Okyanus Tabanı Yayılması Nedir

Okyanus tabanı yayılması nedir Okyanus tabanı yayılması hakkında orjinal bilgiler Okyanus tabanı yayılma sebepleri



Deniz dibi yayılması kuramı,okyanusların tabanındaki yer kabuğunun,deniz altı dağ dizisi boyunca oluştuğunu ileri sürerBu kuram daha oluşmadan önce, hemen hemen 20yüzyılın ortalarına kadar,büyük miktarlardaki tortulun nereye gittiğinin cevabı bilinmiyorduYeryüzündeki nehirler,aşındırılmış maddeleri denizlere taşırlarÜstelik bu işlem dünyamızın şekil kazanmasından bu yana sürmekteydiAşınmış maddelerin taşınma hızını ve geçmiş olan yıl sayısını düşününce ortaya çıkan rakam ürpertici boyutlardadırBu güne kadar okyanusların dibinde kilometrelerce kalınlığında tortul tabakası birikmiş olmalıydı Öyle ki,okyanus dipleri şimdiye kadar yüzeye çıkmış bulunmalıydı
*
Amerika’lı jeofizikçi Harry Hess,İkinci Dünya Savaşı boyunca bir nakliye gemisinde komutanlık yaptıO günlerdeki gemiler yankılı iskandil denilen bir cihazla takviye edilmişlerdiAslında bu cihaz yeni tip bir derinlikölçerdiKıyıya yanaşan bir geminin sığ sularda manevra yapmasını sağlıyordu Hess,bu cihazı fırsat buldukça bilimsel çalışmaları için kullandıBu sayede çok önemli bir keşifte bulunduHerkesin sandığı gibi okyanus tabanı eski değildiAyrıca çamurla kaplı nehir ya da göl yatağı gibi kalın bir tortul tabakasıyla da örtülü değildiBuna karşılık eski alüvyonlara özgü kaygan bir balçık örtüsü vardıHer yanı kanyonlarla,çatlaklarla ve yarıklarla delik deliktiEn önemlisi de guyot olarak adlandırılan volkanik deniz dağları vardıHess savaş içinde araştırmalarına devam edemediBu konulara savaştan sonra eğilecekti
*
1950’li yıllarda okyanusbilimciler önemli bir gerçeği bulguladılarYeryüzünde mevcut olan en yüksek ve en geniş dağ sırası suların altındaydıBu sıradağlar tüm deniz yatakları boyunca uzanırİzlanda’da yolculuğa başlayan biri güneye doğru gittikçe,kendisini Atlas Okyanusu’nun ortalarında aşağı bir seviyede bulurDenizaltı dağ dizisini takip edince Afrika’nın dibinden geçerOradan Hint Okyanusu’na,oradan da Avustralya’ya ulaşırBu dağ dizisi doruk yerlerinde ada veya takımada gibi su üstüne çıkmış olur
*
Harry Hess,deniz dibi yayılması kuramını 1960 yılında açıkladıDeniz diplerinden alınan karot örnekleri,yani özel bir burguyla çıkarılan silindir veya havuç şeklindeki örnekler,okyanus tabanının Atlantik’in ortasındaki okyanus sırtları civarında oldukça genç olduğunu,ama doğuya vaya batıya gidildikçe yaşlandığını gösteriyorduŞu halde,merkezdeki çöküntü hattının her iki tarafında durmadan yeni okyanus kabuğu oluşuyorduArkadan yeni kabuk geldikçe öndeki kabuk çöküntü hattından itiliyorduBaşka bir ifade ile,Yerküre’nin manto katmanından kaynaklanan ergimiş maddeler,okyanusları kuşatan 60 bin kmlik orta okyanus tepelerinden dışarı yükselirMagma soğurken sırtların kanat bölümlerinden uzaklara doğru itilirBu yayılma,birbiri ardına daha genç okyanus tabanları yaratırBu madde akıntıları kıtaların sürüklenmesine yol açarZira kabuk,kıta sınırlarına vardığında,dalma-batma ile Yerküre’nin içine dalarBu durum,büyük miktarlardaki tortulun nereye gittiğini de açıklar
KAYNAKLAR:
A Short History of Nearly Everything
AnaBritannica