, dokuma, giyim, kimya, metalurji, elektrik malzemeleri ve tütün sektörleridir İrlanda, sanayideki kömür ve petrolden doğan enerji açığını hidrolik santrallerle kapatmaya çalışmaktadır Yabancı sermaye sanayinin gelişmesini de teşvik etmektedir Denizde petrol ve tabii gaz kaynakları araştırılmaktadır

Ticaret: Besin ürünleri ihracatın yarısındanfazlasını meydana getirir Sığır eti ihracat toplamının dörtte birini teşkil eder Canlı hayvan satışı da ihracatta önemli yer tutar Diğer ihraç ürünleri kimyasal maddeler, makineler, süt ürünleri, yumurta ve dokuma malzemeleridir İhracatın onda dokuzunu İngiltere ile yapmaktadır İrlanda dışardan ağır makina, nakliyat malzemeleri, petrol ve petrol ürünleri, tahıl ve hammaddeler satın alır İthalatın yarısınıİngiltere’den sağlar İrlanda 1973 yılında AET’ye katılmıştır

Ulaşım: İrlanda’nın toplam karayolu uzunluğu 9722 km’dir Demiryollarının uzunluğu ise 1988 km’dir Hava ulaşımı, İrlanda Hava Yolları ile sağlanır Ada olduğu için birçok limanı vardır İrlanda’nın 100 gross tonluk 60 büyük gemisi bulunmaktadır