Prof. Dr. Sinsi
|
Devletler Coğrafyası - Meksika
Devletler Coğrafyası - Meksika
İklim
Meksika tropikal bölgede yer alır, iklimi (alçak kesimlerde, Yucatan Yarımadası) sıcak ve nemli olup, yüksekliğe bağlı olarak değişiklikler arzeder
750 ila 900 m’den daha alçak tropikal araziler sıcak bölgeyi meydana getirmekte olup, bu yerlerde yıllık sıcaklık ortalaması 24°C’nin üstündedir Ilıman bölge yıllık sıcaklık ortalaması 18° ila 24°C arasında değişen ve yüksekliği 1850 m’ye ulaşan yerlerdir Meksika yüksek arazilerinin çoğu bu sıcaklık bölgesindedir Daha soğuk bölgede yıllık sıcaklık ortalaması, 13° ila 18°C arasındadır 3000 ila 3300 m arasında 10°C, 4200 ila 4500 m’nin üstünde ise 0°C’nin altındadır
Güneydoğuda yazın meydana gelen oldukça nemli Atlantik-Karayib sıcak hava akımının sonucu olarak mevsimlik yağış 1016 mm’yi aşar Yağış, kuzey ve kuzeybatıya doğru azalarak, kuzeybatı ucunda yağış miktarı 130 mm’ye düşer
Kışın Kuzey Meksika’da atmosfer basıncı yüksek ve nisbi nemlilik azdır Ara sıra ekim ve ocak ayları arasında Merkezi Kanada’dan Meksika içine ve Meksika Körfezi üzerine doğru soğuk hava dalgası eser Soğuk hava fırtınalı bir cephenin arkasına Tehuantepec Berzahından geçer Bu kuzey fırtınaları zamanında kıyı ovalarında don görülür
Yazın kuzey ve kuzeybatı sıcak ve kuraktır Bilhassa Kaliforniya Körfezinin başlangıcına yakın olan araziler oldukça sıcaktır Her yıl en az 15 günde bir 43°C veya daha üstüne ulaşır Burası Meksika’nın en sıcak bölgesidir
Tabii Kaynakları
Meksika’nın güney ve güneybatısında bitki örtüsü, tropikal ormanlar, gür çalılıklar ve otlaklardan meydana gelir Kuzeyde ve kuzey batıda ise bitki örtüsünü bozkır veya gür çalılıklar teşkil eder 4000 m’nin üstünde Tundraya rastlanır Meksika tropikal ormanlarının çoğu Meksika Körfezi kıyı ovasında, Yucatan Yarımadasının güney kısmında ve bunlara komşu olan yüksek arazilerin aşağı yamaçlarında yer alır Bu ormanların ekonomik değere haiz ağaçları arasında en çok bilinenleri, sedir, bakkam ağacı, kopal (vernik imalatında kullanılan bir reçine), koyu kırmızı ve güzel kokulu odunları olan ağaçlardır
Meksika’da, hem Kuzey Amerika’ya hem de Güney Amerika’ya mahsus hayvanlara rastlamak mümkündür Kurt, kır kurdu (ABD’de bulunan bir çeşit çakal), yaban sığırı, ayı, kunduz gibi Kuzey Amerika hayvanları çok raslananlardır Her iki taraftaki alçak arazilerde ve güneye doğru Jaguar (Amerika’ya has kaplan cinsinden yırtıcı bir hayvan), puma, maymun bulunur Bunlardan başka vaşak, porsuk, su samuru, tapir, kokarca (Kuzey Amerika’da bulunan sansargillerden bir hayvan), geyik, fok bulunur
Meksika zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir Önemli madenleri demir, gümüş, altın, petrol ve kömürdür
Nüfus ve Sosyal Hayat
Günümüz Meksika halkı, eski ve yeni dünya insanlarının birbiriyle karışmasından meydana gelmiştir Nüfusun % 15’ini beyazlar, % 25’ini yerliler, geri kalanını ise melezler teşkil eder Yerlilerin çoğu şu bölgelerde yaşar: Mahuatlar Orta Meksika’da; Zapotekler, Mikstekler, Mazetekler ve diğerleri Oaxaca ve Veracruz dağlarında; Tzetzal ve Tzotziller Orta Chiapas’ın yüksek arazilerinde bulunur Yerlilerin yüksek arazilerde toplanmasına büyük istisna olarak Mayalar, Yucatan Yarımadasında yerleşmişlerdir Merkezi yayla büyük grupların pekçoğunu ihtiva eder En büyük iki şehir olan Mexico City ve Guadalajora burada bulunur
Meksika’da ölüm oranı binde sekiz, doğum oranı ise binde kırk ikidir Bu da dünyanın en büyük nüfus artış oranlarından biri olan % 3,4’e tekabül eder Yüksek nüfus artış oranının bir sonucu olarak çok genç bir nüfus ortaya çıkmıştır Nüfusun % 46’sı 15 yaşının altındadır Bu oran devam ederse nüfus her 22 yılda iki kat artacaktır
Köylü nüfusundaki doğum oranı daha yüksek olmasına rağmen, şehir hayatına geçiş muntazaman artmaktadır Günümüzde şehirde yaşayanlar, halkın % 59’unu meydana getirir
Her ne kadar Meksikalılar yıllardır ABD’ye kaçak giriş yapmakta iseler de, bu olay günümüzde yüksek miktardaki kaçak işçi sayısı sebebiyle, büyük bir devlet meselesi haline gelmektedir Çoğu uzmanlar bugün, ABD’de 6 ila 8 milyon kaçak işçi olduğunu söylemektedir Bunun üçte ikisi Meksikalıdır Tevkif edilen kaçak Meksikalı sayısı 1965’lerde 50 bin iken, 1975’li yıllarda 700 bine ulaşmıştır
Meksika bir tezatlar ülkesi olarak bilinir Halkın % 95’inin Katolik olduğu bu ülkede, her ne kadar şiddetli olarak uygulanmasa da; anayasa, kiliseye karşı ağır şartlar ihtiva eder Hiçbir kilise toprak sahibi olamaz, hatta bütün kilise binaları devlete aittir
Meksika’da resmi öğretim programı iki yıllık okul öncesi veya ana okulu denilen öğretimle başlar Bunu 6 yaşından itibaren 6 yıllık bir öğretim takip eder İlk öğretime kayıtlı öğrenciler, toplam kayıtlı öğrencilerin % 75’ini, yüksek öğretimdekiler bunun % 3’ünü meydana getirir
Ülkenin resmi dili İspanyolcadır Bundan başka yerliler arasında Nahuatl, Aztek, Maya, Zapotek, Totonok, Chinantek, Mazatek, Chorotega, Farask dilleri konuşulur
Siyasi Hayat
1910’da diktatör Porfino Diaz’ın düşmesi ile Meksika’nın siyasi, ekonomik ve sosyal hayatında değişiklikler olmuştur Bir halk ayaklanması ve yaygın kargaşa ortasında 1917 Anayasası hazırlanmıştır Anayasa milliyetçilik prensiplerini, sosyal adaleti, siyasi liberalizmi din ve ırk hürriyetlerini ortaya koymuştur Anayasa’ya göre; devlet başkanı ikinci kez seçilemez, kiliseyle devlet birbirinden ayrılmıştır, eğitim mecburidir Kuvvetler ayrılığı prensibi geçerlidir Yani yasama, yürütme ve yargı organları birbirinden bağımsızdır Fakat uygulamada siyasi güç, büyük yetkilere sahip başkanın elinde toplanmıştır Altı yıllık bir süreden sonra tekrar seçilememesine rağmen, meclise hükmeder ve kendisinden sonra geleni fiilen seçer Siyasi faaliyetler halka yakın gözükmekle birlikte, halk gerçekte Meksika siyasi hayatına pek az iştirak eder Toplumu; büyük iş sahipleriyle orta sınıf şehirli işçiler ve köylüleri temsil eden teşkilatlanmış çıkar grupları temsil eder Bunların bir sonucu olarak Meksika’nın rejimi bazıları tarafından, bürokratik-otoriter ve halkçı-birleştirici olarak kabul edilir
Meksika siyasi hayatının çarpıcı bir unsuru Kurucu İhtilalci Partidir (Partido Revulicianasio Institocional veya PRI) PRI hemen hemen bütün seçimleri kazanır ve düzenli olarak başkanlık ve kongre seçimlerinde oyların % 90’ından fazlasını alır
Kongre, Millet Meclisi ve Senato’dan müteşekkildir Her milletvekili, özel temsil hakkı tanınmış azınlık partileri tarafından seçilenler hariç, bir seçim bölgesinden oy sahipleri tarafından seçilir Her eyaletteki oy sahipleri kendilerini temsil etmek üzere iki senatör seçer Başkandan farklı olarak Parlamenterler peş peşe seçilmeyip, aralıklarla defalarca seçilebilir Toplam oyun % 2,5’ini kazanan herhangi bir parti Millet Meclisinde beş sandalye elde eder, sonraki her % 0,5’lik artı oy için bir sandalye kazanır
Eyaletler, kuruluş ve uygulama bakımından zayıftır Bunların görevi federal hükümetin programlarını yürütmekle sınırlıdır
1917 Anayasası belediyelerin hür ve bağımsız olduğu prensibini ortaya koymuştur Fakat bunlar uygulamada büyük ölçüde federal hükümete bağlıdır
Ekonomi
Meksika’nın nüfus artışı, ülke ekonomisine büyük ölçüde tesir eder, her yıl yaklaşık 800 000 kişilik net iş gücü artışı vardır Bunlara iş temin edilmesi gerektiğinden büyük bir mesele ortaya çıkar
Meksika’da gelir dağılımında büyük eşitsizlik vardır Sanayi işçileri, tarım işçilerine nazaran beş misli fazla gelire sahiptir Bu büyük fark, mamul tüketim maddelerinin iç piyasada yaygın olarak satılmasını geciktirmektedir
Meksika sanayisi büyük ölçüde ülkenin yeraltı zenginliklerini işlemeye dayanır Çelik, sanayi sektöründe önemli bir rol oynar Yıllık çelik üretimi beş milyon tonun üstündedir Çelik, uzun zamandan beri öncelikle Kuzey Meksika’da (Monclova ve Montorkrey) üretilmektedir Veracruz’da, Ciuda Lazaro Carden’da yeni çelik fabrikaları açılmıştır Kömür üretimi yetersiz olup, 11 000 000 ton civarındadır Yeni bulunan petrol yatakları (Poza Rica, Panuco, Veracruz’un kuzeyi) ile petrol üretimi yılda 910 137 000 varile çıkmıştır Tabii gaz ve petrol iç ihtiyaçlara cevap verir ve çoğu sanayi tesislerinin temelini teşkil eder (Tampico, Poza Rica, Mexico City’de petrol rafinerileri) Meksika, gümüş üretiminde (2400 ton) Kanada’dan sonra dünyada ikincidir Flor, baryum oksit ve tuz, ABD’ye ihraç edilir Sodyum güçlü bir selüloz sanayiine imkan verir Bu sanayi bilhassa Mexico City’de Veracruz’da, Colima’da ve Chihvahua’da gelişmiştir Ülkede kimyevi gübre sanayii de gelişmiştir Çimento, kauçuk otomobil sanayileri de önemlidir
1910 ihtilalinden önce köylü ailelerin % 95’inin toprağı olmadığı tahmin edilmektedir Bu ihtilalin getirdiği tarım reformuyla köylüye toprak dağıtılmıştır 1910’dan beri önceden toprağı olmayan üç milyon tarım işçisi 90 milyon hektarlık toprak sahibi olmuştur Tarım sektöründeki üretim artışı, nüfus artışını karşılayacak seviyede değildir İç piyasadaki talep, dayanıklı mallar, tahıl (buğday ve mısır) süt tozu, yağ tohumları ithal edilerek karşılanmaktadır Pamuk, şeker, sebze, meyve, taze süt, iç tüketime ayrılmıştır
Mısır, Meksika’nın her tarafında yetiştirilir Ülke topraklarının ekime elverişli olan kısmının yaklaşık yarısı bu bitkiye ayrılmıştır Fasulye, en çok ekilen ikinci bitkidir Diğer bitkiler sınırlı miktardaki topraklarda yetiştirilir 800 000 hektardan fazla bir arazide, bilhassa kuzeybatının sulanan vadilerinde ve Merkezi Bajio bölgesinde buğday ekilir Süpürge darısı (sorghum) üretimi artırılmaktadır Kış sebzeleri bilhassa kuzeybatıdaki Sinalova eyaletinde yetiştirilir Tropikal bitkiler kıyı bölgelerinde ve güneyde yetişir
Meksika’da ithalat ve ihracat dengesizdir Ticaret açığı, çok fazladır En çok mamül maddeler ithal edilir Tarım ürünleri (bilhassa sığır, kahve kış sebzeleri) ihraç mallarının % 25’ini teşkil eder Meksika’nın en büyük müşterisi ABD olup, ihraç mallarının % 63’ü bu ülkeye gider İthalatın büyük çoğunluğu da bu ülkeden yapılır Turizm ülkeye her yıl bir milyar dolarlık gelir sağlamaktadır Ayrıca artan iş gücüne, iş sahaları temin edilmektedir
Ulaşım: Meksika 26 000 km’lik demiryolu ağına sahiptir Karayollarının uzunluğu 235 431 km’ye ulaşır Karayollarının % 45’i asfalt kaplanmıştır Meksika Körfezi kıyısındaki Veracruz ve Pasifik kıyısındaki Acapulco, Meksika’nın eski deniz limanlarıdır Diğer büyük limanlar, körfez kıyısındaki Tampico ve Pasifik kıyısındaki Mazotlan, Manzanillo ve Cindada Lazero Cardenas’tır
Ülkede hava ulaşımı çok yaygındır Birçok şehirlerinde havaalanı olup, sayısı 78’i bulmaktadır
|