Böbrek Ve İdrar Yolları Taşları Hastalıkları

Böbrek ve idrar yolları taşları hastalıkları

Böbrek ve idrar yolları taşlarının %35 i kalsiyum oksalat taşları %30-35 karışık kalsiyum oksalat ve fosfat %15-20 magnezyum amonyum fosfat %5-10 ürik asit taşlarıdır Kalsiyum fosfat %5 sistin taşları ise %2 oranında görülür Yani taşların %70 i kalsiyum oksalat içerir

Taş oluşumunda genetik çevresel ve beslenme faktörleri söz konusudur Genetik olarak; sistinüri renal tübüler asidoz azalmış böbrek aldolaz aktivitesi ve anormal pürin :-):-):-):-)bolizması gibi faktörler etkendir Çevresel etkenler; aşırı sıcaklık ve nemde aşırı sıvı kaybı Beslenme faktörleri ; aşırı çiğ yeşil sebzelerin tüketimi kalsiyum oksalat taşlarına aşırı protein ve hayvansal yağ tüketimi ise ürik asit taşlarına neden olabilir

Kalsiyum taşlarının oluşumunda barsaktan aşırı kalsiyum emilimi önemli rol oynar Böylece idrarda fazla kalsiyum çıkar ve kalsiyum içeren taşlar oluşur Kalsiyum taşları oluşumunda diğer önemli bir etken de renal hiperkalsiüri denilen bir durumdur Burada böbreklerden kalsiyum emilimi bozulur ve idrarla kalsiyum kaybı olurBöylece kalsiyum taşları oluşabilir Bu hastalarda paratiroid hormon ve D vitamini artar Bu durum kan tahlili ile belirlenebilir

Ürik asit taşlarının oluşumunda ise asidik idrar az miktarda idrar ve idrarda ürik asit artışı gibi etkenler rol oynar Gut hastalığı uzun süreli ishaller kanda ürik asit yüksekliği ve aşırı protein alımı ürik asit taşlarına neden olabilirler

Bu durumun aksi olarak asit olmayan (alkali ) idrar ise struvit veya infeksiyon ( triple fosfat ) taşlarına neden olabilir

Taş hastalığı; ağrı kanlı idrar bulantı-kusma ve ateş-titreme ile kendini gösterir Böbrek taşlarında ağrı genellikle böğürdedir ve bu bölge hassastır Üst idrar yolu taşlarında ise ağrı böğürden kasığa ve aynı tarafta yumurtalıklara veya kadınlarda genital organa yayılır Mesane ( idrar torbası ) taşlarında ise ağrı penise vurur ve şiddetli idrar şikayetleri görülür Ateş-titreme enfeksiyona işarettir İdrar kültürü alınmalı antibiyotik tedavisi başlanmalıdır

Tanı Ultrasonografi ve radyografik olarak konulur İntravenöz ürografi üriner sistemde tıkanma olup olmadığı fonksiyon kaybı veya gecikmesi olup olmadığı hakkında fikir verir Taş böbrekler ve idrar yolları hakkında bilgi verir ve yapılacak girişimin şeklini planlamada yardımcı olur Bilgisayarlı tomografi taş hastalığında nadiren gerekir

TAŞ HASTALIKLARINDA TEDAVİ

6 mm çapından küçük taşlar genellikle kendiliğinden düşerler Daha büyük taşlara ise yerine ve büyüklüğüne göre tedavi açık veya kapalı cerrahi taş kırma veya ilaç tedavisi olabilir

CERRAHİ TEDAVİ

Başlıca açık cerrahi metodları;

pyelolitotomi (böbrek taşlarının pelvis renalisten alınması)

nefrolitotomi (böbrek taşlarının böbrek parankimi açılarak çıkartılması)

üreterolitotomi (üreterden taş alınması)

sistolitotomi (mesaneden taş çıkartılması)

perkütan nefrolitotomi ( böğür bölgesinden yaklaşık 1 cm lik bir kesi ile girilen bir alet ile böbrek taşı çıkarılır)

üreterorenoskopik litotripsi ( idrar yolundan sokulan endoskopik cihaz ile taş kırılır veya basket ile alınır)

TAŞ KIRMA ( ESWL )

Şok dalgaları; su ve yumuşak doku içinden minimal enerji kaybıyla ve çok az hasar yaparak geçerler hedeflenen materyal üstünde mekanik etki yaparlar Taşın önce genleşip sonra küçük parçalara ayrılmasına yol açar ESWL pek çok hasta tarafından iyi tolere edilmesine karşın bazı yan etkilere yol açabilir Bunlar arasında böbrekte kanama ve pıhtı oluşumu pankreas enfeksiyonu hipertansiyonun şiddetlenmesi kalpte ritm bozuklukları bilirübinde artma vs görülebilir Özellikle çocuklarda akciğer kanamalarına yol açabilir mide ve duodenum ve kolon yaralanmasına neden olabilir 2 cm çap büyüklüğüne kadar olan taşlar ESWL ile tedavi edilir ESWL ile taşkırma uygulaması ortalama 30-45 dakika sürüp genellikle 1000-2000 şok uygulanır Taş büyüdükçe tatbik edilen şok dalgası sayısı da artar Taş boyutu arttıkca ESWL nin başarısı düşer Taşlar tam kırılamaz veya taş caddesi denilen ( kırılan parçalar üst üste dizilirler) tıkanmaya yol açan bir durum görülür

İLAÇ TEDAVİSİ

Hastada mevcut bozukluğa göre bir kısım taş hastalıklarında uygulanabilir medikal tedaviler vardır

Hiperürikozüri olan hastalarda allopürinol 300-600 mg/gün kullanılabilir Sistin taşlarında idrar pH sını 78 in üstünde tutmaya gayret edilmelidir 12 gr/gün sodyumbikarbonat idrar alkalinizasyonu için yeterlidir ayrıca günde 3-4 lt sıvı almaları önerilir İnfeksiyon taşlarında uygun antibiyotik tedavi yapılır Hiperparatiroidizm sözkonusu ise paratiroidlerin cerrahi eksplorasyonu gibi nedene yönelik tedavi uygulanabilir Kalsiyum taşlarının medikal tedavisinde; düşük kalsiyum düşük oksalat içeren diyet bol sıvı alınması yanında tiazid grubu diüretikler önerilir İdrarda sitrat eksikliği sözkonusu ise sitrat oral yolla yerine konulabilir

OpDr Erdal KALCI

Üroloji Uzmanı