Devletler Coğrafyası - Kırgısiztan

Devletler Coğrafyası - Kırgısiztan

DEVLETİN ADI: Kırgızistan Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Bişkek

YÜZÖLÇÜMÜ: 198500 km2

NÜFUSU: 4468000

RESMİ DİLİ: Kırgız Türkçesi

DİNİ: İslamiyet ve Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Som

Orta Asya’da yer alan bir Türk Cumhuriyeti Batısında Özbekistan, kuzeyinde Kazakistan, güneyinde Tacikistan, doğusunda ise Çin yer alır

Tarihi

Yenisey Irmağı boyunda medeni bir hayat süren Kırgızlar Milad’dan sonra birinci yüzyılda Hun Devleti tabiyeti altına girdiler Hunluların dağılması üzerine, Kırgızlar, Hakas Devletini kurdular Dördüncü yüzyılda kurulan Hakas Devleti, Baykal Gölünden Tibet’e kadar olan kısma hakim oldu Altıncı yüzyılda kurulan Göktürk Devleti ile mücadele eden Hakaslar, 840’ta Uygur Devletini yıktılar

Onuncu yüzyılda Karahanlıların tesiriyle İslam dinini kabul eden Kırgızlar, 13 yüzyılda Moğolların hakimiyetini tanıdılar On yedinci yüzyılda Rus istilasına karşı diğer Türk boylarıyla hareket ettiler Kırgızların harp kabiliyetleri yüksekti On dokuzuncu asırda Kırgız toprakları bütünüyle Rus hakimiyetine girdi 1924 senesine kadar Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bağlıyken, 1925’te KaraKırgız Özerk Oblastı adını aldı Bir süre sonra Kara kelimesi kaldırıldı 1936’da Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline getirildi ve Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 İttifak Cumhuriyetinden biri haline geldi

Eski Sovyetler Birliğinin 1991’de dağılması üzerine, Kırgızistan bağımsızlığını ilan etti Bağımsız Devletler Topluluğuna üye oldu

Fiziki Yapı

Ülke topraklarının büyük kısmı dağlarla kaplıdır 3000 metreye kadar olan dağlar toprakların yarısından fazlasını kaplar Tanrı Dağlarının bir parçası olan Kokpaalatau Sıradağları, Çin ile tabii sınırı meydana getirir Yüksek dağların dorukları dört mevsim karla kaplıdır Çok sayıda kısa nehir, dağlardan kaynaklanarak aşağılara doğru akar Başlıca akarsuları Narin, Tar, Kubaş, Kızıl Su’dur Dünyanın ikinci büyük krater gölü olan Issık Gölü Kırgızistan topraklarında yer alır Deniz seviyesinden 1609 m yükseklikte olan Issık gölü 6202 km2lik bir alana sahiptir En derin yeri 702 metredir

İklim

Kırgızistan’ın denizlerden uzak ve yüksek bir araziye sahib olması iklimi büyük ölçüde etkiler Dağların etekleri sıcak çöl rüzgarları tesirindedir Yüksek bölgelerde soğuk bir iklim hakimdir Arada kalan bölgede bol yağışlı bir iklim görülür Batı ve kuzeydeki sıradağlar yılda ortalama 600-900 mm, güney etekleri 200-335 mm, yüksek vadiler ise 100-150 mm civarında yağış alır Yaz ile kış, gündüz ile gece arasında ısı farkı çok fazladır

Tabii Kaynaklar

Kırgızistan maden yönünden zengin yataklara sahiptir Tanrı Dağlarında demir, cıva, sürme, altın; Fergana Vadisinde petrol ve gaz yatakları bulunur Ayrıca kömür, tuz, kaolin, cam tozu yatakları vardır Kömür yatakları 31 milyon ton rezerv ile Orta Asya’da birincidir

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Dağların kuzeye bakan yamaçları ve alçak vadiler ormanlarla kaplıdır Bu ormanlar ülke topraklarının ancak % 6’sını kaplar Ormanlarda yabandomuzu, kurt, vaşak, dağkeçisi, as, geyik, leopar gibi av hayvanları yaşar

Nüfus ve Sosyal Hayat

Kırgızistan’ın nüfusu 4468000’dir Başkent Bişkek olup nüfusu 641000’dir Nüfusun % 524’ü Kırgız, % 21’i Rus, % 129’u Özbek, % 25’i Ukraynalı, % 81’i diğer milletler, % 16’sı Tatardır Kırgızistan 6 vilayete bölünmüştür Bunlar Celiabad, Issıkul, Narin, Oş, Talas ve Çuy’dur

Kırgızistan yüksek bir eğitim düzeyine sahiptir Ülkede 9 üniversite olup, ilk üniversite 1932’de kurulmuştur Okuma yazma oranı % 998’dir Ülke genelinde 1806 ortaokul, 48 teknik lise vardır Diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Kırgızistan’da eğitim devlet tarafından yapılırken 1992’de çıkarılan yeni kanunlarla özel okul ve üniversite eğitimine izin verildi

Kırgızlar Müslüman olup, Sünni ve Hanefi mezhebindedirler Kırgızların İslamiyeti kabulünde tasavvuf büyükleri önemli rol oynamışlardır Kırgızlarda mevcut olan güçlü kabile sistemi İslamiyetin hızlı yayılmasını sağlamıştır Kırgızistan’da dini hayatın çok canlı olması, Orta Asya cumhuriyetleri içinde Özbekistan’ın dışında en çok bu cumhuriyette din aleyhtarı propaganda yapılmasına sebeb olmuştur 1948’den sonra günümüze kadar Bişkek’te 100’e yakın İslamiyet aleyhtarı kitap basılmıştır Aynı zamanda devamlı din aleyhtarı konferanslar veriliyordu Buna rağmen bölgede İslamiyet unutulmamış, Kırgızistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, gizli yapılan ibadetler, açık olarak yapılmaya başlanmıştır

Ekonomi

Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe dayalıdır Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hakimdir Başlıca tarım ürünleri buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, tütün, sebze ve meyvedir Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır En çok küçükbaş hayvan beslenir

Kırgızistan’da 1970’li yıllarda çeşitli madenler çıkarılmaya başlanınca maden sektörü büyük hızla gelişti Makina, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli ölçüde katkıda bulunur Ülkede 600 civarında sanayi kuruluşu vardır