Şizofreni Hakkında Bilinenler

Şizofreni Nedir ?
- Şizofreni epilepsi, Multipl Skleroz gibi bir beyin hastalığıdır
- Bütün kronik hastalıklar (Şeker hastalığı, astım, romatizma) gibi alevlenme ve yatışma dönemleri gösterir
- Tedavi edilebilir bir hastalık olmakla beraber zaman zaman alevlenme dönemleri olabilir, hastaların önemli bir kısmında hastalık tamamen ortadan kalkmayabilir Bu durum da kişinin çalışmasını, çevresindekilerle iletişim kurmasını, bağımsız bir yaşam sürmesini çok güçleştirir
- Bu ciddi hastalık yeryüzündeki her yüz kişiden birini etkilemektedir Dünyada 60 milyon, Türkiye'de de 600000 şizofreni hastası yaşamaktadır
- Hastalık genellikle 15-25 yaş aralarında başlamakla beraber orta yaşlarda başlaması da mümkündür Hastalık ne kadar erken başlarsa kişilik üzerindeki harabiyet o kadar fazla olmakta, normal bir yaşam sürme şansı azalmaktadır

Şizofreni Ne Değildir ?
- Şizofreni kişilik bölünmesi demek değildir Maalesef pek çok kişi şizofreni hastalarını bazı zamanlar normal yaşam sürdüren bazen de birden tehlikeli bir caniye dönüşen kişiler olarak hayal etmektedir Bunun gerçekle alakası yoktur!
- Şizofreni hastaları nadiren çevreye zarar verebilir
- Şizofreni kelimesi sıklıkla iki şekilde hatalı kullanılmaktadır: Ya bir konuda farklı ya da zıt duygular taşımak kastedilir (bir şeyi hem sevmek hem de nefret etmek gibi) ki bu insan doğasında bulunan bir özelliktir Ya da değişik zamanlarda değişik davranmak anlamında kullanılır ki bu durum da hemen hepimizin doğasında bulunan bir özelliktir
- Şizofreni erken bunama değildir
- Aşı vb yollarla korunması mümkün olan bir hastalık değildir

Son yirmi yılda yapılan araştırmalarda şizofreninin nedenleri hakkında önemli bulgular elde edilmiştir Tüm hastalar için geçerli olan tek bir neden bulunmamakla beraber şizofrenin ortaya çıkmasında rol oynayan başlıca etkenleri üç başlık altında toplayabiliriz:
1 Kalıtımsal nedenler
2 Beyindeki yapısal değişikliklerin rolü
3 Beyindeki kimyasal maddelerin rolü

Şizofrenide kalıtımın rolü
Şizofrenisi olan her 10 kişiden birinin yakın akrabaları arasında bu hastalık görülür
Şizofreni hastalarının ailelerinde bu hastalığın toplum ortalamasına göre daha sık görülmesi şizofrenide ailesel geçişin rolüne işaret eder Örneğin, anne ya da babasından biri şizofreni hastası olan çocukta hastalığın görülme olasılığı % 12’dir Kardeşlerden biri şizofreni hastası ise diğer kardeşlerde hastalık görülme olasılığı %8 dir Toplumda her 100 kişiden birinde şizofreni görülme riski bulunduğu düşünülürse bu oranların yüksekliği hakkında bir fikir edinilebilir
Ailesel yatkınlığın nedeni anne babanın yetiştirme tarzı değildir
Hastalığın geni tam olarak bilinmiyor Bir başka deyişle, elde edilen veriler şizofreniden tek bir geni sorumlu tutmak yerine birden fazla genin rolü olduğuna işaret ediyor

Beyin yapısındaki değişikliklerin rolü
Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinde şizofreni hastalarının beyinlerinde normalde görülmeyen bazı değişiklikler olduğu saptanmaktadır
Örneğin beyinde normalde de bulunun boşlukların hasta kişilerde daha geniş olduğu ve bazı beyin bölümlerinin normalden daha küçük olduğu görülüyor Özellikle, beynin plan yapmak ,sorun çözmek gibi işlevleri de yüklenen ön bölümü ve önceki deneyimleri hatırlayarak o anki duruma uygun bir davranış geliştirmekte rol oynayan hipokampus bölümünün normalden küçük olduğu saptanmıştır Bu bölgelerin işlevlerindeki aksama sonucunda hastalar günlük hayatta her an karşılaştığımız basit ya da karmaşık sorunları çözmekte zorlanabiliyor Bu « sorun »lar örneğin yeni tanıştığımız bir kişiyle neleri konuşabileceğimiz, şehir içinde bir yerden bir yere giderken karşılaştığımız aksaklıkların üstesinden nasıl geleceğimiz gibi bize basit gelen şeyler de olabilir
Beyin yapısındaki değişiklikler hasta kişilerin beyinlerinin normal gelişimden farklı bir yol izlediği şeklinde yorumlanır
Bu değişiklikler doğumdan önce ya da doğum sırasında etkili olan nedenlere bağlanır
Örneğin gebeliğin erken dönemlerinde virüs enfeksiyonları ya da doğum sırasındaki bazı sorunlar gibi

Beyindeki kimyasal maddelerin rolü
Beyinde milyarlarca sinir hücresi bulunur
Bu hücreler bir telefon şebekesi gibi birbiriyle bağlantılıdır
Her hücrenin ucundan salınan bazı kimyasal maddeler komşu hücreye ulaşarak hücreler arası haberleşmeyi sağlar Haberleşmeyi sağlayan kimyasal maddelere nörotransmitter denirAdrenalin, dopamin, serotonin gibi…
Şizofrenisi olan kişilerde dopaminin aracılık ettiği haberleşmede bir bozukluk olduğu bilinmektedir

Yanlış inanışlar

- Şizofrenler tehlikeli ve saldırgandır
- Şizofreninin tedavisi yoktur
- Şizofrenler çalışamazlar
- Şizofreni anne babanın hatalı tutumu nedeniyle ortaya çıkar
- Şizofrenler tembeldir
- Şizofrenlerin ne zaman ne yapacakları belli olmaz
- Şizofreni karakter zayıflığından ve iradesizlikten dolayı ortaya çıkar ( Hastalar yeterince çaba gösterseydi bu durumun üstesinden gelebilirdi)
- Şizofrenlerin her söylediği şey saçma olacaktır
- Mahalledeki şizofrenler çocuklarımıza zarar verebilir
- Şizofrenler sanıldığından daha da tehlikelidir
- Şizofreninin sebebi fazla mastürbasyon yapmaktır
- Şizofrenlerin çocukları da şizofren olur
- Şizofreni ömür boyunca giderek ağırlaşır
Dopamin hastaların beyninde bazı bölgelerde fazla miktarda bulunmaktadır Dopamin aracılığıyla haberleşmedeki bozukluk ;hezeyan ve halüsinasyonlar, dağınık davranış ve konuşma gibi hastalık bozukluklarından sorumlu tutulmaktadır

ProfDrAlp Üçok