Devletler Coğrafyası - Suriye

Devletler Coğrafyası - Suriye

DEVLETİN ADI: Suriye Arap Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Şam

YÜZÖLÇÜMÜ: 185180 km2

NÜFUSU: 12524000

RESMİ DİLİ: Arapça

DİNİ: İslam

PARA BİRİMİ: Suriye Paundu (= 100 piasters)

Ortadoğu ülkelerinden Güneybatı Asya’da, Ortadoğu’nun kalbi durumunda bir mevkiye sahiptir 32° 19’ - 37° 20’ kuzey enlemleriyle 35° 37’ - 42° 22’ doğu boylamları arasındadır Kuzey ve kuzeybatıdan Türkiye, doğudan Irak, güneyden Ürdün, batıdan İsrail, Lübnan ve Akdeniz ile çevrilidir

Tarihi

Suriye, toprakları üzerinden çeşitli medeniyet ve kültürlerin geçtiği ve pekçok istilaların, hadiselerin meydana geldiği, eski ve kritik bir mevkiye sahiptir Ülkeye ilk yerleşenler hazret-i Nuh’un oğlu Sam’dan türeyen ve Sami dilini konuşan Samilerdir Müslümanların Suriye’ye hakim olmasına kadar bölge Amoritler, Fenikeliler, İbraniler, Hititler, Persler, Makedonyalı İskender, Roma ve Bizans imparatorlukları idaresinde kaldı

Peygamberimiz hazret-i Muhammed’in tebliğ ettiği İslam dini bütün Ortadoğu’ya yayıldığında, Suriye de İslamlaştı Hazret-i Ebu Bekir’in halifeliği devrinde, Suriye’ye gönderilen İslam orduları, hazret-i Ömer zamanında 635’te bölgeyi fethetti Hazret-i Ömer bölgeye gelip, Suriye’yi teşkilatlandırdı Hazret-i Ömer, önce hazret-i Muaviye’nin kardeşi hazret-i Yezid’i Şam valisi tayin etti Şam, bölgenin en büyük şehirlerinden olup, şehrin adı eskiden Suriye olarak bilinirdi Yezid’in vefatıyla hazret-i Muaviye Şam valisi oldu Hazret-i Muaviye, Suriye’yi teşkilatlandırıp, medenileştirdi

662’de Emevi Hanedanı Suriye’de kurulup, Şam şehri merkezleriydi Emevi Halifeliğinden sonra,Abbasilerin hakimiyetine geçti Abbasi Halifeliği (662-749) devrinde Suriye, çok gelişip, pek çok ilim, kültür, medeniyet ve sosyal tesisler yapıldı

Onuncu yüzyılın sonunda, Mısır’a hakim Şii Fatımiler, Suriye’yi işgal ettiler On birinci yüzyıldaSelçuklular, bölgeyi hakimiyetlerine aldılarsa da, 1096’da Haçlı Seferleri başladı Haçlı Seferleri (1096-1270) esnasında Haçlı-Şii Fatimi ittifakından Suriye çok zarar gördü Haçlıları, Eyyubi Hanedanının kurucusu Selahaddin-i Eyyubi (1169-1193) Suriye’den uzaklaştırdı Suriye, Selçuklu Atabekliği, Eyyubiler ve Memluklerden 1517 yılında Osmanlı hakimiyetine geçti

On altıncı yüzyılın başından 20 asrın başına kadar Osmanlı hakimiyetinde kalan Suriye, bu zamanda gelişip, en huzurlu ve müreffeh devrini yaşadı Osmanlı idari teşkilatında vilayet halindeydi 1833 yılında Osmanlıya tabi Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa sülalesine verildi Birinci Cihan Harbi (1914-1918) sonrasına kadarOsmanlı idaresinde kalan Suriye’ye Osmanlılar, pekçok ilmi, sosyal, kültürel, tarım, sınai ve ulaşım tesisleri kazandırdılar Bu devirde pekçok ilim adamı yetişip, medeniyete hizmet ettiler

Birinci Dünya Harbinde müttefik ordularının yenilmesi neticesinde, Osmanlı Devletiyle imzalanan Mondros Antlaşmasıyla bölge Fransızların işgaline uğradı

1920’de Fransa’nın mandasına girdi Suriye, Fransa’nın idaresine girmesiyle Osmanlı devrindeki huzur ve müreffeh hayatın yerini, anarşi ve sefalet aldı Suriye’de Müslümanlar çoğunlukta olmasına rağmen, idarede Fransızlar, Ermeniler ve Nusayriler hakimdi Şam, Halep, Nusayri merkezi Lazkiye ve Harran bölgesindeki Dürzilerle Fransa’nın mücadelesi, Suriye’de hala devam eden anarşinin kaynağıdır Fransa, Suriye mandasına ait Hatay ve İskenderun’u antlaşmayla 1939’da Türkiye’ye vermek zorunda kaldı

İkinci Dünya Harbi (1939-1945) yıllarında, 1941’de, Fransa, nüfuzu altında kalmak şartıyla Suriye’ye kısmi istiklal verdi 1943 seçimlerinde Şükrü el-Kuwatli, Suriye’nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi Fransa harp sonrasında Suriye’den kısmi olarak çekildiyse de, geride pekçok problem bıraktı 1945’te Birleşmiş Milletlere Cumhuriyet idaresiyle katıldı 1948’de Arab-İsrail Harbine katılan Suriye’de, 1949 ihtilaliyle Şükrü el-Kuwatli iktidardan uzaklaştırıldı

Sovyetler Birliği ile yakın münasebete girince, idare Rusya’ya yanaştı İç huzursuzluklar artıp, komşularıyla münasebeti bozuldu Sosyalist Baas Partisi kurulup, memleketteki huzursuzlukdan faydalanarak, kuvvetlendi 1958’de Mısır ile Birleşik Arap Cumhuriyeti adıyla birleşti Birleşme uzun sürmeyip, 1961’de ayrıldı Baas Partisi, dışta Pan-Arap, içte sosyalizm propagandasıyla Suriye’de güçlenip, 1963’te ülkenin tek kanuni partisi hüviyetini kazandı Baas Partisi, Suriye’de dikta rejimi kurup, ülkeye eski Lazkiye bölgesindeki Nasturi aşireti idareye hakim oldu 1967 Arap-İsrail Harbinde Golan Tepelerini İsrail işgal etti 1973’te Mısır ile anlaşıp, İsrail’e kuzeyden saldırmışsa da başarılı olamadı Arap ülkelerinden ve Sovyet Rusya’dan yardım aldı 1976’da Lübnan’ın içişlerine müdahale edip, asker gönderdi Suriye askerleri Lübnan’da püskürtülerek, geri çekilmek zorunda kaldı 1982’de İsrail’in hava taarruzlarına uğradı Baas Partisi’nin Rusya ile yakın münasebeti, ülke içinde ve dışında çatışmaya sebep olmaktadır Bitmek bilmeyen harp ve anarşi, Osmanlı Devletinin yıkılmasından sonra manda devleti ve Sosyalist Baas Partisi diktatörlüğünde halen devam etmektedir 1991’de Irak’ı, işgal ettiği Kuveyt topraklarından çıkarmak için başlatılan harekatta Çok Uluslu Müttefik Kuvvetlerin yanında yer aldı

Fiziki Yapı

Suriye’nin yüzölçümü yaklaşık 185180 km2dir Mevkii itibariyle Akdeniz’in doğusundadır Kuzey ve kuzeybatısında Türkiye, doğusunda Irak, güneyinde Ürdün ve batısında İsrail ve Lübnan ile komşudur Başşehir Şam’dır Halep ve Humus diğer iki önemli şehridir

Suriye fiziki yapı bakımından bir farklılık ve tezat ülkesidir Ülkenin üçte biri çöl veya çıplak dağlarla örtülü, üçte biri kıt ve elverişsiz çayırlık ve geri kalan üçte biri de ekilebilir arazidir Ülke, esasen üç bölgeye ayrılabilir; kıyı kesimi, dağlık bölge ve Suriye Çölü Suriye, kısa bir Akdeniz kıyısına sahiptir Kıyıyı doğuya ve güneye uzanan verimli ova ve yaylalar takip eder Bundan sonra doğuya doğru, dağlar ve vadiler uzanır Bunların peşinden kısa ve verimli bir şeridin hemen arkasından, Fırat Nehriyle birlikte ülkeyi güneydoğu istikametinde baştan başa geçen, Suriye Çölü gelir

Akdeniz, Suriye’nin dörtte bir batı sınırını meydana getirir Kıyı yaylası kıyıdan itibaren 8 ila 32 km kadar uzanır Bu yaylanın doğusundaki dağlık bölge; ortalama yüksekliği 1585 m olan Ensariye Dağı, 2135 m olan Anti-Lübnan Dağ Silsilesi ve 2814 m ile ülkenin en yüksek yeri olan Hermon Dağından teşekkül etmiştir Suriye’nin en verimli ve gelişmiş bölgesi bu bölgenin doğusu olup, Şam, Halep, Hama ve Humus şehirleri de buradadır Şam ile Ürdün sınırı arasında yer alan Dürzi Dağı ise, ortalama olarak 1675 m kadar yüksekliğe çıkabilen yüksek bir yayla görünümündedir Bu dağ volkanik olup, etek kısımları lavlarla dolu geniş bir çölün içindedir

Ülkenin ortasını ve kuzeydoğusunu Suriye Çölü kaplamıştır Bu geniş çöl orta kısımda tepeliktir Çölde birkaç köy ve birkaç eski eserden başka bir şey yoktur Suriye Çölünde ise, kuru ve kavurucu sıcak çöl iklimi mevcuttur

Tabii Kaynaklar

Suriye genel olarak tabii kaynaklar bakımından fakir bir ülkedir Yeraltı kaynaklarından en önemli mineral petrol olup, daha çok kuzeydoğudan çıkarılır Bundan başka alçıtaşı ve bazalt (volkanik taş, siyah mermer) da elde edilmektedir Bulunan diğer mineraller şunlardır: Fosfat, kurşun ve bakır Latakia bölgesi civarında ise çok az da olsa zift (katran) ve krom mevcuttur

Suriye’nin kıyı bölgeleri nispeten yeşillik alanlar ve ağaçlarla kaplıdır Dağlık bölgelerse, umumiyetle çıplak olup, bir kısmı cılız otlarla örtülüdür

Suriye Çölünün, batısında kalan bozkır-çöl araziyse bitki örtüsünün kıt olduğu bir bölgedir Bu bölgede ve Suriye Çölünde yağışlar olduğu zamanlarda bir miktar kısa ömürlü otlar, maki tipi çalılık ve dikenlikler yetişir

Hayvanlar alemi olarak pek fazla zengin bir ülke değildir Daha çok çöl ceylanı (gazal, ahu), aktavşan (bir çeşit tarla faresi), toykuşu, deve, keçi, koyun, eşek ve sığır yetişir

İklim

Kıyı bölgesinde iklim, yaz aylarında nemli ve aşırı sıcaktır Kış aylarında sık sık sis olayları olur ve bölge bol yağış alır

Ülkenin ikinci bölgesi olan “dağlık bölgesi”, yılda aşağı yukarı 1000 mm’lik yağış alır Öyle zamanlar olur ki, sularla dolan nehirler seller meydana getirir

Halep civarındaki bölgede ve bozkır çölde tatlı bir iklim vardır Kışın bol sis olur Ağustos sıcaklığı yaklaşık 38°C civarındadır Hemen hemen 380 ila 520 mm arasında bir yağış ortalamasına sahip olan bu bölgenin nem miktarı düşüktür Şam civarında ise gündüz-gece sıcaklık farklılıkları fazla olan ve genellikle kuru bir atmosferi olan kara iklimi hüküm sürer

Ülkenin en büyük nehri Fırat olup, üç ana kolla kuzeyden gelir ve Meyadin’in güney doğusundan, Irak topraklarına girer Diğer nehirleriyse Berada ve Oronto nehirleridir Ülkede büyük göl bulunmayıp, az sayıda küçük göl vardır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Suriye’nin nüfusu yaklaşık 12524000’dir Yıllık nüfus artışı % 3,5 dolayındadır Nüfus yoğunluğu ise aşağı yukarı 63’tür

Suriyeliler, Arabistan, Asya ve Avrupa’dan göç etmiş insanların karışımından meydana gelmişlerdir Ekseriyeti Sami soyundan gelen Araplar teşkil eder Nüfusun % 89’unu Araplar, % 6’sını Kürtler, % 3’ünü Ermeniler ve geri kalanını da Türk, Çerkez ve Asuriler teşkil eder

Suriye’nin resmi dili Arapçadır Sami soyundan gelen Araplar olduğu için, Suriyeliler genellikle Sami dilinden gelen Arapçayı konuşurlar Bundan başka ayrıca Türkçe, Süryanice, Kürtçe, Ermenice ve Çerkezce de konuşulmaktadır

Nüfusun hemen hepsi Müslümandır Çok az bir bölümü Hıristiyandır Bu Hıristiyanlar genellikle Katolik, Ortodoks, Suriye Ortodoksu, Monofist, Protestan, Keldani ve Nesturi gibi ayrı gruplar halindedir

Müslümanların büyük bir bölümü Sünnidir Ayrıca Aleviler, İsmaililer veDürziler de vardır Çok az sayıda Yezidi, Rafizi ve Şii mevcuttur Bunlardan Yezidiler “Şeytana taparlar”

Nüfusun yarısı okuma-yazma bilir Genç nüfusun % 60’ı okula gitmektedir

En büyük ve gelişmiş şehir Şam’dır Diğer önemli şehirleri Halep, Humus, Hama ve Lazkiye’dir

Siyasi Hayat

Suriye, Cumhuriyetle idare olunan bir Arap devletidir Devlet başkanı Hafız Esad’dır Çok partili cumhuriyet olmasına rağmen siyasi iktidar Baas Partisinin elindedir Şam ülkenin başşehri olmak üzere ülke 13 il’e ayrılmıştır Birleşmiş Milletler üyesidir Varşova Paktına dahilken bu pakt resmen 1991 yılında feshedildi

Ekonomi

Suriye, ekonomisi esas itibariyle tarıma dayanır Tabii kaynaklar bakımından ülke pek zayıftır Arazisinin % 40’ına yakın bir bölümü ekilebilir Fakat sulama imkanları geniş değildir Ormanlar, madenler, bitki örtüsü oldukça kıt olduğundan ekonomik olarak geri kalmış bir ülkedir Başlıca tarım ürünleri şunlardır: Arpa, buğday, yulaf, darı, mısır, sebze, meyve, tütün ve şekerkamışı Bazı bölgelerde pamuk ve zeytin ziraati de yapılır Deve, koyun, keçi ve sığır yetiştirilir

Suriye’nin endüstrisi, tarıma nazaran gelişmiş ve ekonomiye katkısı büyüktür Arap dünyasında, Mısır’dan sonra endüstride kalkınmış ikinci ülkedir Başlıca endüstri dalları; pamuklu ve ipekli kumaşlar, yünlü kumaşlar, çimento, yemeklik sıvı yağlar, tütün, kakmalı ve işlemeli mobilya eşyalar, gümüş eşyalar, petrol endüstrisi, tekstil, cam eşya, şeker ve pirinç aletlerdir

Maden olarak fosfat çıkarılır Petrolü sınırlı ölçüdedir Ayrıca Irak’tan Akdeniz’e akıtılan petrol boru hatlarından geliri vardır

İthalat daha çok Irak, İtalya, Almanya veFransa’dan yapılmaktadır

Ülkenin ihracatı ithalatının ancak yarısı kadardır Suriye ürettiği ürünlerini, genellikle İtalya ve Romanya’ya satar

Son yılarda Suriye’nin dış ticareti daha çok komünist ülkelere yönelikti Böylece ithalat ve ihracat yaptığı ülkelere Küba ve Çin gibi ülkeler de katılmıştır Suriye’nin Türkiye ve Japonya ile de ticari münasebetleri vardır

Suriye’nin başlıca ihraç ürünleri şunlardır: Ham petrol, pamuk, tekstil ürünleri, canlı havyan, hayvan ürünleri ve tahıl ürünleri Buna karşılık Suriye dışardan genellikle tekstil ürünleri, katı yakıtlar, makina, inşaat malzemeleri, metaller, kimyevi maddeler, motorlu taşıtlar ve tütün satın alır Suriye’nin içinde bulunduğu ödemeler dengesi, ülke ekonomisini dışarıya ve harici para kaynaklarına bağlı bırakmıştır

Suriye’nin ulaştırma imkanları oldukça gelişmiş, hem toprak ve hem de asfalt yollar uzanabildiğince bütün ülke boyunca inşa edilmiştir Suriye; Türkiye, Ürdün, Lübnan veIrak’ı birbirine irtibatlayan demiryolu sisteminin ortalarında yer alır Lazkiye ve Tortus limanları, ülkenin deniz ulaşımına kafi gelmektedir Hem dış ve hem de iç hat havayolu ulaşımı düzenlidir Suriye’nin ulaştırma ve haberleşme alanında, ileri seviyede olması sebebiyle turizm ve otelcilik alanları önemli birer gelir kaynağı olmuştur