Çocuklarda Spor Yapabilir

Çocuklarda spor yapabilir

Hareket ve sporun çocuğun sağlıklı büyüyüp gelişmesinde çok önemli katkısı vardır Spor çocuğu fiziksel, sosyal ve kişisel açıdan geliştirir Amerikan Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü’nden Prof Dr Nadire Berker sporun çocuklar üzerindeki etkilerini şu şekilde özetliyor: Fiziksel açıdan kalp ve akciğerleri kuvvetlendirir, erişkin dönemde oluşabilecek kalp ve akciğer hastalığı riskini en aza indirir Kasları, eklem bağlarını kuvvetlendirir, eklemleri besler Mide bağırsak sisteminin düzenli çalışmasını sağlar ve sosyal açıdan çocuğu geliştirir

Spor ve egzersizin yararları bilinmekle birlikte başlama zamanı, süresi ve türü tartışmalıdır Çocukların yetenekleri ve gelişim düzeyleri birbirinden farklı olduğu için her egzersiz her çocuğa uygun olmaz En doğrusu çocuğun beceri düzeyine göre ilerlemek, özellikle çok küçük yaş gruplarında çocuğun beceri düzeyine uygun zevkli aktiviteler bulmaktır

Ana hatlarıyla önerilebilecek aktiviteler:

Yaş 2-3

Bahçede veya oyun alanında koşma, salıncak, oyun bahçesi
Su içinde oyunlar
Yuvarlanma

Yaş 4-6

Dans, yakalama, elim sende oyunları
İp atlama
Yakartop
Üç veya 4 tekerlekli bisiklet
Bu yaştan sonra çocuk takım oyunlarına katılabilir
Önerilen oyunlar
Yakalamaca, yuvarlanma, ip atlama, yüzme, ebelemece, seksek, frizbi, yürüyüş, bisiklet

2-6 Yaş Arası

Bu yaş grubu çocuklar henüz fırlatma, yakalama, koşma, sıçrama, atlama gibi hareketin temel becerilerini öğrenmektedirler Bu beceriler merkez sinir sisteminin doğru gelişmesine yardım eder Bu yaş grubundaki çocuklarda düzenli bir egzersiz programı önerilmez Temel motor becerileri geliştiren oyunlar oynamak daha doğrudur

7-10 yaş arası

Bu grup çocuklar temel hareket becerilerini edinmişlerdir Hafızaları ve karar verme yetileri gelişkin olduğundan bazı oyunların stratejilerini kavrayabilirler Ancak bazı organize takım oyunlarının gerektirdiği karmaşık hareket ve becerileri başaramayabilirler Bu grup çocukların temel becerilerini daha zor oyunlarda kullanabilmeleri için değişik oyunlar oynanabilir

Öneriler:

Bisiklet, top oyunları, tenis, masa tenisi, paten, dans, jimnastik, futbol, yüzme

10 yaş ve üzeri

Artık çocuklar karmaşık aktivite gerektiren takım oyunlarına katılabilirler Futbol ve basketbolda çocuğun fiziksel güvenliği önemlidir Fiziksel yaralanma riski dışında yarışma sporları ile birlikte kazanma ve kaybetme de başlar Çocuklar kaybetmeye tahammül edemeyebilirler Bu nedenle çocuğun doğru yönde odaklanmasına dikkat etmek gerekir Bu yaşa dek aerobik veya dirençli egzersiz programlarına başlanması doğru değildir Ergenliğe kadar uzun mesafe koşularına izin verilmemelidir 10 yaş üzeri çocuklarda orta şiddette bir aerobik egzersiz programına başlanmalıdır Sıklık en fazla haftada 3 gün olmalı, antremanlar arası bir gün istirahat edilmelidir Antreman süresi 30 dakikayı geçmemelidir Tüm kasları geliştirmek için değişik şekillerde aktiviteler gereklidir

Öneriler:

Organize takım sporları, koşu, paten, bisiklet, ip atlama, aerobik, yüzme, kürek, atletizm

Kas güçlendirme çalışmalarında dikkat edilecek noktalar:

Tüm güçlendirme aktiviteleri eğitimli personel tarafından denetlenmelidir Çocuk ne kadar büyük olursa olsun fizyolojik olarak gelişimini tamamlamadığı unutulmamalıdır Ana amaç tüm egzersizler için doğru tekniğin öğrenilmesidir Önce teknik öğrenilmeli, direnç daha sonra eklenmeli ve yavaş artırılmalıdır Doğru nefes tekniği öğretilmelidir Egzersizin hızı kontrol edilmeli ve ani hızlı germelerden kaçınılmalıdır Vücut geliştirme ve ağırlık kaldırma yasaktır Çok eklemi içeren tam eklem hareket açıklığı gerektiren egzersizler yapılmalıdır Çocuğun söylenileni anladığından ve yapabildiğinden emin olunmalıdır Yükler set başına 8-12 tekrar yapabilecek kadar olmalıdır, çok ağır yüklerden kaçınmak gerekir Tüm ana kas gruplarını içeren 8-10 tane farklı egzersizi iki set halinde yapmak, egzersizler arasında 1-2 dakika dinlenmek gereklidir Güçlendirme antremanları haftada 2 gün yapılmalı ve diğer zamanlarda farklı aktiviteler önerilmelidir

ÇOCUK SPORUNDA HASSAS NOKTALAR

Büyüyen bağ ve kemikler: Çocukların kemikleri büyüklerinkinden farklıdır, kemik uçlarında büyüme plağı denilen ve uzamayı sağlayan kısımlar vardır Bu büyüme plakları kızlarda 13-15, erkeklerde de 15-17 yaşa dek açık ve aktiftir Kemiğe aşırı yük bindiğinde tendon ve bağlardan çok bu büyüme plakları zedelenir Aşırı kullanıma bağlı olarak büyüme plaklarında enflamasyon oluşabilir

Aşırı kullanım ve zedelenmeler: Çocuklarda fiziksel aktivite tek bir spor değil, çeşitli fiziksel aktiviteleri içermelidir Uzun saatler süren antremanlar gerektiren koşu, jimnastik ve tenis gibi sporlarda aşırı kullanıma bağlı yaralanma riski artmaktadır Maratona katılma yaşı da bu nedenle 16’dan 18’e çıkarılmıştır

Kazanma Hırsı ve Yarattığı Sorunlar: Sporun sadece katılım için olmayıp madalya için yapılması bazı tehlikeli sonuçlar doğurmaktadır Sadece kazanmak için yapılan spor, sporcu için riskler taşır

Kadın Sporcu Üçlemesi: Kız sporcularda görülen kadın sporcu üçlemesi bunların en bilinenidir Aşırı antreman sonrasında gelişen anoreksi, amenore ve osteoporoz kız sporcuların sağlığını tehdit eden önemli bir sorundur

Madde Bağımlılığı: Ciddi bir problem çocuk ve ergen sporcularda ergojenik maddelerin kullanımıdır Profesyonel sporcuların daima kazanım mentalitesi ergen amatör sporculara da yerleştikçe madde kullanımı artmaktadır Erken cinsel gelişme gösteren sporcularda steroidli maddelerin kullanımı araştırılmalıdır Genç sporcular üretici firmalar tarafından güvenli oldukları iddia edilen beslenme desteği ürünlerini de kullanmaktadırlar Kreatin ve androstenedione gibi maddeler internet üzerinden satılabilmektedir Ancak bu maddelerin çocuk ve ergenlerde uzun vadede güvenli olduğuna dair hiçbir bilimsel kanıt yoktur Koçlarının bile bu konuda teşvik ettiği genç sporcuları bu tür maddelerin kullanımından korumak hekimin ve ailenin birincil görevidir

Aşırı Kullanım Sendromları: Genç sporcularda görülen ortopedik sorunların üzerinde önemle durulmalıdır Yüzücülerde omuz sorunları ve koşucularda bacak ağrıları (shin splints) en sık gözlenen aşırı kullanım sendromlarıdır Aşırı kullanım sendromlarını tanıyarak erkenden önlem alınırsa bunların stres kıırıklarına yol açmaları önlenebilir

Spora Bağlı Yaralanmalar: Bu tür yaralanmalar daha çok maç ve yarışma esnasında meydana gelmektedir İyileşme sürecinde pasif değil, aktif bir istirahat gerekir, çocuğun tekrar spora dönebilmesi için konuda deneyimli bir hekim tarafından izlenmesi ve tedavisinin doğru planlanması şerttır Futbol gibi saha sporlarında en sık diz ve ayak bilek yaralanmaları, yüzme gibi tekrar eden aktivite içeren sporlarda ise aşırı kullanım sendromları gözlenmektedir

ÇOK AKTİF ÇOCUKLARDA EN SIK GÖZLENEN YARALANMALAR

Akut yaralanmalar ani ve travma sonrası olur Küçük yaşlarda ezilme, burkulma ve zorlanmalar görülür Ergenlerde kemik kırıkları ve bağ kopmaları olabilir Yaşa bağlı olmaksızın gözde kanama, retina ayrışması, kornea çizilmesi; kemik kırıkları, bağ yaralanmaları, beyin zedelenmeleri, omurilik yaralanmaları görülebilir Bu tür akut yaralanmaların nedenleri ekipmanın doğru olmayışı veya gerektiği gibi kullanılmayışıdır Örneğin basketbol ve raket sporlarında göz yaralanmaları nadir değildir

Aşırı Kullanım Yaralanmaları: Aşırı kullanım yaralanmaları çocukların büyüme gelişmelerini etkilediğinden erişkinlerdekinden daha önemlidir Kemik ve eklemlerin çok fazla stres altında kalması sonucu görülür

En sık görülenler

Ayak bileği burkulmaları: Yaşı büyük çocuklarda ayakbileği bağlarında gerilme veya kopma bilek kırıklarından daha sıktır Hemen tedavi edilmelidir

Kırıklar: Aşırı kullanıma bağlı olarak büyüme plaklarında kırıklar oluşabilir

Sever hastalığı: Topuk ağrılarıyla karakterizedir Topuk kemiğinin büyüme noktasının aşırı kullanıma bağlı enflamasyonundan olur

Ön diz ağrısı: Diz kapağının altında hissedilir Diz hassas ve şiş olabilir Genellikle uyluk etrfaındaki ana kas grupları olan kuadriseps ve hamstring kaslarının gerginliği sonucu oluşur

Yüzücü omzu: Yüzmedeki tekarlayıcı kol atma hareketine bağlı olarak omuzun şişmesidir Ağrı aralıklı olarak başlayıp giderek müzminleşebilir

Bacak ağrıları (shin splint): Bacakların baldır kısımlarında ağrı ve rahatsızlık hissi mevcuttur Aşırı antreman veya sert zeminde yapılan antremanlardan sonra gözlenir

Spondilolizis: Bel kaslarının tekrarlayıcı dönme, geriye veya öne bükülme hareketleri sonucu zedelenmesinden olur ve sürgen bel ağrısına yol açar Futbol, jimnastik, güreş gibi sporlarda sıktır

Aşırı Kullanım Sendromlarını Artıran Faktörler

Hızlı büyüme dönemleri veya esneklik-kuvvet arası farklar

Yetersiz ısınma

Aşırı aktivite

Kötü teknik

Uygunsuz ekipman

Tekrarlayan yaralanmalar

Yaralanma yeterince iyileşmeden spora dönüldüğünde gözlenir Tam iyileşmeden spora dönen sporcunun yeniden yaralanma riski çok yüksektir Vücut yaralı ve taze iyileşmiş kısmını kullanamadığından onu kompanse etmek için gereksiz veya hatalı hareketler yapabilir En iyi çare tamamen iyileşmeyi beklemektir Spor öncesi düzenli biçimde ısınma ve sonrasında da soğuma yapmak gereklidir Müsabakaya çıkış da yavaş yavaş olmalıdır

Çocuklarda yaralanmaya yol açan faktörler

Genelde 8 yaş altında çocuklar hala büyümekte oldukları için refleks ve tepki zamanları yavaştır, koordinasyonları tam değildir Çocuklar farklı yaşlarda olgunlaştıkları için de aynı yaşta bile olsalar bazen boy ve kiloları arasında anlamlı farklar görülür Farklı boyutlarda çocuklar aynı yaşta oldukları için birbirleriyle maç yaptıklarında yaralanma riski doğar Çocuklar büyüyüp güçlendikçe de bu risk daha da artar Ayrıca çocuklar bazı aktivitelerin risklerini erişkinler kadar iyi değerlendiremediklerinden farkında olmadan çok riskli durumların içine girebilirler Temas sporlarında yaralanma riski yüksektir Futbol diğer sporlara göre daha tehlikelidir Boks ise çocuklar için uygun değildir Astıımlı çocuklar spor yapamaz diye bir şey yoktur İlaçlarla kontrol altında tutulan astımlı çocuklar da yaşıtları gibi spor yapabilirler