Tüberküloz ..Verem

Tüberküloz

Tüberküloz dünya üzerinde enfeksiyon hastalığına bağlı ölüm nedenleri arasında
HIV enfeksiyonundan sonra ikinci sırada yer alır 20 yüzyılın ikinci yarısından itibaren tedavisi mevcut olmakla birlikte, her yıl 8 milyon yeni vaka görülmektedir (1)
Hastalık
Tüberküloz etkeni Mycobacterium tuberculosis olan bakteryel bir hastalıktır Rezervuarı insan olan bu basil, insanlara yakın ortamlarda yaşayan hayvanları (kedi, köpek, kuş, maymun) enfekte etme yeteneğine sahiptir Organizma ısı ve güneş ışığına ileri derecede hassastır; ancak soğuğa ve kuruluğa karşı dirençlidir Boğaz salgıları gibi bakteriyle kontamine ürünler üzerinde günlerce canlı kalabilir
Çevrede insanı enfekte edebilen diğer mycobacterium türleri de mevcuttur Bunlar, Mycobacterium africanum, Myocabacterium ulcerans, Mycobacterium avium ve Mycobacterium bovis’tir
Genellikle hava yoluyla gerçekleşen kont-----syonu takiben, bakteriler akciğer alveollerinde ve makrofajlarda büyürler Böylece lokal bir inflamatuvar cevabı başlatırlar
Bakteriye karşı bağışıklık cevabı esas olarak selülerdir ve tüberkülin deri testinin pozitifleşmesine neden olur Th1 ve Th2 lenfositlerin aktivasyonu sonucu salgılanan çeşitli sitokinler ve gama interferon, makrofajların aktivitesini uyarır Bağışıklık cevap bakterilerin replikasyonunu önlemeye yeterli olmadığında, aktif hastalık başlar Bu evre bağışıklığın baskılandığı durumlarda (AİDS, anti-kanser kemoterapisi almak, yoğun kortikosteroid tedavisinde, iyi kontrol edilmeyen diyabet varlığında, böbrek yetmezliğinde, malnütrisyonda, A veya D vitamini eksikliğinde) şiddetlenir
Sessiz (latent) tüberkülozun taranmasında halen en iyi metod tüberkülin deri testidir Bu test başlangıç enfeksiyondan sonra 2-12 hafta içinde pozitiftir
Vakaların çoğunda, başlangıç enfeksiyonu semptomsuz şekilde aylarca veya yıllarca sessiz kalabilir Sessiz tüberküloz hastaların büyük kısmında klinik şekle dönüşmemekle birlikte, vakaların %5-10’unda aktif şekle dönüşebilir (2)
Aktif tüberkülozun en sık görülen şekli akciğerleri tutan şeklidir Klasik klinik semptomları kronik öksürük, orta derecede ateş, gece terlemeleri, yorgunluk, iştah azalması ve kilo kaybıdır
Ancak, bakteriler bazen lenf ve kan yoluyla vücudun diğer bölgelerine yayılabilirler En sık etkilenen akciğer dışı bölgeler lenf dokusu, eklemler ve kemiktir (en sık etkilenen kemik vertebradır; bu duruma Pott hastalığı adı verilir) HIV-negatif hastaların %20’sinde akciğer dışı tutulum görülür; ancak seropozitif hastalarda bu oran daha yüksektir (3)
Miliyer ve meningeal tüberküloz hastalığın en ciddi şekilleridir Bu hastalıklarda mortalite tedaviye rağmen çok yüksektir (3)
Tedavi 6-8 ay sürer ve tüberküloza karşı genellikle 4 veya 5 farklı antibiyotiğin kombinasyonundan oluşur Direnç gelişmemesi için tedaviye uyum şarttır (2)
Epidemiyoloji
Tüberküloz solunum yoluyla yayılan bulaşıcı bir hastalıktır Yalnızca akciğer tüberkülozlu kişiler tükürük damlacıklarındaki tüberküloz basili yoluyla enfeksiyonu yayabilirler
Tüberküloz, dünyada enfeksiyon hastalıkları içinde AIDS’ten hemen sonra gelen ikinci önemli ölüm nedenidir DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından gezegendeki popülasyonun yaklaşık üçte birinin sessiz tüberküloz ile enfekte olduğu ve bu kişilerin %5-10’unda hastalık gelişeceğini tahmin etmektedir (2,3)
Enfeksiyonun ve hastalığın dünya üzerinde en fazla görüldüğü yerler, Asya ve Afrika’dır Afrika’nın Sahara altı bölgesi her 100,000 kişide 290 insidans ile en yüksek değere sahiptir Vaka sayısının en yüksek olduğu yerler Asya'nın en kalabalık ülkeleridir Buna göre, tüm dünyadaki vakaların yarısından fazlası Hindistan, Çin, Endonezya, Bangladeş ve Pakistan gibi ülkelerde bulunmaktadır (3)
Gelişmekte olan ülkelerde, vakaların büyük kısmını küçük çocuklar ve genç erişkinler oluşturmaktadır (3) 2000 yılında tüberküloza bağlı gerçekleşen 2 milyon ölüm vakasının yaklaşık %13'ü HIV ile enfekte kişilerdir (3)
Halen mevcut olan tüberküloz aşısı (BCG) en ciddi klinik formların önlenmesinde etkilidir

Aşının tarihçesi ve aşılama stratejisi
BCG'nin hikayesi 1908'de Albert Calmette ve Camille Guerin tarafından inekten izole edilen ve tüberkülom lezyonundan elde edilen patojenik Mycobacterium bovis suşunun kültüre edilmesi ile başlamıştır Bu suş düzenli şekilde hayvanlara enjekte edilmiştir Çeşitli pasajlardan sonra suş virülansını kaybetmiş ve enjekte edilen hayvanlarda lezyon oluşturmamaya başlamıştır 1920'de 13 yıl boyunca (1908-1921 arası) her 3 haftada bir yapılan toplam 232 pasajlama sonrası aşı uygulanan hayvan sürüsünde virülan suşa karşı direnç geliştiği kanıtlanmıştır Etkinlik tüberkülozlu ineklerle temas halinde bırakılan genç düvelerde doğrulanmıştır Aşılanan genç düvelerde hastalığın gelişmediği görülmüştür
1921'de tüberkülozlu bir ortamda yaşayan bir bebeğe BCG uygulanmış ve o tarihten itibaren BCG ilk defa Fransa'da aşı amaçlı kullanılmaya başlanmıştır Aşının kullanımı 1950'lerde daha yaygınlaşmıştır (4) 1974'de aşı “genişletilmiş aşılama programına” (EVP) dahil edilmiştir Tüberkülozun endemik olduğu ülkelerde hemen doğum sonrasında aşılama uygulanmaya başlamış ve aşılama oranları hızla %80’i geçmiştir Dünya genelinde her yıl 100 milyon çocuğa BCG aşısı uygulanmaktadır
BCG'nin etkinliğinin araştırıldığı klinik çalışmaların toplu şekilde değerlendirilmesinde, aşının, menenjit ve hastalığın yaygın şekillerinin önlenmesinde değerli olduğu doğrulanmıştır (5)
BCG aşısı üretmek için çeşitli suşlar kullanılmaktadır En yaygın kullanılan suşlar Fransız Pasteur suşu, Danimarka suşu, Glaxo suşu ve Tokyo suşlarıdır Bir suşun diğerlerine kıyasla daha üstün olduğu üzerinde bir fikir birliğine varılamamıştır
Aşı deri içine (intradermal) uygulanır Endüstrileşmiş ülkelerdeki aşı programları her ülkenin epidemiyolojik profiline göre değişim göstermektedir
Sonuç
Tüberküloz epidemiyolojisinin heterojen doğası, AIDS vakalarının artması ve anitibiyotiklere karşı direnç gelişmesi nedeniyle hastalıkla savaşmak için tüm metodlar harekete geçirilmelidir BCG sessiz tüberküloz formlarının reaktivasyonunu önlememektedir ve tüberkülozun bulaşı üzerine etkili değildir Ancak özellikle miliyer ve meningeal tüberküloz gibi ciddi şekillerin önlenmesi için büyük önem taşımaktadır

Kaynaklar
1 Ginsberg AM What’s new in tuberculosis vaccines? Bulletin of the World Health Organization 2002, 80 (6): 483-486
2 WHO La tuberculose Factsheets N°104 August 2002
3 Frieden TR Tuberculosis The Lancet; Vol 362, September 13,2003: 887-899
4 Lagrange PH Historique de la vaccination antituberculeuse et actualités du BCG Association de Anciens Elèves de l’Institut Pasteur, N°173-Nov-Dec 2002-44è année : 167-177
5 Colditz GA et al Efficacy of BCG vaccine in the prevention of tuberculosis: -analyses of the published literature JAMA 271:698-702, 1994

sanofipasteur

Tüberküloz (Verem) Nedir?

Tüberküloz, genellikle akciğerleri etkileyen, ancak guddeler, beyin ve kemikler gibi vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilen ciddi ve bulaşıcı bir hastalıktır Dünyada birçok insanı etkileyen Tüberküloz (verem), İngiltere’de de daha yaygın hale gelmektedir

Tüberküloz’un belirtileri nelerdir?

Tüberküloz’un en sık görülen belirtileri:

• Üç haftadan daha fazla devam eden sürekli öksürük

• Yüksek ateş

• Özellikle geceleri terleme

• Öksürürken balgam ile karışık kan çıkması

• İştah kaybı

• Kilo kaybı

• Halsizlik ve yorgunluk hissi

Tüberküloz’a nasıl yakalanabilirsiniz?

Akciğerlerinde tüberküloz olan birisi öksürdüğü, tükürdüğü ve hapşırdığı zaman, Tüberküloz mikropları küçük damlalar içinde havaya düşebilirler Diğer insanlar bu mikropları içine çekebilirler ve hastalığa yakalanabilirler

Tüberküloz’a yakalanma riski özellikle yüksek olanlar kimlerdir?

Herkes Tüberküloz’a yakalanabilir, ancak Tüberküloz hastası olan biriyle aynı evde yaşayan kişinin hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir Tüberküloz dünyanın bazı bölgelerinde daha yaygındır, örneğin: Afrika, Güney Amerika, Hindistan bölgesi, Güney Doğu Asya ve Doğu Avrupa’daki bazı ülkeler de Aynı zamanda, HIV/AIDS vakalarında görüldüğü gibi, enfeksiyonlara karşı vücutlarının doğal direncinin zayıfladığı kişilerin etkilenme olasılığı daha yüksektir

Tüberküloz’un tedavisi var mı?

Tüberküloz, tam olarak tedavi edilebilir, ancak bu yalnızca ilaç talimata uygun şekilde tam olarak alınırsa ve tamamı kullanılırsa mümkündür Bu, genellikle 6-9 ay sürer Kendinizi daha iyi hissediyor bile olsanız, ilacın doktorun talimatına uygun olarak, bırakılması söylenene kadar alınması çok önemlidir İlaç doğru bir şekilde kullanılmazsa veya kullanımı çok erken bırakılırsa tüberküloz tedaviye direnç gösterebilir ve hastalığın tedavisi çok zor veya imkânsız hale gelebilir

Tüberküloz önlenebilir mi?

Tüberküloz’a karşı adına BCG denilen bir aşı bulunmaktadır Bu, Tüberküloz’un bazı türlerine karşı yüksek derece korumayı sağlayan, etkisi uzun süren güvenli bir aşıdır

Kimler BCG aşısı olmalıdır?

Tüberküloz’un yaygın olduğu bir ülkeden seyahat eden bebekler ve 16 yaşına kadar olan çocukların, Tüberküloz’a karşı vücutlarının doğal dirençlerinin (bağışıklık) olup olmadığı test edilmelidir Vücudun bağışıklığı düşük ise BCG aşısı yapılmalıdır

Tüberküloz hastalığı olan biri ile yakın temasta bulunan veya yakın temasta bulunması muhtemel olan kişilerin de BCG aşısı olmaları gerekebilir

Tüberküloz’a karşı aşı yaptırmam gerekiyor mu?

Deriye uygulanan basit bir test (‘Heaf test’) sizin veya çocuğunuzun Tüberküloz’a karşı bağışıklığınızın olup olmadığını gösterir Küçük, daire şeklindeki bir alete takılı minik iğneler ile kolun ön kısmına yapılan bir testtir Yedi gün sonra testin yapıldığı klinikte, cildin reaksiyonu kontrol edilmelidir Ciltte hiç bir reaksiyon yoksa bu doğal bir bağışıklık olmadığı ve BCG aşısına ihtiyacınız olduğu anlamına gelir Testin uygulandığı yerin etrafında kızarıklık ve şişkinlik olarak bir reaksiyon belirmişse, bu sizin BCG aşısına ihtiyacınız olmadığını gösterir

Ne zaman BCG aşısı yapılmamalıdır?

Aşağıdakilerden birine cevabınız ‘evet ‘ ise doktora söylemeniz gerekir

• HIV virüsü pozitif

• Daha önce Tüberküloz geçirdi

• Kanser gibi ciddi bir hastalığı varl kortizon (steroit) tedavisi görüyor

• Son dört hafta içinde başka bir aşı oldu

• Mikroplu cilt hali var

• Yüksek ateşi var

• Hamile

Bir kişi HIV/AIDS olup olmadığından emin değilse, HIV testinin yapılması sağlanabilir

BCG aşısı nasıl yapılır?

BCG kolun üst kısmına aşı olarak yapılır ve birkaç saat sonra kaybolan küçük bir kabarcık bırakır

Bundan sonra ne olur?

2-6 hafta arasında aşının yapıldığı yerde bir şişkinlik belirir Bu beyaz bir benek veya yara haline dönüşebilir ve içinde sıvı oluşabilir Bu yara bir kaç gün acıyabilir, Ancak üstü kapatılmazsa daha çabuk iyileşir Tamamen, iyileşmesi 6 ay sürebilir ve küçük bir yara izi bırakır Yaranın sıkılmaması, kaşınmaması veya soyulmaması önemlidir ve hava ile temasının sağlanması için üstü açık bırakılmalıdır ve sarılmamalıdır İğnenin yapıldığı yerde ‘akıntı’ olursa banyo ve duş yaparken su geçirmez bir sargı ile sarılmalıdır Yaranın üstüne, parfüm ve krem sürülmemelidir BCG aşısı yapıldığı zaman aynı kola üç ay boyunca başka bir aşı yapılmamalıdır Bazı tür aşıların en az dört hafta ara ile yapılmaları önemlidir, bu nedenle her zaman aşı kartınızı hemşireye gösteriniz

Tüberküloz hakkında daha fazla bilgiyi nereden alabilirim?

Tüberküloz hakkında endişeleniyorsanız doktorunuz size bilgi verebilir ve sizi göğüs hastalıkları kliniğine havale edebilir