Dünyanın Katmanları Nelerdir

Dünyanın Katmanları nelerdir

Yerkürenin tabakaları

Dünyanın Katmanları nedir

Yerkürenin katmanları

Dünya üzerinde yaşadığımız katman gibi tamamen katı maddelerden oluşmamıştırDünya;gaz katmanısu katmanı yer kabuğu ve çekirdek olmak üzere 5 katmandan oluşur

Dünyanın Katmanları;

1 Gaz katmanı(Atmosfer)

2 Su katmanı(Hidrosfer)

3 Yer kabuğu(Litosfer)

4 Magma katmanı(Pirosfer)

5 Çekirdek katmanı(Barisfer)

Atmosfer - Hava Küre

Dünyayı saran gaz tabakasıdırhava küre adına verilir Atmosferdeki değişik gazlar yer çekiminin etkisiyle çeşitli yükseltilerde tutulurYer çekiminin bittiği yerde atmosfer de biterUzay boşluğu başlarAtmosferi oluşturan gazlar yer çekimi etkisiyle ağırlıklarına göre iç içe küreler biçiminde bulunurlarAğır gazlar (iki oksijen -azot-iki kobalt) gibi yere yakın alt tabakalarda hafif gazlar ise üst tabakalarda yer alır( Yerden 9km yükseltiden sonra yaşamaya yetecek oksijen bulunmaz17-18km sonra ise oksijen oranı iyice azalır ve bu katlarda ateş yakacak kadar bir oksijen kalmaz)

Atmosferin kalınlığı Dünyanın ekseni etrafında dönmesine bağlı olarakkutuplarda az ekvatorda daha fazladırOrtalama kalınlığı 10000km kadardır

Atmosferin Görevi

1 İçerdiği oksijen aracılığı ile yaşama olanak tanır

2 Özellikleri sayesindeDünyanın fazla ısınmasını ve fazla soğumasını önler

3 Güneşten gelen kısa dalgalı zararlı ışınları süzerek dünyayı yaşanır hale getirir

4 Hava akımları yolu ile güneş alan yerlerin çok sıcakolmayan yerlerin çok soğuk olmasını önlerEğer atmosfer olmasaydı güneş alanı yerlerin tam olarak aydınlık ve çok sıcakgölge yerlerin ise tam karanlık ve soğuk olması gerekirdi

5 Güneşten gelen enerjinin uzaya dönmesini önleyen bir örtü görevi görürAtmosfer aynı zamanda güneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak gölge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar

1 Troposfer

Atmosferin en alt tabakasıdırortalama13km kalınlığındaki troposfer yerden ekvatorda 16km kutuplarda 6km yüksekliktedirtroposferin kalınlığındaki değişme sıcaklıkla ilgilidir(Ekvatorda ısınan hava genleşerek yüksektirKutuplarda ise soğuyan hava ağırlaşarak alçalır)

Atmosferdeki gazların %75'i bu katman dadır

Bütün meteorolojik olaylar burada görülür

Su buharının tamamı buradadır

Atmosfer aşağıdan yukarıya doğru ısındığındanyükseldikçe sıcaklık 100m de 05 santigrat derece düşer

Su buharı troposferin dışına çıkmadığından bütün iklim olayları burada görülür

Yükseldikçe ısı düştüğünden su buharı troposferin dışına çıkmaz

2 Stratosfer

Sıcaklık her yerde -50 santigrat derecede sabittir

Yatay hava hareketleri görülür

Su buharı olmadığından bulut oluşmaz

3 Mezosfer

a Ozonosfer:

Oksijen güneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bünyesine bir molekül oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur

Güneşten gelen canlılar için zararlı olan kısa dalgalı (mor ötesiultravole) ışınları ozon tarafından tutulur

b Kemosfer:

Yer yüzünden yükselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılırİyonlaşma sonucu ısı arttığından sıcaklık 100santigratderece çıkar

Güneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı da burada tutulur

4 İyonosfer

Gaz moleküllerinin lutra vole ışınlarının etkisiyle parçalanarak iyonlarına ayrışması sonucunda açığa çıkan enerji sıcaklığın 200 santigrat derece aşamasında yol açar

Atmosferdeki gazlar bu katmanda iyonlarına ayrılır

İyonosfer in üst katına "Egzosfer" denir

Egzosfer den sonra uzay boşluğu başlar

Atmosferi Oluşturan Gazlar:

1 Atmosferde Her Zaman Bulunan Miktarı Değişmeyen Gazlar

Azot % 78

Oksijen % 21

Asal gazlar % 1 (neonargonhelyumkriptonhid rojen)

Oksijen suda erime özelliği göstermesisularda canlı yaşama yol açar

Soğuk sularda oksijen oranı daha fazladır

Hava ısındıkça erimiş olan oksijen sudan dışarıya verilirOnun için yaz mevsiminde deniz kıyılarında oksijen oranı azda olsa artar

Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla biraz daha fazladır

2 Atmosferde Her Zaman Bulunan Miktarı Değişmeyen Gazlar

Ozon

Tozlar

Ozon güneşten gelen zararlı ışınların yere ulaşmasını önlerçok azda olsa vücutta D vitamini oluşumuna olanak tanıyan ışınların geçmesine izin verir

Tozlarhavada fazla oldukları zaman görüşü ve solunumu güçleştirir

Tozlarhavada yoğunlaşma çekirdekleri oluşturarakyağışın oluşumunu sağlar

Tozlar havada fazla miktarda bulundukları zaman renkli yağmurların oluşmasına neden olurlar

3 Atmosferde Her zaman Bulunan Miktarı Değişen Gazlar

Co2 su buharıdır:

Atmosferde miktarı yer ve zamana göre en fazla değişen gaz su buharıdır

Su buharı oranı kıyılardan içerilere ve alçaklardan yükseklere çıkıldıkça azalır

Sıcaklık arttıkça su buharı oranı artar

Su buharının etkileri:

1 Yağışların oluşmasını sağlar

2 Atmosferin sıcaklık emmesi ve alt kısımlarının ısınmasını kolaylaştırır

3 Koruyucu bir örtü oluşturarak sıcaklığın uzaya kaçmasını azaltır

4 Su buharı boğazımızın ve derimizin fazla kurumasını önler

5 Hava içindeki bakterilerin yaşamasına olanak sağlar

Su Küre (Hidrosfer)

Okyanuslar ve denizler:Okyanuslar kıtaları birbirinden ayıran çok büyük su kütleleridirDenizler ise okyanusların kıta içlerine doğru uzanan kollarıdırOkyanus ve denizleri birbirinden ayıran en önemli etmenler şunlardır:

Derinlik

Kapladıkları alan

Tuzluluk

Akıntı sistemleri

Sıcaklık

Karaların fiziksel özelliklerinde etkilenme

Her adanın belli bir kıtanın malı ve parçası sayılması gibiher denizde belli bir okyanusun parçasıdırBu nedenle denizleriokyanusla meydana getirdiği bağlantıya dayanarak üç kısma ayırırız

A Kenar denizler:Okyanusların hemen yanındakıtalara sokulmuş körfezler durumundadır Örneğin; Umman denizi vb

B Karalar ve kıtalar arasında kalmış denizler:Bu tip denizlere en güzel örnek Akdeniz'dirOkyanusla bağlantısıbir eşik meydana getiren dar bir boğaz iledirAfrikaAvrupa ve Asya kıtaları arasında kalan Akdeniz geniş anlamda Marmara Karadeniz ve zad denizi de içine alır

C Kapalı denizler:Bunlar aslında suları tuz olan göllerdirÇünkü okyanusla hiçbir bağlantısı yokturHazar denizi gibi

Deniz sularının fiziksel ve kimyasal özelikleri:

Tuzluluk: Bir litre deniz suyunda erimiş halde bulunan madensel tuzların gr olarak ağırlığıdırÖrneğinkyanusların ortalama tuzluğu 35'tirdenildiğinde1litre okyanus suyunda 35gr çeşitli erimiş madde bulunduğu anlaşılır

Deniz suyundaki başlıca kimyasal maddeler şunlardır:

Sodyum klorür: %7832

Potasyum klorür: %169

Magnezyum klorür: %944

Magnezyum sülfat: %640

Kalsiyum sülfat: %394

Toplam: 9979

Deniz suyunun tuzluluk oranı sıcaklığa bağlı olarak değişmektedirSıcaklık buharlaşmaya bu da tuzluluk oranın artmasına yol açarDeniz suyu tuzluluk oranı ortalama %35tirDeniz suyu tuzluluğunu çok azda olsa denize dökülen akarsular ve yağışlarda etkilerDeniz suyu tuzluluğu en fazla olan deniz %65 ile Kızıldenizen az olan denizde %01 ile Baltık denizidir

Yurdumuz da Akdeniz'denKaradeniz'e doğru gidildikçe enleme bağlı olarak tuzluluk oranının azaldığı görülürAynı durum gidildikçe de gözlenir

Yer Kabuğu Katmanı

Yer kabuğuçeşitli taş ve kayaların bulunduğu katmandırEn üst kısım toprakla örtülüdürBazı bölümleri ise sularla kaplıdırCanlılar yer kabuğu üzerinde yaşarlar

Mağma Katmanı

Magma katmanıyer kabuğunun altındaki tabakadırSıcaklığı 2000 santigrat derecedirBu katmanyer kabuğunun ergimiş maddelerle çok sıkışmış gaz ve buharların bir karışımıdır

Çekirdek Katmanı

Çekirdek katmanı yerkürenin en iç katmanıdırSıcaklık 5000 santigrat derecedirÇok sıcak olduğu halde basıncın etkisiyle buradaki maddeler erimemiştir