İnsanda Dolaşım Sistemi Hakkında Bilgi, İnsanda Dolaşım Sistemi

İnsanda dolaşım sistemi hakkında bilgi, İnsanda dolaşım sistemi



İnsanda dolaşım sistemi

Dolaşım organları ve kan olmak üzere ikiye ayrılır dolaşım organları kalp, atardamar, toplardamar ve kılcal damarlardır

Kalbin yapısı

Dört gözlüdür, iki kulakçıklar ( Atrium), ikisi de karıncıklar ( Ventrikul)olmak üzere; Dıştan içe üç tabakadan oluşur

Perikard : Bağ dokudan yapılmış, koruyucu çift kat şeklindedir İki zar arası sıvı ile doludur Bu sıvı kalbi dış etkilerden korur

Miyokard : Kalb kaslarından oluşan orta tabakadır Çizgili kastan yapılmıştır Kulakçıklarda karıncıklardan incedir Sol karıncıkta ise sağ karıncıktan daha kalındır Kalbi besleyen koroner damarlar bu yapıda bulunur

Endokard : Kalbin iç yüzeyini örten tek sıralı endotelyum tabakasıdır Kalbin iç yüzünde aşınmayı önler Kan damarları bulunmaz

Kalbin beslenmesi :

Kalb diğer dokulardan daha fazla oksijen tüketir İhtiyaç duyduğu oksijeni içindeki kandan değil aorttan ayrılan kılcal damarlardan ( Koroner) alır Hızlı hareketlerde koroner damarlara kan akışı hızlanır Yardımcı damarlar oluşur Bunun için orta yaşlıların spor yapması son derece faydalıdır Koroner damarlar tıkanırsa enfarktüse ( kalp krizine ) yol açar

Vücutta kanın tek yönlü akışını denetleyen kapakçıklar bulunur

1- Sağ kulakçıkla sağ karıncık arasında üçlü kapakçıklar triküspit vardır

2- Sol kulakçıkla sol karıncık arasında ikili kapakçık biküspit vardır

3- Karıncıklardan çıkan atardamar başlangıcında semilunar kapakçıklar vardır ( Yarım ay şeklinde üç parçalı) kapakçıklar yürek ipleri denilen sağlam iplerle karıncık duvarına bağlanır

Kalbin çalışması

Her kalp atışı bir kasılma ( sistol) ve bunu izleyen bir gevşemeden ( diastol ) oluşur Dakikada ortalama 70-80 kez atan bir yüreğin bir atışı 0,85 saniye sürer Bunun0,15 saniyesi kulakçıkların kasılması, 0,30 saniyesi karıncıkların kasılmasıdır Kalan 0,40 saniyede kalp dinlenir

• Vücutta kirlenen kan sağ kulakçığa gelir

• Sağ kulakçık diastol durumundadır

• Kirli kan sinoatrial düğümü uyarır

• Sağ kulakçık sistol olur

• Triküsbit açılır

• Sağ karıncık içine kirli kan dolar

• AV düğüm uyarılır

• Karıncık kasları kasılır

• Kirli kan akciğer atardamarı ile akciğere gider

• Akciğerde temizlenen kan akciğer toplar damarı ile sol kulakçığa gelir

• Sol kulakçık diastol durumundadır

• Sol kulakçık sistol olur

• Kan biküsbit kapakçığından sol karıncığa dolar

• Sol karıncık kasılır ( Sistol) ve kan aorta pompalanır

Sonuç:

• Kalbin sağında hep kirli kan bulunur

• Kalbin solunda hep temiz kan bulunur

• Kulakçıklara gelen damarlara toplar damar denir

• Tüm toplar damarlar kirli kan taşır Akciğer toplar damarı hariç

• Kalbin karıncığından çıkan damarlara atardamar denir

• Tüm atardamarlar temiz kan taşır Akciğer atar damarı hariç

Kalbin kasılma olayının kontrolü kalbin çeşitli bölgelerinde bulunan özelleşmiş dokularla gerçekleştirilir

Sinoatrial düğüm: Sağ kulakçığın üst ve arka duvarında yer alan özelleşmiş kas fibrilleridir Bu fibriller kulakçıktan karıncığa doğru uzanır İlk kasılma otonom sinir sisteminin SA düğümü uyarmasıyla olur SA düğümde AV düğümü uyarır

Atrioventiküler düğüm:

Kalbin arka duvarında iki karıncık arasında yer alır Özelleşmiş his demeti denilen fibrillerden oluşur Fibriller bu düğümden sağ ve sol karıncığa doğru uzanır AV düğüm uyarılınca karıncıklar kasılır

Not: Uyartının fibrillerle iletimi kasla iletimden on kat hızlıdır Eğer uyartılar kalp kası ile uyarılsa idi düğüme yakın yerler daha önce uyarılacağından düzensiz kasılma olurdu [Sağ kulakçık duvarında bulunan özelleşmiş yürütücü doku ( Sino-antrial düğüm) da oluşan impulslar önce kulakçıkların kaslarına yayılır Bu yüzden önce kulakçıklar kasılır Bu sırada impusllar kulakçık ve karıncıklar arasındaki ikinci düğümede ulaşmıştır(atrio- ventrikular düğüm) ikinci düğümden his demeti aracılığıyla karıncık kaslarına ulaşan impulslar kulakçıklar gevşerken karıncıkların kasılmasını sağlamış olur Kalbin çalışması bu şekilde kendi kendine sağlanırken değişen şartlara göre çalışmanın hızlanıp yavaşlaması otonom sinir sistemi ile düzenlenir]

Kalp atış hızına ( Çalışmasına ) etki eden faktörler:

• Omurilikten çıkan sempatik sinirler kalp atışını hızlandırır

• Omurilik soğanından çıkan parasempatik sinirler yavaşlatır

• Parasempatik sinir olan vagus sinirinin salgıladığı asetilkolin atış hızını azaltır

• Böbrek üstü bezlerden salgılanan adrenalin kalp atış hızını arttırır

• Tiroidden salgılanan tiroksin kalbin atış hızını arttırır

• Kalbin çalışma temposu artarsa besin ve oksijen ihtiyacı artacağından atış hızı artar

• Sıcaklıktaki artış SA düğümü uyaracağı için atış hızı artar

• Kandaki CO2 miktarında artış SA düğümü uyarır, kalp atış hızını arttırır

• Çay ve kahve gibi uyarıcılar kalp atış hızını azaltır

• Ateşli hastalıklar vücud sıcaklığını arttırır ve kalp atış hızı artar

• Kan PH’ şının azalışı kalp atış hızını arttırır

Kan Damarları

Atardamarlar : 3 tabakadan oluşur En dışta lifli bağ doku, onun altında düz kas ve elastik lifler bulunur Düz kaslar damarın gevşeyip kasılması ile kan akışında etkili olur Elastik lifler ise kan basıncına karşı dayanıklılığı arttırır Damarın iç kısmı endotelyum’ dan meydana gelir Damarın iç yüzeyinde kaygan bir yüzey oluşturur Atardamarlarda KB,OB dan büyüktür

Not: Kalbin kulakçık ve karıncık kasılmalarına paralel olarak Atar damarda meydana gelen ritmik kasılma olayına nabız denir Nabız aynı zamanda dakikada kalp atış sayısını verir

Toplardamar : Çapları atardamardan büyük duvarları ise incedir Geniş çaplı olduğundan daha fazla kan taşır İçlerinde tek yönlü olarak kanın kalbe doğru taşınmasını sağlayan kapakçıklar bulunur Düz kas ince elastik lif ise yoktur İçte endotelyum bulunur Kan basıncı osmotik basınçtan küçüktür

Not: İki damarın farkı atardamarın yapısında ona elastikiyet ve dayanıklılık sağlayan elastik liflerin varlığıdır

Kılcaldamar : Atar damar ile toplar damar arasında bulunur Yalnızca endotelyum tabakasından oluşur Bu nedenle küçük moleküllü maddeler bu yüzeyden kolaylıkla geçebilir

Not: Sürtünme fazla olduğu için kan akış hız yavaştır

Doku hücreleri ile kan arasındaki madde alışverişi kılcal damarlarla olmaktadır

Kan basıncı eşittir osmotik basınca

Kanın damarda hareketi

1 Karıncıklar kasılırken atardamarlara geçer damar kasları kasılır Kan atardamar başlangıcındaki kapakçıkların kapanmasıyla damar çeperinin genişleme ve daralmasıyla ilerler

atardamarlarda ve kılcallarda kanın akışını temin eden asıl faktör karıncıkların kasılmasıyla oluşan kan basıncıdır

Toplar damarlarda ve lenf damarlarında akışı temin eden faktörler:

Toplardamar çevresindeki iskelet kaslarının damarı sıkıştırması

Vücudun üst bölgesindeki kanın hareketi yerçekimi kuvveti ile olur

Sağ kulakçıklarda oluşan emme kuvveti

Toplar damar içindeki tek yönlü açılan kapakçıklar

Soluk alma sırasında gögüs bölgesinde basınç azalması kanı toplar damarlara çeker

Yerçekimi, tek yönlü kapakçıklar ve iskelet kaslarının yaptığı basınç faktörleri sebebiyle spor yapan veya hareketli kişilerde dolaşım ve metabolik faktörler sağlıklıdır

Bu yüzden madde geçişine elverişlidir

Kanla hücreler arasındaki madde alışverişi ve starling hipotezi:

Canlının hücre ve kılcal damarları çevresi doku sıvısı ile doludur Bu sıvı içinde protein, yağ, mineral ve su bulunur Kılcal damar çeperleri çok ince olduğundan doku sıvısı içindeki maddeler doku hücreleri veya doku sıvısından kılcal damarlara girebilir Fakat proteinler büyük moleküllü olduğundan damar dışına çıkamaz ve doku sıvısına oranla kanda daha fazla bulunur bundan dolayı kılcal damarlarda kan sıvısının osmotik basıncı yüksektir Ve doku sıvısı damarlara girme eğilimindedir Kandaki proteinlerin sıvılara karşı olan çekim kuvvetine proteinlerin osmotik basıncı denir Damar içi sıvısının doku sıvısına geçişi kan basıncı ile olur:

Kan basıncı kılcalların atardamar ucundan toplardamar ucuna azalır

Osmotik basınç kılcalların atardamar ucundan toplardamar ucuna sabit kalır Kılcalların atardamar ucundaki kan basıncı proteinlerin osnmotik basıncından daha büyük olduğundan bu bölgedeki besin ve oksijen doku sıvısına geçer, doku sıvısından ise pasif veya aktif taşıma ile doku hücrelerine girer Kılcalların toplar damar ucunda osmotik basınç kan basıncından daha büyük olduğundan hücrelerde metabolik faaliyetler sonucu oluşan artık madde ve karbondioksit ise doku sıvısına buradan kılcal damarların toplardamar ucuna geçer Doku sıvısındaki büyük protein ve akyuvarlar lenf damarıyla kana geçer

Kan basıncı, aşırı kan kaybı,şiddetli sıcaklık, uzun süre ishallerde düşer

Suyun ( doku sıvısının) geçişi:

Suyun geçişi iki karşılıklı etkinin kontrolü ile sağlanır Kan basıncı suyun kılcal damarlarından dışarı atılmasını, plazmadaki proteinlerin O B Suyun tekrar kılcal damardan içeri girmesine neden olur Plazma proteinleri sayesinde hasıl olan kanın OB kılcal damarların atardamar ucundan toplardamar ucuna kadar pek değişmezken kan basıncı büyük ölçüde azalmaktadır Kılcal damarların atardamar uçlarında kan basıncı OB büyük olduğu için suyun ( Kan sıvısının) bir kısmı kılcaldan dokulara çıkar

(Adı doku sıvısı olur) Kılcalın toplardamar ucunda OB kan basıncından fazla olduğu için su (doku sıvısı) kılcal damar içine yani kana emilir

Lenf Dolaşımı:

Kana yukarıda verilen yolla emilemeyen dokularda kalan sıvı ikinci bir yolla tek yönlü toplayıcı sistem olan lenf sistemi ile emilip kana kazandırılır Tek katlı epitelden oluşmuş lenf damarları ve damarlar üzerinde özellikle lenf kılcallarının kavşak noktalarında yoğunlaşmış lenf düğümleri bulunur Lenf kılcallarının bir ucu dokular arasında bulunur Dokularda bulunan büyük protein, akyuvar, diğer organik artık maddeler lenf kılcallarına girer ve lenf sıvısı adını alır Alyuvar taşımadığından renksizdir

Damarlar içinde de lenf sıvısı bulunmaktadır Lenf sıvısının bileşimi içinde bulunduğu damara göre değişir

Bağırsaktan emilen yağların taşındığı damarlarda peke sarnıcı ve göğüs kanalında, akyuvarlar, doku sıvısı ve yağların yapı taşları bulunurken, sağ köprücük altı toplar damarlarında katılan büyük lenf damarları içinde yağların yapı taşları yoktur

Lenf düğümleri:

Hem lenfositlerin yapıldığı yerlerdir; hem de doku sıvısı geçerken içinde bulunması muhtemel bakterilerin imha edildiği karakollar gibidir Özetle lenf sisteminin üç görevi vardır:

Doku sıvısını toplayıp kana kazandırmak, vücut savunması, yağların taşınması,

Not: Lenf damarları sadece toplar damarlara bağlanır Toplar damarlar kalbin sağ kulakçığı gevşediği zaman oluşan emme kuvveti ile lenfi içine çeker

Küçük dolaşım : Sağ karıncık, akciğer atar damarı, akciğer, akciğer toplar damarı, sol kulakçık

Büyük Dolaşım : Sol karıncık, aort, vücut hücreleri, alt ve üst ana toplar damar, sağ kulakçık

Kan : Taşıyıcı sıvıdır İçerisinde bulunan ve oksijen taşıyan pigmente göre rengi değişir Kan incelendiğinde santirfüj edildiğinde üstteki sarı kısma plazma altta ise kan hücreleri gözlenir

Plazma : kanın %55 ‘ lik kısmıdır %92 ‘ si su geri kalanı protein, aminoasit, karbonhidrat yağ, hormon, üre, ürik asit ve mineral maddelerdir

Kan Hücreleri

1 Alyuvarlar : Solunum sistemi ile alınan oksijeni dokulara kadar taşıyan kırmızı renkli kan hücreleridir Yükseğe çıkıldığında oksijenin basıncı düşeceğinden daha çok oksijen bağlamak için alyuvar sayısı artar Olgun alyuvarlarda çekirdek, mitokondri, ER, golgi bulunmaz Nedeni daha fazla oksijen taşıyabilmektir Enerji glikolizle sağlanır Daha önce sentezlenen protein, enzim ve RNA depo edilir Metabolizma olayları bu yolla sağlanır Embriyonik dönemde karaciğer ve dalakta üretilirken 5 Aydan sonra kemik iliğinde üretilir

2 Akyuvar : Vücudu yabancı maddelere karşı savunan kan hücreleridir Çekirdek ve diğer organelleri vardır Enfeksiyonlarda sayıları artar Kemik iliği ve lenf düğümlerinde sentezlenir

3 Trombosit : Kanın pıhtılaşmasında görevlidirler Çekirdekleri yoktur