Devletler Coğrafyası - Etiyopya

Devletler Coğrafyası - Etiyopya

DEVLETİN ADI: Etiyopya Demokratik Halk Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Addis Ababa

NÜFUSU: 45600000

YÜZÖLÇÜMÜ: 1106100 km2

RESMİ DİLİ: Amharca

DİNİ: Hıristiyanlık ve İslamiyet

PARA BİRİMİ: Etiyopya Birri

Doğu Afrika’da bulunan bir devlet Kuzeyinde Sudan ve Eritre, doğusunda Cibuti ve Somali, güneyinde Kenya, batısında yine Sudan yer alır Afrika’nın en eski bağımsız devletidir Batı-doğu yönünde 33° ile 48° doğu boylamları, kuzey güney yönünde ise 3°30’ ile 18° kuzey paralelleri arasında bulunur

Tarihi

Etiyopya, bilhassa miladın ilk yıllarından beri köklü bir geleneği olan Afrika’nın en eski bağımsız devletidir Yalnız gayri safi milli hasıla ile kişi başına düşen doktor, araba sayısı gibi değerler yönünden diğer Afrika ülkelerinden geridir Tarihi çağlar içinde ilk yerleşenler Hami ve Sudanlı soyundan kabilelerdir Miladi birinci yüzyılda kurulan Aksum Krallığı 7 yüzyılda yıkılmıştır Ülkenin Arap hakimiyetine geçmesinden önce Yemen’de bulunan Habeşli kumandan Ebrehe, ordusuyla Mekke’ye yürüdüyse de Ebabil kuşlarının hücumuyla bütün ordu perişan olmuştur Bu durum Kur’an-ı kerimde Fil suresinde şöyle anlatılmaktadır:

(Ey Resulüm!) Rabbinin, fil sahiplerine neler ettiğini görmedin mi? O, bunların kötü planlarını boşa çıkarmadı mı? O, bunların üzerine bölük bölük kuşlar gönderdi ki bunlar onlara (fil sahiplerine) pişkin tuğladan (yapılmış) taşlar atıyordu Derken Allah onları yenik ekin ve yaprağı gibi yapıverdi

Bu sırada Kızıldeniz’in iki yakasının Bizans müttefiklerinde olmasını istemeyen İranlılar 572 yılında Aksum Devletine son verdiler Peygamberimiz aleyhisselam zamanında, Mekke’nin ticari hayatının gelişmesiyle Habeşistan önem kazandı Bu zamanda bazı Müslümanlar buraya göç ettiler Kızıldeniz kıyılarında İslamiyet yayılınca, Aksum Krallığı güneye doğru kaydı Bu sırada Zague ve Salamon Hanedanları 1285 yılına kadar başta kaldılar Bu tarihte İfat SultanıAli ibni Valaşma ile (Akil ibni Ebi Talib soyundan) Müslüman Habeşistan Devleti kuruldu On altıncı yüzyılda Arapların bu ülkeye yaptığı seferler karşısında ülkenin tamamen Müslüman olmasını önlemek için Portekizlilerden yardım istendi Portekizliler bunu fırsat bilerek ülkeye hakim oldular Bir ara derebeyleriyle din adamları arasındaki anlaşmazlıklarla ülke sarsıntı geçirmişse de Portekiz veİtalyan kiliselerinin çalışmaları ile 1855’te Kassa, İkinci Tevodros adıyla tahta çıkarılarak, Müslüman hakimiyetine son verildi

1889 yılında İkinci Menelik’in Habeşistan imparatoru olarak taç giymesiyle idare tekrar Salamon Hanedanına geçti İtalya, İngiltere ve Fransa gibi Avrupa devletlerinin uğraşması ile nihayet 2 Kasım 1930’da Necaşi Haile Selasiye taç giydi Necaşi ünvanı “nagaş” kelimesinden ve bu da “vergi” manasındaki “ngş” kökünden gelmektedir 1935 yılında Mussolini zamanında İtalyanlar ülkeyi işgal etmişse de İkinci Dünya Savaşı sonunda çekilmek zorunda kalmışlardır

Haile Selasiye 1975 yılına kadar başta kaldı ve uzun süren iktidarı sırasında Habeşistan’da bulunan Müslümanlara dini, siyasi, kültürel çeşitli baskı ve zulümler yaptı 1975’te askeri bir darbe ile iktidardan uzaklaştırıldı Ülkede yeni idareyi kuran hükumet, sol temayüllü olduğundan, Rusya ile her sahada yakın ilişkiler içine girdi Müslümanlara yapılan baskı ve zulümler bu hükumet zamanında da artarak devam ettiğinden Eritreli Müslümanlar ile hükumet kuvvetleri arasında çarpışmalar zaman zaman şiddetlenerek devam etti 1987’de yeni Anayasa kabul edildi ve yapılan seçimler sonunda askeri yönetime son verilerek komünist parti iktidar oldu Etiyopya Cumhuriyeti, Afrika Birliğine ve Birleşmiş Milletler Teşkilatına üyedir

1974’ten bu yana Etiyopya’yı idare eden askeri cunta lideri bilahare devlet başkanı Albay Haile Mariam Mengitsu’nun ülke dışına Haziran 1990’da kaçışından sonra; Etiyopya Halk Kurtuluş Cephesi liderliğindeki (Eritre Halk Kurtuluş Cephesi, Tigre Halk Kurtuluş Cephesi ve Oromo Özgürlük Cephesi) büyük direniş grubu Etiyopya iktidarını ele geçirdi Yüzde 70’i Müslüman olan Eritre Halk Kurtuluş Cephesi 30 yıldır işgal altında olan Eritre’yi kurtardı, başkent Asmara ile Kızıldeniz’deki Assab ve Massawa liman şehirlerini de kontrolları altına aldı 1993’te yapılan halk oylaması neticesinde Eritre bağımsızlığını kazandı

Fiziki Yapı

Etiyopya genelde dağlık ve platolarla kaplı bir ülkedir Fakat kuzeyde Eritre bölgesinde deniz seviyesinden 120 m kadar daha aşağıda bulunan 150 km2 genişliğindeki Afar Çukurluğu da bu ülkededir Afar Çukurluğu faylarla ve volkanik faaliyetlerle Kızıldeniz’den ayrılmış olup, kuruyan tabanı 900 m kalınlığında tuz tortullarıyla kaplıdır Bu yerde yer yer faylar boyunca lavlar sızmakta ve bazı kraterlerinden de bol sodalı ve kükürtlü sıcak su kaynakları çıkmaktadır

Ülkeyi yaklaşık kuzey-güney yönünde “Rift Vadisi” denilen büyük bir kırık hattı kesmektedir Bu kırık hattı boyunca meydana gelmiş olan çöküntü hendeği aynı zamanda doğmakta olan bir okyanusun ortasında yer almaktadır Yapılan incelemelere göre doğudaki Etyopien ve Arabistan blokları ile batıdaki Afrika blokları devamlı birbirinden uzaklaşmaktadır Mesela yılda en az 1 mm olan bu uzaklaşma Kızıldeniz çevresinde yılda 2 cm’yi bulmaktadır

Rift Walley denilen bu çöküntü hendeğinin batısında merkez platosu yer alır Bu plato üzerinde yer yer yüksek dağlar ve Ambas denilen yassı tepeler bulunmaktadır Genelde 2000 m’nin üzerinde olan bu plato alanında 4543 m ile en önemli yükselti Daşan Dağıdır Akarsularla da parçalanmış olan bu plato alanı aynı zamanda nüfusun yoğun olduğu bir bölgedir

Çöküntü hendeğinin doğusunda kalan plato alanı Somali Platosudur Burası da akarsularla parçalanmıştır ve Urgoma Dağlarında yükselti 5340 m’yi bulur

Önemli akarsuları Şebeli, Tana Gölünden doğan Mavi Nil, Omo’dur Nil Nehrinin çöllerde kuruyup, kaybolup gitmesini engelleyen Sobat, Mavi Nil (Bahr-ül Azrak) ve Atbara kolları bu ülkeden beslenmektedir Mavi Nil ülkenin en önemli gölü olan 1830 m yüksekliğindeki Tana Gölünden doğmaktadır Ortadaki çöküntü hendeği boyunca yer yer çok sayıda akarsu ve göl bulunmaktadır Zivay, Şala, Tana, Avasa gölleri gibi Ayrıca doğusunda Hint Okyanusuna ulaşan Juba ile Vebbi Cebeli akarsuları da bu ülkeden kaynaklarını almaktadır Fakat ulaşım yapılabilen tek akarsu kısa olan Baro Nehridir

İklimi

Enlem itibariyle subekvatoral ve tropikal iklim kuşağı üzerinde bulunan ülkenin esas iklim özelliğini dikey yöndeki yükselti fazlalığı meydana getirmektedir 1800 m yükseltinin altındaki yerlerde gerçek manada subekvatoral iklim görülür Buralarda en fazla sıcaklık 40°C’yi bulur En sıcak ayın ortalaması 33°C, en soğuk ayın ortalaması ise 21°C’ dir

2400 m ile 3200 m yükseklikte bulunan yerlerde tam bir ılıman iklim görülür Buralarda ortalama sıcaklık 16°C’dir

Yağış ortalaması bölgelere göre değişiklik göstermektedir Güneybatıda 2500 mm olan yağış miktarı, kuzeydoğuda 50 milimetreye kadar düşer

Tabii Kaynakları

Günümüzde yakıt olarak ormanların kesilmesiyle sadece güneybatıdaki geçit vermeyen ormanlar kalmıştır Alçak yerlerde step ve savanlar hakimdir Yüksek yerleri ise baobab, çınar, incir ve hurma ağaçları kaplar Avustralya’dan getirilerek yetiştirilen okaliptus ağaçları ile ülkenin odun ihtiyacı karşılanmaktadır Etiyopya yabani hayvan bakımından zengin bir ülkedir Zürafa, zebra, fil, aslan, antilop, suaygırı ve deve kuşu gibi hayvanlara çok rastlanmaktadır Bunun yanında kartal, papağan ve maymun da çok bulunmaktadır

Etiyopya, maden kaynakları bakımından fakir bir ülkedir En çok üretilen maden, tuzdur Az miktarda platin, demir, manganez ve altın bulunmaktadır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Arabistan’dan gelerek buraya yerleşen Hamiler ve Sami Amharalar Etiyopya’nın en büyük etnik gruplarını meydana getirirler Nüfusun % 35’ini meydana getiren Amharalar ülkede söz sahibidirler Halkın % 90’ı köylerde yaşamaktadır Önemli şehirleri Asmara, Addis Ababa, Dire Dava, Gonder, Desse, Harar ve Mitsiva’dır

Halkın % 55’i Hıristiyan, % 37’si Müslüman, % 8’i ise diğer dinlere mensuptur Eğitim ve öğretim çok geri olup halkın ancak % 3,7’si okuma yazma bilmektedir İlk üniversitesi ancak 1951 yılında açıldı

Siyasi Hayat

1974 yılına kadar bir krallık olan Etiyopya’da kral devrilerek 1975’te rejimin cuntacılar tarafından değiştirildiği ilan edildi Cunta sosyalist bir rejimi benimsedi 1987’de kabul edilen anayasa ile seçimler yapılarak demokrasiye geçildi

Ekonomi

Tarım: Ekonomisi tarıma dayalı olan Etiyopya, topraklarının % 50’sinde ziraat yapılmaktadır Fakat tarım araç ve gereçleri çok ilkel olduğundan yüksek seviyede ürün alınmaz Buğday, arpa, yulaf, mısır, darı başta olmak üzere çeşitli meyve ve sebze yetiştirilmektedir Bunun yanında pamuk, şekerkamışı, muz gibi Akdeniz ürünleri de yetiştirilmektedir Yetiştirilen ürünler ülke ihtiyacını karşılar Kahve ise en önemli gelir getiren ihraç ürünüdür

Hayvancılık: İklim ve tabiat şartlarının müsait olması sebebiyle çok yapılmaktadır Sığır, at, katır, deve ve koyun çok miktarda beslenmektedir

Endüstri: Etiyopya’da bulunan fabrikalar dokuma, deri, mobilya, çimento, kimyevi maddeler ve sigara üzerinedir Sanayinin gelişmesi için gerekli olan enerjiden yoksundur

Ticaret: Etiyopya, kahve, deri, post, yağlı tohumlar ve baklagiller ihraç eder Makina, ulaşım techizatları, inşaat malzemeleri ve petrol ürünlerini ithal etmektedir

Ulaşım: Ülkenin engebeli oluşu ulaşımı engellemektedir 35000 kilometreyi bulan karayolu ile 800 km kadar demiryolu şebekesi vardır Elverişsiz şartlara rağmen dış hatlarda da çalışan önemli hava yolları ağı kurulmuştur Önemli limanları Massava ve Assab’dır