Devletler Coğrafyası - Brezilya

Devletler Coğrafyası - Brezilya

DEVLETİN ADI: Brezilya Fedaratif Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Brasilia

NÜFUSU: 153322000

YÜZÖLÇÜMÜ: 8511965 km2

RESMİ DİLİ: Portekizce

DİNİ: Hıristiyanlık (Katolik)

PARA BİRİMİ: Cruzado

Güney Amerika'nın doğusunda yer alan bir devlet Güney Amerika'nın en kalabalık ve en büyük ülkesidir Dünyanın yüzölçümü bakımından beşinci, nüfus bakımından sekizinci büyük ülkesidir Güney Amerika'nın yarısı kadardır Doğusunda Atlas Okyanusu olup bu okyanusta 7250 km kadar bir kıyıya sahiptir Ekvador ve Şili hariç Güney Amerika'daki bütün ülkelerle komşudur

Tarihi

21 Nisan 1500 yılında Portekizli bir gemici olan Pedro Alveras Cabrol, Hindistan'a gidiyorum zannıyla Güney Amerika'ya ayak bastı ve ülkeyi Portekiz kralı adına zaptettiğini ilan etti 1530 yıllarında Martin Alfonso de Sousa liderliğindeki bir keşif gezisi esnasında, stratejik noktalar olan yerlere, Rio de Janerio ile bir yıl sonra da bugünkü Santos şehrinin banliyosü olan Sao Vicente şehirlerini kurdular Piratiningo şehri de, 1532 yılında Sao Vicente yakınlarında yüksek bir bögede kuruldu Portekizlerin İspanya hakimiyetine girdiği 1580'den 1640 tarihine kadar Brezilya bir İspanya sömürgesi oldu 1640'ta Portekizliler Brezilya'yı tekrar ele geçirdiler Hükumet merkezi 1763'te Salvador'dan Rio de Janerio'ya taşındı Zira burası coğrafi ve stratejik bakımdan merkez olmaya daha uygundu

1698 yılında Sao Paulo'da bol miktarda altın bulundu Daha sonra iç kesimlere Amazon havzasına yapılan keşif gezileri sonucu altından başka madenler de bulundu Bölgede çeşitli feodal gruplar ortaya çıktıysa da fazla yaşamayıp yeniden birlik sağlandı

1572 yılında Brezilya'yı yönetim bakımından Salvador ve Rio de Janerio'dan ibaret olmak üzere ikiye ayıran sistem, 17 yüzyıl çeyreğine kadar devam etti On altı ile on yedinci yüzyılda İspanyollar, İngilizler, Fransızlar ve Almanlar zaman zaman bu bölgeyi ele geçirmek istedilerse de muvaffak olamadılar 1807'de Portekiz'in Napolyon Bonapart tarafından işgal edilmesi üzerine kral ailesi ve devletin bazı ileri gelenleri Brezilya'ya kaçtılar ve ertesi sene hükumet merkezini Rio de Janerio'da kurdular Bu esnada Brezilya'nın nüfusu 2500000 olup, bunun 400000'i beyaz 1300000 zenci ve 800000'ini yerli halk teşkil ediyordu Zenciler büyük şekerkamışı çiftliklerinde ve madenlerde çalıştırılmak üzere 1538 yılında Afrika'dan köle olarak getirilmişlerdi 1819'da Napolyon'un Avrupa devletlerine yenilmesi üzerine Portekiz kralı, yeğeni Don Pedro'yu, Brezilya Genel Valisi bırakarak Portekiz'e geri döndü

1822'de Portekiz parlamentosu ilk koloni statüsüne geri dönmek isteyince, Brezilyalılar, Don Pedro Jose Boni Facia deAndrada Silvan'ın liderliğinde bağımsızlık hareketlerini başlattılar ve 7 Eylül 1822'de bağımsızlıklarını ilan edip, 1824'te liberal bir anayasa kabul ettiler Düzensiz savaşlardan sonra Portekizliler Brezilya'nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kaldılar Brezilya 1889 yılına kadar krallıkla idare edildi

Latin Amerika'da en uzun süre krallıkla idare edilen tek ülke Brezilya idi 1831 yılında Don Pedro, oğlu İkinci Don Pedro'ya tahtı terk etmek zorunda bırakıldı İkinci Don Pedro zamanında modern Brezilya'nın temelleri atıldı 1888'de 800000 köylüye hürriyet verildi 1889'da kansız bir darbe ile krallık idaresi yıkılarak cumhuriyet idaresi kuruldu 1914'te siyasi birliği temin eden Brezilya, bütün dünya ülkeleri tarafından tanındı İstikrarsız bir ülke olup, sık sık anayasa değişiklikleri ve ihtilaller olmaktadır

Fiziki Yapı

Brezilya'nın en kuzey ve güney noktası arasındaki noktayla doğu ve batı noktaları arasındaki mesafe hemen hemen birbirine eşittir (4225 km) Genel olarak yüzey şekilleri iki geniş kategoride incelenir

1 Kuzeyde Amazon Nehri havzasının, batıda Parana ve Paraguay nehri sisteminin geniş düz ovaları

2 Doğudaki Brezilya yüksek yaylaları ve kuzeyindeki Cuiana yaylalarıdır

İki geniş nehir sistemi, iki yüksek dağlık bölge arasında sınırsız bir hal alır Hemen hemen bütün Brezilya'nın yarısından fazlası deniz seviyesinden 200 metreden az yüksek yerler olmasına rağmen, nüfusunun hakim kısmı daha ziyade yüksek yerlerde bulunur Ülkenin hemen hemen % 4'ü deniz seviyesinden 900 m yüksekliğin üzerindedir Brezilya'nın en yüksek dağı Pico da Bandeira olup, 2890 m'dir

Akarsular: Büyük Amazon Nehri dünyanın en geniş ve çok su taşıyan nehridir Peru'da And Dağlarının doğusundan çıkar ve Brezilya ovaları içinde akar Atlas Okyanusundan Peru içlerine kadar nehir taşımacılığına elverişlidir Denize döküldüğü yerde muhtelif kanallar ve birçok adalar meydana getirir En büyük ada Marajo Adası olup, 26 km2dir Amazon'un önemli kolları, Tocantins, Araguaia, Xingu ve Topajostur Diğer önemli nehri, Parana Nehridir

Göller: Brezilya'da iki önemli göl vardır Bunlar Lagoa dos patos ve Lagoa'dır

İklim

Genel olarak Brezilya'nın iklimi her tarafta aynı olduğu zannedilirse de, ülkede çeşitli iklim farklılıkları görülür Brezilya'da görülen en yüksek sıcaklık kuzeydoğu alçak bölgelerinde kaydedilmiştir Burada absorbe edilen yüksek miktardaki güneş ışınları, sıcaklığı 38°C'ye kadar yükseltir Kuzeyde Amazon Havzasında elde edilen sonuçlara göre senenin çoğu nemli ve sıcak geçmektedir Yıllık yağış ortalaması 2000 mm'dir (Bkz Amazon Havzası)

Kuzeydoğu sahilleri tropikal nemli bir iklime sahip olup, kışla beraber gelen yağışlı mevsim (mayıstan ekime kadar) kuzey sahillerine soğuk hava getirir Kuzeydoğudaki nemli bölgelerin iç kesimleri çöldür Brezilya'nın kuzeydoğusunda Sertao denilen sürekli kurak bölgelerde kaktüs ve diğer bitkiler bulunur Amazon bölgesi hariç yaz mevsimi yağışlı mevsimdir Senenin geri kalan zamanında hava normal geçer Genelde sahilden içeri gittikçe yağışlar artar Ancak nemli yağmur getiren sert rüzgarlar, iç kısımlara gittikçe dağ engelleriyle karşılaşır Sao Paulo'nun tam güneyinde İtapanhau bölgesinde Serra do Mar bariyeri (seti) senede 4500 mm yağmur düşmesine sebeb olur

İklim şartlarını kontrol eden en önemli faktör, yüksekliktir Çünkü ortalama 300 m yükseklik için yaklaşık 1,8°C sıcaklık düşer Bu sebeple 20° güney enleminde yer alan ve 850 m yükseklikteki Belo Norizonte şehrinde yıllık sıcaklık ortalaması 20°C'dir Güney Brezilya'daki 900 metre yükseklikteki platolarda çoğu zaman kar yağmaktadır

Devletler Coğrafyası - Brezilya

Bitki Örtüsü ve Hayvanlar

Bitkiler genellikle iklim ve toprak durumuna sıkı sıkıya bağlıdır Brezilya bitkileri üç grupta incelenir

Ormanlar: Hemen hemen Brezilya'nın yarısı ormanlarla kaplıdır Ormanlar dört ana grupta toplanır: Selva, mata, araucaris, caatinya Amazon Havzasında yer alan ekvatoral sığ yağış ormanlarındaki ağaçlara "selva" denir Dünyanın en büyük tropikal yağışlı ormanlarıdır

Ziraat terimleri arasında çok manidar bir terim de Doğu Brezilya'nın tropikal, yapraklarının yarısını döken "mata" tabiridir Bu ormanlar Brezilya'da iyi toprağın, humusun ve geniş çiftliklere müsait yerlerin bir sembolüdür Bu ağaçlar kesilerek ziraat için organik bakımdan zengin topraklar elde edilmektedir

Brezilya'nın güney yüksek dağlarındaki ormanlarda bulunan "araucaria" ağacı, Brezilya'da inşaat kerestesi olarak çok kullanılır Bilhassa hızla gelişen şehirlerde dökülen betonlara şekil vermek için, yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır Ancak çok fazla kesim yapıldığı için tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır Caatinga denilen dikimli orman, ülkenin kuzeydoğu bölgesinde bulunur Burada Lokustlar ve çöl bitkileri bulunur

Savanlar: Genel olarak otluklar bakımından Brezilya'nın merkez kısmının büyük bir bölümünü kaplar Brezilya'nın yeni başşehri Brasilia bu savan bölgesinde kurulmuştur Kuzey Amerika'daki çayırlar kadar bir münbit arazi değildir

Otlaklar: Campos denilen otlakların başlıcaları Brezilya'nın güneyinde ve bazı iyi sulanan merkez platolarda yer alır Amazon bölgesinde de otlak araziler bulunur

Brezilya'da hayvanlar, bilhasa balıklar, kuşlar ve böcekler yönüyle çok farklılıklar gösterir Asya, Afrika hatta Kuzey Amerika ile mukayese edilirse Brezilya'da bazı büyük memeliler bulunmamaktadır Kuzeydeki ormanlar hayvanlar bakımından, bilhasa maymun ve kuşlar bakımından zengindir Balık gibi bazı hayvanlardan ticari olarak istifade edilir Böcekler tarım için ciddi tehlike arz etmektedir 200 çeşitten fazla zehirli yılan mevcuttur Ancak yılanlar nadir olarak meskun yerlerde görünmektedir Birçok vahşi hayvanlar avlanmak sebebiyle ortadan kaybolmuşlardır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfus: Brezilya, sosyal bünyesi bakımından çok büyük farklılıklar arz eder Güney kesimleri, daha fazla şehirleşmiş, daha fazla (tarım dahil)sanayileşmiş ve siyasi ve sosyal ağırlığa sahiptir

Kuzey ve kuzeydoğu kesimleri ise, kırsal bölgeler olup, daha ziyade aristokratlaşmıştır Bu sebepten dolayı tarihçiler Brezilya'dan bahsederlerken, kuzey ve kuzeydoğudaki an'anevi ziraatle meşgul olan aristokrat sınıfla, güney kesimindeki sanayileşmiş demokrat sosyal sınıfı birbirinden ayırırlar

Brezilya'da nüfus artışı çok fazladır Yirminci asrın sonlarında dünyanın en kalabalık ülkelerinden birisi olacağı tahmin edilmektedir: Brezilya nüfusu 4 etnik gruptan meydana gelmektedir: Yerli Kızılderililer, KoloniciPortekizliler, Afrika zencileri ve 1850'den beri Avrupa ve diğer memleketlerden gelen göçmenlerdir Nüfus sayımı kayıtlarına göre nüfusun % 62'si beyazlar, % 11'i zenciler, % 27'si kahverengi derililerden meydana gelir

Ancak farklı ırklar arasında evlenmeler sebebiyle melez halk artmaktadır Brezilya'ya dışardan oldukça fazla göç yapılmıştır Halen Brezilya'da 300000 insan, Portekiz doğumlu olarak yaşamaktadır 1875 ile 1960 yılları arasında Brezilya'ya 5 milyon Avrupalı göç etmiştir

Halkın % 90'ı Roma Katolik mezhebine mensuptur % 5 civarında Protestan bulunur Brezilya'da diğer bir dini grup, Ruhçular (Spiritualistler)dır Bunların 2 binden fazla toplantı yerleri vardır Ailede baba hakimdir Ancak son zamanlarda bu hakimiyet zayıflamıştır Resmi dili Portekizcedir

Brezilyalılar yazın ve havanın normal olduğu kış günlerinde sokağa dökülürler Evlerini açık, ancak gölgeli yerlere bina ederler Müzik ve samba halkın çok fazla rağbet ettiği oyunlardır Sporun her çeşidi yapılmaktadır Bilhassa futbolda dünyada söz sahibidir 1958, 1962 ve 1970 yıllarında Dünya Kupasını kazanmıştır

Nüfusun bir kısmı sahildeki yerleşim merkezlerinde toplanmıştır En önemlileri Sao Paulo ülkenin eski başşehridir Yeni kurulan başkent Brasilia, Salvodor, Parto Alegre diğer önemli şehirlerdendir

İdare: Brezilya 22 eyaletten meydana gelen federal bir cumhuriyettir Başkanlık sistemi ile yönetilir Parlamento, Senato ve Millet Meclisinden meydana gelir Her eyaletten 3 senatör 8 yıllığına, millet vekilleri 4 yıllığına seçilirler Eyaletlerde ayrıca halk tarafından seçilen bir vali ve bağımsız yargı organları bulunur Okur-yazar 18 yaşını doldurmuş her Brezilyalının oy kullanması mecburidir Erler oy kullanamaz 67 yaşından büyük olanlar için de oy kullanmak mecburi değildir Vergiler eyaletler tarafından toplanır

Eğitim: Okuma-yazma bilmeyenlerin oranı bazı kırsal bölgelerde çok yüksektir Sao Paulo, Rio Grande do Sul, Minas Geraıs'de ise düşüktür Anayasada eğitim için devlet gelirlerinin % 10'u ayrılmıştır İlköğretim mecburidir Üç çeşit ilkokul vardır Yaygın olanı devlet ilkokulu olup, eyalet yöneticileri tarafından idare edilir İkincisi belediye okulları, üçüncüsü de özel ilkokullardır İlkokul 4 senedir ve 7 veya 8 yaşında öğrenci kabul eder Ortaokullar Kuzey Amerika'daki ortaokullara benzetilmektedir Brezilya'da ilk üniversite 1920'de kurulmuştur Bununla beraber 20 yüzyılda da dikkate değer gelişmeler olup yeni üniversiteler de kuruldu Bazı üniversiteler kilisenin kontrolü altındadır En büyük üniversitesi Brezilya Üniversitesi olup, Rio de Janerio'dadır

Ekonomi

Brezilya ekonomisi İkinci Dünya Savaşından sonra kısa bir duraklama göstermesine rağmen, sonradan büyük bir gelişme göstermiştir Ancak enflasyon %'si bakımından dünyada en ileri ülkeler arasında olup, binli rakamlara ulaşmıştır 1967 ve 1986 senelerinde olmak üzere iki kere para birimi değiştirilmiştir

Tarım: Brezilya, sanayisinin gelişmesine rağmen, genel olarak tarım ülkesidir Ekilen arazinin yarıdan fazlası gıda ürünleri olmasına rağmen yine de gıda ihtiyacının bir kısmını dışardan ithal etmektedir

Brezilya dünyanın en büyük kahve üreticisi ve ihracatçısıdır Ancak bu kahve Amerika kıtasındaki ülkelerin ihtiyacını ancak karşılamaktadır Pamuk üretimi de gelişmiş olup, kahve ile birlikte döviz kaynağını teşkil etmektedir Şekerkamışı ve kakaonun da az bir kısmını ihraç etmesine rağmen, büyük bir kısmını iç tüketim için kullanmaktadır

Değerli kerestelik ağaçlar, pirinç, taze fasulye, pamuk, kahve, şekerkamışı, kakao ve mısır başlıca ürünleridir Ülkenin bazı yerlerinde az miktarda portakal, muz, yerfıstığı, tütün, elyaf ve bazı sebzeler yetiştirilir

Brezilya sığır yetiştiriciliğinde, dünyanın önde gelen ülkelerindendir Çiftliklerde bol miktarda et için sığır yetiştirilir Brezilya'da ziraat iki gruba ayrılır:

1 Rio de Janerio'nun kuzey kısımlarında iptidai usullerle yapılan ziraat;
2 Ülkenin güneyinde daha çok modern aletlerle yapılan ziraattır

Ormancılık ve balıkçılık: Brezilya'da ormanlardaki araucaria ağaçları kerestecilikte yaygın olarak kullanılmaktadır Amazon ormanlarındaki ormanlar, yeni yeni üretime girmektedir Balmumu, kabuklu bitkiler, zamk ağacı, pazarlanabilir orman ürünleridir Ancak bu bitkilerin hiçbiri henüz pazarlama ortamına girmemiştirOrman ürünleri aynı zamanda tıp sahasında da kullanılır İpeka şurubu, kokain, afyon vb uyuşturucular bu tip orman ürünlerinden elde edilir Balıkçılık gün geçtikçe artmakta ve ülke ekonomisine büyük katkıda bulunmaktadır

Sanayi: Son yıllarda Brezilya mamul sanayi ürünleri ihracatı, tarım ürünlerinden daha fazla olmuştur Sanayide elektrik ve enerji açığını önlemek için dünyanın en büyük hidro-elektrik santralını kurmuştur 1976'da başlanılan bu İtaipu Barajı 1980'de tamamlanmış olup senede 100 milyar kilowatt/saatten fazla elektrik enerjisi üretebilmektedir 1977'de Almanlarla teknik işbirliği yapılarak nükleer santraller işletilmeye başlanmıştır Demir-çelik, dokuma, kağıt, cam, tekerlek, plastik vb imalinde fabrikalar kurularak, kendi kendine yetecek hale gelmektedir Yıllık çelik üretimi 20 milyon tona ulaşmıştır

Madenler: Brezilya zengin maden yataklarına sahiptir On sekizinci yüzyıldan itibaren zengin altın, elmas madenleri bulunmuştur Brezilya aynı zamanda dünyanın en bol demir rezervlerine sahiptir Amapo bölgesinde bol miktarda manganez çıkarılır Salvador yakınlarında petrol bulunmuştur Brezilya'da çok az kömür yatakları bulunur Dışardan ithal yolu ile açığını kapatır

Ulaşım: Brezilya'nın ulaşım güçlüğü önemli meselelerdendir Coğrafi yapısından dolayı modern kara yollarının kurulması gecikmiştir Yeni yeni ulaşım gelişmekte ve modern hava limanları kurulmaktadır Amazon nehri ve kolları üzerinde gemicilik ve taşımacılık ileri bir seviyededir