Kişilik Ve Kişilik Bozuklukları

Bir kişiyi başkalarından farklı kılan düşünsel, duygusal, ruhsal ve bedensel özelliklerin tümüne kişilik adı verilir Bu ayırt edici özellikler içine alışkanlıklar, algılamalar, davranış tarzları, olaylara ve çevreye bakış açıları girmektedir Karakter ise her ne kadar kişilik ile eş anlamlı gibi kullanılsa da , kişiliğin yaşanılan toplumun sosyokültürel değerler ile yorumlanarak , bu yargılarla değerlendirilmesi anlamına gelmektedir

Kişilik incelemelerine ait tarihteki ilk kayıtlar IÖ 3 yüzyılda eski Yunanda Theophrastus’a dek uzanmaktadır Modern tıbbın gelişmesi ile birlikte kişilik bozuklukları 1801 yılında Pinel tarafından diğer psikiyatrik bozukluklardan ayrı bir sınıf olarak incelenmeye başlanmıştır 1907 yılında Pierre Janet ve bir yılsonra Freud histeri ile birlikte görülen psikolojik durumlar üzerine çalışmalar yapmışlardır 1960 lı yıllarda kişilik bozukluklarının çocukların doğumdan itibaren aileleri ile olan ilişkileri sonucu şekillendiği düşünülmeye başlamıştır

“ Kardeşim sürekli olarak evde oturuyor, hep tek başına, hiç arkadaşı yok, eve misafir gelse hemen odasına çekiliyor, kitap okuyor” , kocam çok sinirli, aniden sinirleniyor ve o an ne yaptığını bilmiyor, hızla araba kullanıyor, geçenlerde bu nedenle bir tartışmaya sebep oldu ve karakola gitmek durumunda kaldık” ya da “ kız arkadaşım sürekli olarak beni arıyor, onu sık sık aramazsam çok sinirleniyor, her anını beraber geçirmemizi istiyor, aksi halde bir çocuk gibi ağlıyor, küsüyor ve bayılıyor” kuşkusuz bu ve bunun gibi örnekleri duyuyoruz ya da tv den izliyoruz Bu gibi durumlar o kişinin çevresinde olan bizleri üzüyor, çaresiz bırakıyor ve o kişiyle olan ilişkilerimizde bozulmalara, sonrasında da bu durum nedeniyle kendimizi kötü hissetmemize yol açıyor

Yukarıda çok kısa bir şekilde söz edilen ve kişilik bozuklukları grubuna giren durumlar kişilerin kendilerini ve çevrelerini değerlendirmeleri, hissetmeleri ve olaylara bakışlarındaki bir takım uygunsuzluklar nedeniyle , çevreleriyle ilişkilerinde sorunlar yaşayıp, tüm yaşam boyunca işlevselliklerinde bozulmalarla birlikte, sıkıntı ve gerilim içine girdikleri süreçlerdir Bu durumdaki kişiler çevrelerindeki kişilere de rahatsızlık vermektedirler Bu sorunu yaşayan bireyler davranışlarının başkalarını ne kadar rahatsız ettiklerini anlayamazlar, kendilerini başkalarının yerine koyamazlar Öfke kontrolleri bozuktur Başkalarını kıskanırlar Kendileri ne olursa olsun her şeyden önce gelmektedir Fikirleri genellikle değişmez niteliktedirOluşan sorunlar ve günlük stresler karşısında zayıf olan benlik saygılarını koruyabilmek için, devamlı olarak başkalarını suçlayıp, hatanın kendilerinde olduğunu kabul etmezler Bu bireyler evliliklerinde, iş ve sosyal hayatlarında yaşadıkları sorunlar nedeniyle sık iş değiştirebilirler Evlilikleri fırtınalı bir denizdeki küçük bir tekne gibidir Sürekli olarak tekne dalgalara batar ve çıkar Genellikle de bu evlilik ya da birliktelikler, teknenin yalçın kayalıklara çarparak parçalanması ile son bulur Bu durumlarda depresif dönemler yaşayabilir, panik atakları yaşayabilirler, sebebi aslında psikolojik olan vücutsal yakınmalar ( bayılma, ağrılar, uyuşmalar gibi) geliştirebilirler

Suç işleyen kişilerde % 70-80 oranında alkol bağımlılarında % 60-70, uyuşturucu madde kullananlarda % 80- 90 oranında kişilik bozukluklarına rastlanmaktadır Ayrıca bazı tip kişilik bozuklukları eşini, çocuğunu ya da başkalarını yaralayıp, öldürenlerde, terör eylemlerine katılanlarda yaygın olarak rastlanmaktadır Bu kişiler intihar saldırılarına katılabilmekte ya da intihar edebilmektedirler

Toplumda yaklaşık olarak % 10 oranında görülmektedir Daha çok düşük sosyoekonomik düzeydeki kişilerde ve düzenli bir yaşam şeklinin olamadığı, çevresel ilişkinin bozuk olduğu ortamlarda sık olarak gözlenmektedir Psikiyatri kliniklerine muayene için başvuran kişilerde % 30-40 oranında görülmektedir

Genellikle erişkinliğe geçiş yıllarında teşhis edilmekle birlikte, çocukluk yıllarında bile sorun kendini gösterebilmektedir

Kişilik bozuklukları olarak adlandırdığımız psikiyatrik sorunlar paranoid, şizotipal, sınır kişilik (borderline), antisosyal, şizoid, obsesif-kompulsif, histrionik, bağımlı, narsisistik, kaçıngan olmak üzere 10 alt sınıfa ayrılarak incelenmektedir Her birinin ayrı davranış şekilleri ve farklı düşünce yapıları bulunmaktadır Tedavide ilk planda önemli olan güven uyandıran bir iletişim başlatarak, kişinin başkalarına karşı kullandığı uygunsuz savunma mekanizmaları ve düşünce tarzını ( düşünce şemaları) kendisinin görmesi sağlanarak, bunları daha olgun şekillere değiştirmesini sağlamaktır

Bu kişiler kendilerinde bir sorun görmedikleri için, daha çok aile ve yakınlarının zoru ile tedaviye getirilmekte, ancak değişime isteksiz oldukları için tedaviyi yarıda kesmeye eğilim göstermektedirler Tedavide bilişsel- davranışçı tedavi ve aile terapisi kullanılmaktadır

Şizotipal Kişilik Bozukluğu:

Aşağıdaki belirtilerden en az 5 adedinin varlığı ile giden genç erişkinlik döneminde başlayan düşünsel ya da algısal çarpıklıkların ve olağandışı davranışların yani sıra yakın ilişkilerde aniden rahatsızlık duyma sıcak ilişkilere girme becerisinde azalmanın olduğu sosyal ve kişiler arası yetersizlikler durumudur

1-Referans fikirleri(olayların ve bazı durumların kendisi ile ilişkili olduğuözel ve olağandışı bir anlamının olduğu seklinde yanlış yorumlar)

2-Davranışlarını etkileyecek boyutta yetiştiği kültürel değerlerle uyumlu olmayan garip inanışlar ya da büyüsel düşünce (örneğin gaipten haber vermeye inanmak falcılık ve medyumlarla temasruh çağırma seanslarına katılmakaltıncı his telepati gibi)

3-Olağandışı algi yaşantıları (illüzyonlar gibi)

4-Garip bir düşünüş biçimi ve konuşma (konudan uzaklaşan belirsiz fazla ayrıntıcı gibi)

5-Kuşkuculuk paranoid düşünceler

6-Yüz ifadelerinin kişinin içinde olduğu duygusal durumunu yansıtamaması bunun kısıtlı olması ya da uygunsuz (duyguya zıt bir yüz ifadesi gibi) olması

7-Acayip alışılmadık kendine özgü davranış ya da görünüm

8-Birinci derece akrabalar hariç yakın dostların olmaması

9-Yakın ilişki ile de azalmayan aşırı sosyal kaygı paranoid korkular

Bu kişiler olaylar oluşmadan önce bunları bilebileceklerini özel yetenekleri olup başkalarının düşüncelerini okuyabileceklerini düşünebilirler Olayların gerisinde kimsenin anlayamadığı özel manalar olduğunu düşünebilirler Başkalarına karsı büyüsel kontrol uygulayabileceklerini düşünebilirler Farklı olağandışı algıları olabilir Yanlarında görünmeyen birinin varlığı görüntü ve mırıldanmalar işitme bunu kullanarak medyumluk ve vantriloklukla para kazanan kimseler vardır Başkalarıyla sert kısıtlı sosyal ilişki acısından uygunsuz bir tarzda iletişim kurarlar Başkaları ile sadece gerektiği anda iletişime girerler Birlikte geçirilen sure uzadıkça başkalarından farklı olarak rahatlayacakları yerde daha tedirgin ve kuşkucu olurlarUygun olmayan şekilde giyinip insanların dikkatini çekebilirler

Görülme oranı:

Genel nüfusta %3-5 oranında rastlanmaktadır Erkeklerde hafifçe daha çok görülmektedir

Eslik eden psikiyatrik bozukluklar:

-Majör depresyon( bu bozukluğu olup kliniğe başvuranlarda % 30-50 oranında saptanmıştır)

-Özellikle paranoid kb olmak üzere sizoidçekingen ve sınırda kişilik boz

Ailesinde şizofreni olanlarda bu kişilik bozukluğunun olma riskinin genel nüfusa oranla daha yüksek olduğu gözlenmiştir Bir çalışmaya göre % 10 kadar vakanın intihar ettiği saptanmıştır

Tedavi:

Psikoterapi yanında depresif belirtiler belirdiğinde antidepresan; hezeyanlar varlığında antipsikotik tedavi eklenebilir