Dünya Üzerinde Bitki Örtüsü Çeşitleri

Dünya üzerinde bitki örtüsü çeşitleri

Bitkilerin oluşturdukları toplulukların sınıflanmasında birçok ölçüt kullanılmakta olup en yaygın olanı fizyonomik görünüm esas alınarak yapılan sınıflamalardır

Bu bitkilerin dış görünüşünü etkileyen şekil renk yoğunluk yükseklik topluluğun mevsimlere göre aldığı şekil renk yoğunluk dikey yönde tabakalaşma durumu hayat formu dikkate alınmaktadır Buna göre bitkiler orman çalı ot bataklık çöl vb şekilde ya da yaprak döken daimi yeşil geniş yapraklı daimi yeşil iğne yapraklı gibi sınıflar oluşturabilmektedir

1-AĞAÇ FORMASYONU: Ağaç formasyonlarında yağış şartları sıcaklık durumu toprak özellikleri ve yükselti şartlarının elverişli olduğu yerlerde her yerde ağaç formasyonları yetişebilir Yağışların az olması şiddetli buharlaşma ağaç yetişmesini engeller Ormanların temel unsuru ağaçlardır Çeşitli büyüklükte ve türdeki ağaçların bir araya gelerek oluşturdukları topluluklara orman denir

2-ÇALI FOMASYONU: Ormanları tahribi sonucunda oluşan kısa boylu ağaççıklardan oluşan bitki formasyonudur

3-OT FORMASYONU: İklim şartları özellikle de yağış ve sıcaklık şartlarının orman veya ağaç yetişmesine imkân vermediği alanlarda yerlerde belirli zamanlarda yağan yağışa veya tamamı toprağın tabanına sızmayan suya bağlı olarak yetişen ot türünden bitkilerin oluşturduğu topluluktur

Ekvatoral Yağmur ormanları:

Sıcaklık ve nem koşullarından dolayı sık ormanlar gelişmiştir ve ormanlar her zaman yeşildir Orman ağaçları çok gürdür(50–60 m) Balta girmemiş ormanlar olarak adlandırılır

İklime uyum sağlamak için terleme yüzeyleri geniş ve gözeneklidir Ağaçlardan düşen dal ve yaprakların sıcak nemli ortamda çürümesi sonucu hoş olmayan bir koku etrafa yayılır

Bu ormanların görüldüğü yerler her mevsim yağışlı özellikte ve yıllık yağış miktarı 2000 mm ‘nin üstündedir

Bitkiler yayvan yapraklı ve yapraklarını dökmeyen ağaçlardır Bitki çeşitliliği çok fazladır Orman altı sarmaşık ve otsu bitkilerle(Liyan Epifit) kaplıdırOrman altı florası da çok zengindir

Yeryüzündeki dağılışı:

*Ekvatorun 10 kuzey 10 güney enlemleri arasında 1000 m kadar yükseltiye kadar etkilidir

*Güney Amerika’da Amazon Havzası’nda ( Brezilya)*Afrika’da Kongo Havzası’nda ve Gine Körfezi kıyılarında

*Güney Doğu Asya Adaları (Endonezya ) belirgin olarak görüldüğü yerlerdir

*Malezya Endonezya Filipinler Papua Yeni Gine’de etkilidir

*Avustralya’nın kuzeyinde görülür

Muson Ormanları:

Muson iklim bölgesinde bulunan ormanlardır Bunlar Ekvatoral ormanlar gibi gür ve sık ormanlardır Ancak içinde yer alan tür sayısı bakımından ekvatoral ormanlardan fakirdir

Yıllık yağış miktarı 2000 mm civarındadır Yaz ayları yağışlı kış ayları kurak geçer Yıllık yağışın % 85 ‘i yaz aylarında olduğu için yazın yeşil kışın yaprak döken ormanlardır

Muson ormanlarının ağacı teak ağacıdır Bitki örtüsü yağışların bol olduğu alanlarda kışın yaprağını döken muson ormanları etrafında çalılar ve az yağış alan yerlerde ise savanlar yaygındır

Yeryüzündeki dağılışı:

*Güneydoğu ve Doğu Asya da Hindistan Japonya Tayland Vietnam Endonezya Doğu Çin Kore Filipinler

*Avustralya’nın kuzeybatısı

*Güneydoğu Afrika da görülür Madagaskar’ın doğusunda

*Kuzey Amerika’nın güneydoğu kıyılarında görülür

Orta Kuşağın karışık ormanları:

Orta kuşak okyanusal İklim bölgesinde görülen bitki örtüsüdür Bu ormanlar geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların bir arada bulunduğu bitkilerdir Yıllık yağış miktarı 1000- 1500 mm civarındadır

Ağaç türü sayısı ve ağaçların büyüklükleri bakımından da ekvatoral ve muson ormanları kadar zengin ve büyük değildirler

Yeryüzündeki dağılışı:

*Batı Rüzgârları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarının batısında,

*Batı Avrupa’nın Atlas Okyanusu kıyılarında

*Yurdumuzda ise Karadeniz kıyılarında etkilidir

*Kuzey Amerika’nın batı ve güneydoğu kıyılarında Güney Amerika’nın güneybatı kıyılarında

*Avustralya’nın doğusunda, Yeni Zelanda’da

*Afrika’nın güneyinde,

Tayga Ormanları:

Orta kuşakta karasal iklimin sert özellikte görüldüğü ve yağışın bol olduğu nemli alanlarında görülenormanlardır

Bu iklimde kışlar çok sert geçtiği için ağaçlar soğuğa dayanıklı yaprak dökmeyen iğne yapraklı ağaçlardır

Yağışın çoğu yazın düşer En az yağış kışın düşmektedir ve kar şeklindedir Kışların aşırı soğuk olmasınedeniyle havadaki nem miktarının azalması ve yüksek basıncın etkisi yağışları azaltır Yaz mevsimindehavanın ısınması nedeniyle oluşan, termik kaynaklı alçak basınçlar konveksiyonel karakterde yağışların oluşmasını sağlar

Yıllık yağış ortalaması 500–600 mm civarındadır

Yeryüzündeki dağılışı:

*Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı görülür Orta ve doğu AvrupaAsya’nın kuzeyi (Kuzey Çin’de Mançurya’da Rusya’da Orta Sibirya’da görülür) ABD nin kuzeyinde ve Kanada’da

Makiler:

Makiler yaz kuraklığına dayanıklı kısa boylu bodur ağaç ve çalılardan oluşan ( yabani zeytin defne kocayemiş mersin keçiboynuzu sandal zakkum akçakesme kermez meşesi Süpürge çalısı taş meşesi bodur ardıç vb) Akdeniz iklimin doğal bitki örtüsüdür,

Maki yaz kuraklığına dayanıklı bitkiler olup kış soğuklarına fazla dayanıklı değildir Yaprakları kalın güneşe dönük yüzleri parlak terlemeyi sağlayan stomaları az ve küçük olması ile suyu iktisatlı kullanarak yaz kuraklığına dayanır

Makiler genelde kızılçam ormanlarının yok edildiği yerlerde oluşurlar ve genelde kıyıda 500–800 m yukarılara kadar çıkabilir

Yeryüzündeki dağılışı:

*Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler ( Libya Mısır ve Lübnan hariç Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır)

*Avustralya’nın güneybatısıGüney Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesiŞili’nin orta kesimleri

*Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde,

*En geniş anlamıyla 30–40 derece enlemleri arasında kıtaların özellikle batı kıyılarında görülür

Savanlar:

Tropikal iklim bölgesinin bitki örtüsüdür Savanlar uzun süre yeşil kalan gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır Savan bitki örtüsü içinde ağaçlar ve ağaç kümeleri görülür Genelde buralarda ki ağaçlar kurakçılveya kuraklığa dayanıklı türlerdir

Yeryüzündeki dağılışı:

*Akarsu boylarında görülür

Galeri Ormanları:

Savanlardaki küçük akarsu boylarında görülen çoğunlukla 50–100 m genişliğinde bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır Galeri ormanları olarak adlandırılmalarının nedeni ağaçların akarsuyun üstünü bir galeri şeklindekapatmasıdırKurak geçen dönemlerde ağaçlar yapraklarını döker

Güneş ışınlarının dik geldiği yaz döneminde konveksiyonel yağışlar görülür Kış aylarında Subtropikal yüksekbasıncın (DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir Bu nedenle yazı yağışlı kışı kuraktır

Yıllık yağış miktarı 1000–1500 mm arasındadır Yağış grafiği birbirinin tersidir Yağışlar güneş ışınlarının dik olarak geldiği dönemde daha fazladır KYK de Haziran GYK de Aralık ayında yağış daha fazladır

Yeryüzündeki dağılışı:

*Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10–20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür

*Güney ve Orta Afrika (Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında) Sudan

*Güney Amerika‘da Brezilya’da Venezuella Kolombiya Peru ve Bolivya’da etkilidir

*Orta Amerika'da

*Madagaskar’ın batısında görülür

Bozkır (Step):

Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur Buna step(bozkır) bitki örtüsü denir Steplere Kuzey Amerika’da preri Güney Amerika’da pampa adı verilirBozkır bitki örtüsü içinde geven deve dikeni gelincik çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadırStep ikliminde yağış miktarı orman gelişimi için yeterli değildir

Bu iklimin etki alanlarından akarsu boylarında şeritler halinde kavak ve söğütler yaygındırOrta kuşak tipinde kar yağışları ve don olayı görülür nem oranı düşüktür yağış rejimi düzensizdir İnsanlar tarafından ağaç kesilerek yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara ANTROPOJEN BOZKIR denir Bu tür bozkırlar ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından-böyle alanlarda-yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır

Yeryüzündeki dağılışı:

*Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür

*Orta ve doğu Avrupa Asya’nın kuzeyi(Sibirya) Kanada ve ABD nin kuzeyinde görülür

*Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum –Kars Bölümünde görülür

*Gece ile gündüz yaz ile kış arasında büyük sıcaklık farkının görüldüğü kara içlerine gidildikçe bu farkşiddetlenerek artar

Çayırlar:

Orta kuşakta karasal iklim bölgesinin yarı nemli sahalarında ve yüksek dağlarda orman ve ağaçyetişme üst sınırının üstende görülen ve yaz boyu yeşil kalan ve bozkırlardan daha uzun boylu bitkiörtülerine çayır denir

Yazları serin ve yağışlı geçmesi otların kurumasını önleyerek yeşil kalmalarını ve uzun boyluolmalarını sağlamaktadır Bunların orman üst sınırından sonra görülenlere dağ çayırları denir

Yeryüzündeki dağılışı:

*Bu bitkiler Sıcak ve ılıman bölgelerde yüksek dağlık sahalarda sıcakların ağaç yetişmeye yetmediği yüksek kesimlerinde Ayrıca yazı yağışlı karasal alanlarda görülmektedir

*Ayrıca soğuk karasal iklimde yazı yağışlı alanlarda yağışın nispeten az olduğu sahalarda

*ABD’nin KD Kanada’da Kuzey Çin’de Rusya’da Orta Sibirya’da görülür

Tundra:

Tundra iklim bölgesinde düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar otlar veyosunlardan oluşan bitki topluluğudur

Yıllık yağış miktarı 200–250 mm civarındadır Kışlar çok soğuk ve uzun geçer Toprak kış aylarında donmuş haldedir Yaz aylarında toprağın üst kısımlarında çözülmeler görülür ve oluşan bataklıklarda tundra adı verilen sezonluk ot ve çayır türü bitkiler yetişir Tundra kutba en yakın bitki örtüsüdür

Yeryüzündeki dağılışı:

*Yaklaşık olarak 70–80 enlemleri çevresinde görülür

*Asya’da SibiryaAvrupa’da İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde

*Kuzey Amerika’da Kanada’nın kuzey kısımlarındaGüney Amerika’nın güney kısımlarında görülür

*Güney yarımküredeki etki alanı KYK dekine oranla çok azdır bunun nedeni GYK de okyanusların geniş alan kaplamasıdır

Çöl Bitkileri:

Kum örtüleri altında veya kayalıklardan oluşan bu bölgelerde yıllık yağışlar yok denecek kadar azdır (200mm nin altında)

Buralarda bitkiler çok seyrektir Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl kaktüsler otlar ve çalılardan oluşur

Bu bölgelerde kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir Üzerlerindeki küçük dikenler bitkinin ısı kaybını azaltmaktadır Ayrıca yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde vahalar oluşmuştur

Yeryüzündeki Dağılışı:

*Afrika’nın kuzeyi (Büyük sahra) Kalahari Namib çölleri Afrika’nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri

*Ortadoğu’da Necef Çölü Suriye çölü Arabistan yarım adası Basra körfezi çevresi

*Hindistan’ın kuzeybatısı (Tar çölü)

*Orta Asya’da Gobi Taklamakan Kara kum Kızıl kum Çölleri

*Avustralya’nın iç kısımları ve batısı Gobbon ve Gibson Büyük kum Victoria çölleri

*Güney Amerika’daki Patagonya Atacama Peru çölleri K Amerika’daki Arizona Gila Meksika Sanaron çölleridir