Avustralya Kıtası Genel Özelikler

Avustralya Kıtası Genel Özelikler

Okyanusya, Büyük Okyanus' a dağılmış adaları içine alan ülkelerden ve Avustralya' dan oluşan kıtadır Asya' nın güney ve güneydoğusunda, Antarktika' nın kuzeyinde ve Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu' nun arasında yer alır Dünyanın, birer kıta olan diğer parçalarından farklı olarak, bu parçaya bütünlüğü sağlayan ve adını veren okyanustur Yüzölçümü 8970000 km2, nüfusu 25000000' dur (1991)

Okyanusya' nın sınırları: Büyük Okyanus' taki adaların hepsi Okyanusya' ya bağlı değildir Asya ve Amerika yakınındaki takımadalar, bu kıtaların parçasıdır Amerika kıyıları açığındaki adalar, Aleut Adaları ve özellikle Uzakdoğu' daki Japon takımadaları, Endonezya ve Filipinler Okyanusya' ya katılmazlar Malezya takımadaları zaman zaman Okyanusya' ya bağlı sayılmışsa da, halkları, medeniyetleri ve tüm faaliyetleri bakımından Güneydoğu Asya' ya daha yakındır

Okyanusya'nın bölümleri: Okyanusya dört kısıma bölünür Avustralya, Melanezya, Polinezya ve Mikronezya Gerçek bir küçük kıta olan ve Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu arasında yer alan, Avrupa' nın dörtte üçü büyüklüğündeki (7704000 km2) Avustralya, en kalabalık bölgeleri Büyük Okyanus' a dönük olduğu için bir Okyanusya toprağıdır Diğer yandan, tarihi de Avrupalıların Okyanusya' yı keşfetmeleri ve yerleşmeleriyle ilgilidir Melanezya, Avustralya ve Endonezya' nın doğusundaki adaları içine alır Bu adalara genellikle Yeni Gine de dahildir Polinezya, Yeni Zelanda takımadaları ile Ekvator' un kuzey ve güneyindeki Orta Büyük Okyanus adalarını kapsar Mikronezya, Malezya' nın kuzeyindeki takımadaları içine alır Çeşitli takımadaların adaları genellikle kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanır ve çoğunlukla yay şeklinde dizilmiştir

Okyanusya' da yer alan ada ve ülkeler: Avustralya dışında, Okyanusya adaları başlıca üç türdür

1- Yeni Zelanda, Yeni Gine ve Melanezya' nın bazı adaları dağlık yüzey şekillerini ve bugünkü biçimlerini toprak hareketleri sonucunda almıştır Kıvrılmalar ve kırılmalar genellikle çok yenidir ve bu adalarda sık sık deprem olur, yanardağlar püskürür

2- Polinezya, Melanezya ve Mikronezya takımadalarının çoğu yüzeyden az çok uzak bir denizaltı tabanının üzerindeki volkanik akıntıların sonucudur Bazıları etkin olan yanardağlar çok yüksektir Hawaii takımadalarında bu yükseklik 2400 m' yi bulmaktadır

3- Dönenceler bölgesinde yer aldıklarından, adaların çoğu mercan kayalıklarıyla çevrilidir Örneğin, Avustralya' nın kuzeydoğusundaki Büyük Set Fakat, Yeni Zelanda' da Avustralya' nın güneyinde ve bazı takımadalarda mercan kayalıkları yoktur Örneğin, Markiz Adaları Üstelik denizaltı sığlıkları bazı mercan oluşumlarına taban yerine geçmiş ve bazı takımadalar tamamıyla atollerden oluşmuştur Örneğin, Tuamotu, Gilbert vb

Avustralya, Tüm bir kıtayı kaplayan tek ülkedir Komşuları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zellanda' dır Asya' nın güneydoğusuna doğru, Güney Yarımküresinde uzanır ve dünya milletleri arasında arazi bakımından altıncı sırada yer alır 10°-44° güney enlemleri ile 112°-154° doğu boylamları arasında bulunur Topluluğun dış arazileri; Papua' nın Avustralya kısmını 7,741,220 km² (6 büyük ülke) Avustralya antarktikini, Hind ve Pasifik okyanuslarında birçok adaları içine alır

Avustralya' nın bulunuşu da Amerika' nın bulunuşu gibi tesadüfidir On altıncı yüzyıldan başlayarak Portekiz ve İspanyol gemicileri Avustralya' nın kuzeyindeki adalar bölgesine ulaştılar Daha sonra 17 yüzyılda Hollandalı denizciler Avustralya kıyısına ulaştılar Avustralya' nın yeni bir kıta olarak anlaşılması, 1769' da İngiliz kaptanı James Cook' un Yeni Zellanda' ya yaptığı bir seyahat sırasında tesadüfi olmuştur

Daha sonraları İngiliz kaptanlarından Arthur Pihilip 26 Ocak 1788' de 1000 kişilik kadınlı-erkekli, çocuklu bir toplulukla Sydney' e yerleşti Bugün, Avustralya Günü olarak her sene kutlanmaktadır 1820 ile 1850 yılları arasında İngiliz asıllı halkın bütün kıtaya yayılması neticesinde Avustralya tamamen bir İngiliz kolonisi oldu 1850 seneleri Avustralya altın arayıcılarının hücumuna uğradı Ancak altın arayıcıları umduğunu bulamadılar 1890 senelerinde ekonomik zorluklar Avustralya, Tazmanya, Qneensland' ın bir federasyon etrafında birleşmesine sebep oldu 1901 federasyon anayasası tasdik edilerek Barton başkan seçildi

Birinci Dünya Savaşı' nda Avustralya federe devleti, İngiltere' ye Hint Okyanusu' nda yardım etti 5000000 nüfusun 329000' i gönüllü asker olarak savaşa katıldı Almanların Emden isimli savaş gemisini batırdılar İkinci Dünya Savaşı' nda da yine İngiltere yanında savaşa katıldılar Japonlara Yeni Gine' de çok zayiat verdirdiler İkinci Dünya Savaşı' ndan sonra Avustralya' nın daha bağımsız olma arzuları belirdi 1945 senesinden sonra Avustralya' nın münasebetleri İngiltere' den ziyade ABD' ye kaymaya başladı 1951 senesinde Avustralya, Yeni Zellanda ve ABD arasında "Anzus" Paktı imzalandı Daha sonra 1954 senesinde bu pakt Güney Asya devletlerini de içine alan Güney-Doğu Asya Paktı SEATO (Southeast Asia Treaty organization) kuruldu Bu, Avrupa' da kurulan Kuzey Atlantik Paktı NATO' ya eşdeğerdir

1950 yıllarından sonra ABD, İngiltere ve Avrupa' dan ekonomik ve bilgi yardımı alan Avustralya, süratle teknolojik yönde ilerlemeye başladı

Avustralya, kıtaların yükseklik bakımından en düşük seviyede olanıdır Arazinin % 94' ü deniz seviyesinden 660 metreden daha az yüksektir ve tepe meydana getirecek hiçbir zirve yoktur 16650 kilometreden daha fazla olan kıyı şeridi, düzgün olmasına rağmen, bazı derin koy ve körfezlere de sahiptir

Avustralya' nın üç önemli fiziki bölgesinin en genişi olan batı platosu kıtanın yarısından fazlasını meydana getirir Bölgenin çoğu deniz seviyesinin üstünde 500 m civarında uzanır Fakat bazı yerlerde küçük dağ grupları, platonun genel seviyesinin üzerine yükselerek seyreder En önemlileri batı sahili yakınında Hammersley dizisi ve kıtanın merkezindeki Macdonnel ile Musgrave sıra dağlarıdır Platonun çoğu kuzeydeki büyük kum çölü ile güneydeki Victoria Çölü' nden ibarettir Bu bölgede hiç devamlı nehir yoktur ve arazinin çoğu çoraktır Platonun kıyıları dar kıyı ovalarıdır

İçteki alçak bölgeler ikinci fiziki sahayı meydana getirir ve kuzeydeki Karpentarya Körfezi' nden Güney Avustralya' nın güney kenarı üzerindeki Spensyr ve Sent Vinset Körfezleri' ne kadar uzanır Bu bölgenin büyük bir kısmının yüksekliği 170 m altında uzanır Güney Avustralya havzasındaki Lake Eyze, deniz seviyesinden 13 m kadar aşağıdadır Sahanın orta bölümü büyük artezyen havzasından ibarettir Güneyde diğer bir artezyen sahası aşağı Murray Nehrindeki dranaj sistemidir

Avustralya' nın üçüncü önemli fiziki bölgesi doğu yaylaları veya Great Dividing Range' den meydana gelir Bu bölge yaklaşık 4000 km kadar doğu kıyılarına paralel uzanır Kıtanın asıl sulak yeri burasıdır Bu bölge bir seri sıradağlar ve platolar ile önem kazanarak, Tasmanya Adasını da içine alır En yüksek tepeler, 2230 metreye kadar yükselen Kosciusko Dağı olup, Güney Avustralya Alpleri' ndendir Güney yaylaları sahilden dar bir ova ile ayrılırlar

Güney yarım küresinde bulunan Avustralya diğer kıtalara nazaran çok değişik bir iklime sahiptir Türkiye' de kış iken orada yaz vardır Çöl kısmının bulunduğu batı taraflara yağış az düşer Senelik ortalama 500 milimetreyi geçmez Senelik yağışlar çok farklı olup, korkunç kuraklıklar her sene beklenen şeylerdendir Kuzeyde ülkenin üçte birini teşkil eden bölgede tropikal iklim hüküm sürer Senelik yağış 700-1520 mm arasındadır Ülkenin doğu ve kuzey kıyılarında, güney kıyılarının bir bölümünde, yağışlar normal olup, 1000 milimetreyi bulur İç kısımlarda ise yağış ortalaması az olup, bunun neticesi olarak da nüfus seyrektir

Kıtanın doğu kenarında nemli ve tropikal bir iklim görülür Aşağı Murray Nehir vadisi ile Batı Avustralya' nın güney-batı köşelerinde Akdeniz iklimi hakimdir Buralarda yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise yağışlı ve ılımandır

Batı platosunun büyük sahaları üzerindeki eski kayaların dış yüzeyi ve doğu bölgelerinin bazı kısımları Avustralya' ya kıymetli madenlerden olan altın, gümüş, kalay, çinko ve bakır sağlamaktadır Ülke aynı zamanda önemli demir, boksit ve uranyum yataklarına sahiptir Kömür önemli miktarda bulunur Surat havzasında ticari bakımdan kıymetli petrol rezervleri ortaya çıkarılmıştır Avustralya dünyanın başta gelen opal (panzehirtaşı) kaynaklarına sahiptir

Su, Avustralya' nın tabii kaynaklarının en kıymetlisidir Suyun olmayışı, iç kısmın çoğunun gelişmesini engelleyen mühim bir faktördür Yetersiz nehirlerden başka, esas su kaynakları kuyular ve su depolarının olduğu artezyenlerdir Sadece güney-doğunun yaylalarında, hidroelektrik santrallerinin suyunu devamlı şekilde temin edecek kadar yeter su vardır Tasmanya bölgesi ülkenin hidroelektrik potansiyelinin yarısına yakın santrale sahiptir

Avustralya toprakları genellikle fosfor bakımından zayıftır En verimli topraklar, bilhassa güney-doğu ve güney-batıdaki nemli kısımlarındaki alüvyonlu ovalardır

Avustralya' nın bitki örtüsü hem değişik, hem de hususiyet arz eder Kurak olan iç kısımlarında seyrek çöl bitkileri ve fundalar vardır Yağmurun artmasıyla bitki örtüsü çalılıklardan ormana dönüşür Doğu sahili ve Tasmanya' da ormanlar ve çalılıklar yer alır Akasya ve okaliptüsler bilinen bitki örtüsü arasındadır Her ikisinin yüzlerce türü olup, hemen hepsi de Avustralya' ya mahsustur Kuzeydoğu kıyısının tropik ormanlarında palmiye, çamlar, güneydoğu Asya' nın bitki topluluğuna ait kerestelik ağaçlar ve salep otunun yüzlerce çeşidine rastlamak mümkündür

Avustralya' nın yerli hayvanlarının hepsi yavrularını kendi mide keselerinde taşıyan Tasmanya şeytanı, kaulo, vombat ve kanguru gibi memelilerden meydana gelen garip hayvanlardır Yumurta yapan, fakat yavrularını emziren, karınca yiyen Ekidualar ve Pleytipuslar da Avustralya' ya mahsus yaratıklardır Dingo veya vahşi köpek; koyunlar için ciddi bir tehlikedir Kuş cinsi ormanlık bölgelerde çok olup, çok değişik papağanlar, kakaburra veya balıkçıl çok rastlanan hayvanlardır Tropikal kuzey sahil nehirlerinde yaşayan timsahlar, yılanlar ve çeşitli kertenkeleler bu ülkede yaşayan hayvanlardandır

Avustralya' ya sokulan hayvanlardan tilki ve tavşan, çok üremelerinin sonunda memleket için ciddi bir tehlike olmuştur Tavşanların çoğalmasını ve yayılmasını önlemek gayesiyle uzun çitler yapılmıştır Fakat kıtanın otlaklarının hemen tamamını istila etmelerine mani olunamamıştır Daha sık tecrid çitleri, zehirleme, tuzak kurma ve myxomatosis hastalık virüsleri gibi kontrol tedbirleri, istila eden tavşanların azaltılması için kafi gelmemektedir Avustralya' da aynı zamanda yaban atlarına, develere ve su aygırlarına da rastlanır

Avustralya, dünyanın nüfusça seyrek ülkelerinden biri olduğu halde, şehirlerinden iki tanesi Sydney 3656000 ve Melbourn 3080000 nüfusuyla yeryüzünde kalabalık 30 şehir arasında yer almaktadır Ülkenin toplam nüfusu 20,555,3002 (53 sırada) kişidir Nüfus yoğunluğu son senelerde yükselmekle beraber, hala kilometrekareye 2,2 kişi düşer Bununla beraber, nüfus, batılı ülkelerin çoğundan daha fazla süratle artmaktadır 1946 ve 1960 arasında, sadece göçle 1600000 kadar insan katılmıştır

Kıtanın çoğunun kurak olması, nüfusun 2/3 kadarının sıcak olan güneydoğu köşesinde yerleşmesine sebep olmuştur Şehir mıntıkalarına doğru akın gittikçe artmaktadır Nüfusun %54 kadarı altı eyalet başkentinde oturur Bunlar; Sidney (New South Wales), Melbourne (Victoria), Brisbane (Oueensland), Alelaide (South Australia), Perth (Western Australia) ve Hobart (Tasmanya)' dır Bu şehirler ve federal başkent Canberra' dan başka, nüfusu 20000' den daha fazla olan on iki kadar daha şehir vardır Kasaba merkezleri 5000 ile 10000 nüfus arasında olup, genellikle küçüktürler Çoğu bölgelere hizmet vermek için kurulmuş merkezlerdir

Göç: 1945' ten beri İngiliz olmayanların büyük akımına ve bunların Avustralya örf ve adetleri bakımından üzerinde yoğunlaşan etkiye rağmen nüfus bakımından yine de baskın olan İngiliz asıllı olanlardır İtalya, Polonya, Danimarka, Almanya ve İkinci Dünya Savaşı' ndan sonra çeşitli Avrupa ülkelerinden insanlar geldiği halde, bütün göç edip gelenlerin hemen hemen yarısının kaynağını, birleşik kraliyet vatandaşları teşkil etmiştir Avustralya hükümetinden burslu binlerce Asyalı öğrenci üniversitelerde okumaktadır

Yerliler: Avustralya yerlileri Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu) nüfus sayımına dahil edilmemiştir Fakat bugün sayılarının 70000 civarında olduğu tahmin edilmekte ve bunun 40000' i safkan, 30000 kadarı da melezdir Avrupalılar geldiğinde 300000 civarında olduğu tahmin ediliyordu Fakat meydana gelen çarpışmalar, kendilerinden başkasına yaşama hakkı tanımayan İngilizlerin yaptığı toplu katliamlar, salgın hastalıklar ve diğer sebepler kabilelerin azalmasına sebep olmuştur Hükümet, yerlilerin eğitim yoluyla, gezici sağlık ekipleriyle tekrar eski haline gelmesine çalışmaktadır

Din: Kurulmuş kilise olmamasına rağmen, din bakımından Avustralya, İngiliz ve Avrupalıların dinlerindedirler İngiliz kilisesi, nüfusun %38' inin kendine bağlı olduğunu iddia etmektedir Son yıllarda İngilizlerin engellemelerine rağmen, İslamiyet burada da hızla yayılmaktadır Avustralya' nın birçok bölgesinde camiler yapılmıştır

Sosyal yapı: Avustralya toplumunun hakim özelliği, kıtanın her tarafında örf, adet ve görünüş bakımından göze çarpacak derecede aynı olmasıdır Çevre benzerliği, devlet müesseselerinin farklı olmaması, eğitim beraberliği bu durumu meydana getirmiştir Aynı zamanda iyi eğitilmiş geniş meslek gruplarına sahip bir toplumdur Kanun, yaşlılık aylığı, sosyal haklar ve maaş gibi yardımlar sağladığından hayat standartları bakımından dünyada en iyiler arasındadır Halk okumayı çok sevdiğinden Avustralya' da kitap sanayi çok gelişmiştir Gazete okumaya son derece düşkündürler

Eğitim: 14 ve 16 yaşına kadar ilk öğretim mecburi olduğu için, eğitim devlet tarafından kontrol edilir Çocukların çoğu, özel okullardan daha çok devlet okullarında okur Üç tane önemli üniversitesi vardır

Hükümet: Avustralya dünyada en ileri ve istikrarlı demokratik ülkelerden biridir Hükümet sistemi tamamen geleneksel İngiliz parlamenter sistemidir Uygulanan anayasa biraz değiştirilmiş, bir dereceye kadar Amerikan sistemi örnek alınmıştır Oy kullanma her seçmen için mecburidir

Federal hükümet: Avustralya, İngiliz Milletler Topluluğu içinde hür bir millettir Başkenti Canberra, Newsouth Wales' ten alınan topraklar üzerinde 1911' de kurulmuş ve Avustralya Başkent arazisi adı verilmiştir

Kanun yapma yetkisi, bir senato ve temsilciler meclisi olan, İngiliz kral ve kraliçesinin seçtiği Avustralya genel valisi tarafından temsil edilen federal parlamentonundur Senato üyelerinin yarısı her üç senede bir yenilenir ve altı sene için seçilir; 60 üyelidir Temsilciler Meclisi yaklaşık olarak Senatonun iki katı üyeye sahiptir Bunlar, eyalet nüfusu esasına göre üç seneliğe seçilir Her eyalet en az 5 temsilciye sahiptir

Hukuk sistemi: Avustralya hukuk sistemi umumi olarak İngiliz hukuk sistemi üzerine kurulmuştur Ancak zaman zaman bu kanunlarda değişiklikler yapılmıştır Adalet mekanizması, yargı mahkemeleri, eyalet ve federal mahkemelerle Avustralya Yüksek Mahkemesine bağlı birçok mahkemeden meydana gelir Bazı durumlarda mahkemeler yüksek mahkemelerdeki bazı kararları Londra'daki İngiliz Gizli Konseyine gönderebilir Bu davalar sulh ve ceza davaları ile ilgilidir

Federal ve eyalet mahkemelerinin hakimleri, genellikle çalışan tecrübeli savcılar arasından hükümet tarafından tayin edilir Federal tayinler hayat boyudur Bütün hakimler icra kontrolünden tamamen serbest olup, sadece parlamento oylamasıyla uzaklaştırılabilirler

Ekonomik şartlar ve dış ticaret: Avustralya ekonomisi geleneksel olarak hammadde ihracatına dayanır Her ne kadar son yıllarda imal edilmiş malların satılması önem kazanmışsa da, yün, buğday, et ve mineraller ihracatta başta gelir

Önemli ithalat malları ham petrol, makine, metaller, tekstil ve kimyevi mallardır Avustralya' nın dış ticaretinin yarısından fazlası İngiltere ve diğer İngiliz sömürgeleri iledir Avustralya malları için Japonya önemli bir pazardır ABD önemli bir ithalat kaynağıdır

Ziraat: Avustralya' da 20000000 dönümden daha fazla olan ekili arazinin yarısını işgal eden buğday, devletin ana mahsulüdür Bütün diğer hububatlar yetiştirilir Arpa ve yulaf en önemlilerindendir Sulanan bölgelerde pirinç ekilir Şeker kamışı hem iç tüketim, hem de ihracat için üretilmektedir Tropikal meyveler, bilhassa muz ve yerelması Qeensland' da yetiştirilmektedir

Hayvancılık: Avrupalıların yerleşmeleri ile birlikte koyun besleme ve yetiştirmeye önem verilmiştir Son senelerde tahmin edilen koyun sayısı 175000000 ile rekor seviyededir Et önemli ihraç ürünüdür Yağ, peynir ve süt ürünleri bu sanayinin ihraç mallarıdır

Ormancılık: Avustralya tahminen 120000000 dönümlük ormanlık sahaya sahiptir Fakat sadece 44000000 dönümü işletilmektedir Çeşitli okaliptüs türleri ülke kerestesinin % 90'ını karşılar Batı Avustralya' da bulunan Karri ve Jarrah ağaçları dünyanın en kıymetli keresteleridir Kuzeydoğu kıyısının tropik yağmurlu ormanları mobilya sanayiinde tercih edilen kıymetli ağaçlarla doludur 500000 dönüm kadar bir saha çam ağaçları ile ağaçlandırılmıştır

Madencilik: Madencilik Avustralya' nın önde gelen sanayilerinden biridir Yeni maden kaynaklarının tespiti bu sanayinin önemini arttırdı Bir zaman dünyanın en büyük altın üreticisi olan Avustralya'da, bugün hala Kalgoorlie' de çok miktarda altın çıkarılmaktadır Güneydeki Broken Hill, dünyanın en zengin gümüş, çinko ve kurşun kaynaklarından biridir Tasmanya zengin bakır üretim sahasıdır Kömür, doğu kıyısı boyunca ve biraz daha az ölçüde Güney Avustralya' da ve Batı Avustralya' daki Collie ve Leigh Greek' de çok miktarda çıkarılır Uranyum, kuzey mıntıkasında çıkarılır ve işlenir Broksit, tungsten, kalay, molibden titanium, antimon ve rulite gibi her çeşit maden çıkarılmaktadır

İmalat: Avustralya imalat endüstrisinin hepsine sahiptir Önceleri nispeten küçük çapta kurulan bu sanayi dalı, harp sonrası yıllarda üretimini %300 arttırarak çok gelişmiştir Üretim; jet uçağından, dizel lokomotiflere, arabalardan elektronik, ilmi ve tıbbi aletler, ilaç, gübre, işlenmiş gıdalar ve her çeşit tüketim maddelerine kadar sıralanır Ağır endüstri önemli merkezleri Sydney, Hewecastle, Wollongong ve Poxt Kembla' dır Çeşitli hafif endüstriler, eyalet başkenti civarlarında ve bir çok daha geniş merkezlerde kurulmuştur

Enerji: Avustralya fabrikalarının enerjisinin çoğunu hala kömür temin ediyorsa da, hidroelektrik de önem kazanmaktadır Bu konuda Tasmanya önde gelir Fakat Victoria ve New South Wales de önemli hidroelektrik santrallerine sahiptir Snowy River hidroelektrik santralı saniyede 3000000 kilowat enerji üretmektedir Avustralya Atom Enerjisi Komisyonu Lukas Heights' de iki tane nükleer reaktöre sahip atom enerjisi üzerinde çalışmalar yapmaktadır

Taşıma ve ulaşım: 1600 km kadar olan imkansız ve yolsuz çöl, kıtayı ortasından baştanbaşa doğu ve batı Avustralya diye ikiye ayırır Karayolu uzunluğu 864000 km kadardır Perth dışındaki bütün eyalet başkentleri modern karayolları ile birbirine bağlıdır Ülkede 40000 km tren yolu bulunmaktadır Avustralya' nın deniz trafiğini sağlayan deniz nakliyesi en ucuz ulaşım vasıtasıdır Önemli limanı Fremantle hariç, her eyalette önemli liman, eyaletin başkentidir Telgraf, telefon sistemleri ve radyonun teknik bölümleri devlet tarafından işletilir Bunun yanında özel şirketler tarafından işletilen tesisler de vardır