Türkiyedeki Akarsuların Rejimini Etkileyen Faktörler Nelerdir

Türkiyedeki akarsuların rejimini etkileyen faktörler nelerdir

Kaynak suları, yağışlar, kar ya da buz erimeleri ile oluşan ve bir yatak boyunca akan sulara akarsu denir Akarsular küçükten büyüğe doğru dere, çay, öz, ırmak ve nehir şeklinde sıralanır Bir akarsuyun doğduğu yere akarsu kaynağı, döküldüğü yere akarsu ağzı denir

Akarsuyun akımının yıl içerisinde gösterdiği değişmelere rejim denir Bir akarsuyun rejimini belirleyen en önemli faktör havzasındaki yağış rejimidir



1-Rejimlerine Göre Akarsular

Akarsuyun rejimi ikiye ayrılır;

Düzenli Rejim: Yıl içerisinde su seviyesinde fazla değişme olmayan akarsuların rejim tipidir Ekvatoral bölgedeki Amazon ve Kongo nehirleri ile Batı Avrupa’daki nehirler düzenli rejime sahiptirler

Düzensiz rejim:Akımı aylara ve mevsimlere göre büyük değişmeler gösteren akarsuların rejim tipidirOrta enlemler karaların iç kısımlarındaki nehirlerden İndus, Ganj ve Sarıırmak düzensiz rejime sahiptirler

Akarsuyun rejimini etkileyen faktörler;

•Yağış rejimi ve şekli

•Havzanın genişliği

•Buharlaşma şartları

•Barajlar ve bitki örtüsü

2 Beslenme Kaynaklarına Göre Akarsular: Akarsular yağmur, kar ve buz, kaynak ve göl suları ile beslenirler Havzası geniş olan akarsular bu kaynakların bir kaçı ile birden beslendiği için karma rejimli akarsular olarak adlandırılırlar

a) Yağmur Suları İle Beslenen Akarsular: Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde, akarsularda yazın seviye düşmesi,kışında seviye yükselmesi görülürKarstik kaynaklarla beslenen akarsularda, seviye düşmesi fazla olmaz Akdeniz akarsu rejimi, barajın olmadığı akarsu veya kolunda görülür Örnek: Baraj olan Seyhan-Ceyhan-Gediz-Manavgat gibi akarsular doğal özelliğini kaybetmiştir

b) Kar ve Buz Suları İle Beslenenler: Bu rejim, yağışın büyük bölümünün kar şeklinde düştüğü yüksek dağlardan kaynağını alan akarsularda görülür Örnek: D Karadeniz ve D Anadolu akarsularıBu tip akarsularda, akım seviyesi Mart- Ağustos arasında yükselir, kışın düşer

c) Kaynak sularıyla beslenenler: Örnek: Manavgat ve Köprücay’dır

d) Gölden çıkan akarsular:

v Beyşehir gölünden çıkan ve Konya arazisini sulayan Çarşamba suyu

v Eğirdir gölünden çıkan Kovada çayı

v Manyas gölüne ulaşıp, tekrar gölden çıkan Koçaçay

v Ulubat gölünü ulaşıp tekrar gölden çıkan Kemalpaşa- Orhaneli

v Erzurum ovasının doğu ve güneyindeki bataklık ve göllerden çıkan Karasu

v Çıldır gölünden çıkan Arpaçay

e) Karma rejimli akarsular: Ülkemizdeki büyük akarsulardan Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Fırat ve Dicle önemli karma rejimli akarsulardandırbu tür akarsular, farklı iklim bölgelerinden beslenir

3 Döküldüğü Yere Göre Akarsular: Kollarıyla birlikte bir akarsuyun sularını topladığı sahaya havza denir

Akarsu havzaları ikiye ayrılır:

a Kapalı Havza: Sularını denize ulaştıramayan akarsuların havzalarına kapalı havza denir Kapalı havzaların oluşmasındaki temel etken yer şekilleridir Sıcaklık ve nem koşulları da kapalı havzaların oluşmasında etkilidir

a) İç Anadolu Kapalı Havzaları:

1-Afyon, Akarcay havzası: Güneyde sultan dağları, Kuzeyde Emir dağları, kütlesi arasında çökme sonucu oluşmuş içinde Karamuk, Akşehir ve Eber göllerinin bulunduğu havzadır Eber gölünün suları Akşehir’e dökülür Akşehir’in suyu tuzlu, Eber’in suyu tatlıdır Karamuk gölünün suları, bir düden vasıtasıyla Eğirdir gölüne dökülür

2-Konya kapalı Havzası: Güneyde Toros dağları, kuzeyde Obruk platosu ile çevrilidir Bu havzada Beyşehir gölünden gelen Çarşamba suyu dökülür Bu havzaya dökülen akarsular, tuzlu bataklıkları besler

3-Tuzgölü havzası:

Tuzgölü çevresi, çökme sunucu oluşmuştur Havzanın çevresindeki yüksek sahalardan gelen kısa boylu akarsular Tuz gölüne dökülür

b) Göller Yöresi Kapalı Havzaları:

1-Burdur gölü havzası: Çevreden gelen bir çok geçici akarsu ile, Tefenni ovasından gelen Eren çayı dökülür

2-Acıgöl Havzasıoğudaki Söğüt dağlarından kaynağını alan geçici akarsular dökülür

Not: Göller yöresinde ayrıca Salda, Yarışlı, Burak ve Kestel gölleri kapalı havza özelliği taşır

c) Van kapalı havzası:

Van gölünün güneyinde Bitlis, kuzeyinde ise volkanik dağlar uzanırVan gölü, Nemrut dağından çıkan lavlar sonucu oluşmuştur Van gölünün suyu sodalıdır

NOT: Aras ve Kura ırmakları da kapalı havza özelliği gösterirÇünkü Hazar Denizine dökülürler ve Hazar denizi bir göldür