En Uzak Yıldızımsı Gökcismi Bulundu

En Uzak Yıldızımsı Gökcismi Bulundu

Avrupalı gökbilimcilerden oluşan bir ekip ESO’ya ait Çok Büyük Teleskopu ve diğer teleskopları şimdiye kadar bulunmuş olan en uzak yıldızımsı gök cismini (kuasar) keşfetmek ve incelemek için kullandılar Kütlesi Güneş’in iki milyar katından fazla olan bir karadelik tarafından güç alan bu eşsiz parıltılı yer, erken Evren’de şu ana kadar keşfedilmiş en parlak nesneden daha ötededir Çalışmanın sonuçları Nature dergisinin 30 Haziran 2011 tarihli sayısında yayınlanacak

“Bu kuasar erken Evren’in hayati bir noktasıdır Bu, Büyük Patlama’dan yüz milyon yıl sonra süper kütleli karadeliklerin nasıl büyüdüklerini anlamamıza yardım edecek çok nadir bir nesnedir” diyor ekibin lideri Stephen Warren

Kuasarlar çok parlaktırlar, merkezlerinde güçlerini aldıklarına inanılan süper kütleli karadeliklerin bulunduğu uzak gökadalardır Onların eşsizliği onları ilk yıldızların ve gökadaların şekillenmeye başladığı zamanı tespit etmeye yardım edecek olan güçlü parıltılı yerler yapmaktadır Yeni keşfedilen yıldızımsı cisim o kadar uzaktadır ki kendi ışığı yeniden iyonlaşma anının son parçasını ortaya çıkarmaktadır [1]

ULAS J1120+0641 [2] adı verilen henüz bulunmuş olan bu yıldızımsı cisim Büyük Patlama’dan sadece 770 milyon yıl sonra oluştuğu görülüyor (kırmızıya kayma değeri 71, [3]) Işığının bize ulaşması ise 129 milyar yıl alıyor

Her ne kadar daha uzak nesneler onaylanmışsa da (gama ışını patlaması kırmızıya kayma 82, eso0917, ve bir gökada kırmızıya kayma değeri 86, eso1041 gibi), yeni keşfedilen yıldızımsı cisim bunlardan yüzlerce defa daha parlaktır Detaylıca incelenebilecek kadar yeterince parlak olan nesneler arasında bu, büyük genişlikte en uzak olanıdır

Bir sonraki en uzak yıldızımsı cisim Büyük Patlama’dan (kırmızıya kayma değeri 64) 870 milyon yıl sonra görülüyor Daha uzakta olan benzer nesneler görünür ışık gözlemiyle bulunamazlar çünkü Evren’in genişlemesiyle dalgaboyu uzatılan ışıkları Dünya’ya ulaştıkları zaman çoğunlukla elektromanyetik tayfın kırmızı ötesi kısmına düşer İngiltere’nin Hawaii’de bulunan kırmızı ötesi alanda gözlem yapan teleskopunu [4] kullanan Avrupa UKIRT Kırmızı Ötesi Derin Gökyüzü Taraması (UKIDSS) bu problemi çözmek için tasarlanmıştır Gökbilimcilerden oluşan ekip UKIDSS veritabanındaki milyonlarca nesne üzerinde uzun süredir aranılan uzak yıldızımsı cisimleri bulmak için çalıştı ve nihayet altın madenine ulaştılar

“Bu cismi bulmak 5 yılımızı aldı” diye açıklıyor araştırma makalesinin yazarlarından birisi olan Bram Venemans “Kırmızıya kayması 65’tan daha yüksek olan bir yıldızımısı cisim arıyorduk Bu kadar uzaklıkta, kırmızıya kayması 7’den yüksek olan bir tane bulmak heyecan verici bir süprizdi Yeniden iyonlaşma anına bakınca, bu yıldızımsı cisim önceden erişim dışında olan evrenin tarihinde 100 milyon yıllık bir pencereyi keşfetmenin eşsiz bir fırsatını veriyor”

Yıldızımsı cisme olan uzaklık ESO’nun Çok Büyük Teleskop’u (VLT) üzerindeki FORS2 aleti ve Gemini Kuzey Teleskopu [5] üzerindeki aletlerle yapılmış olan gözlemlerle belirlendi Bu gökcismi nispeten parlak olduğu için tayfını (gökcisminden gelen ışığı, onu oluşturan renklerine ayırma işi) almak mümkün oldu Bu teknik gökbilimcilerin yıldızımsı cisim hakkında pek çok şey bulmasına imkan tanıdı

Yapılan gözlemlere göre ULAS J1120+0641’in merkezindeki karadeliğin kütlesi Güneşi’inkinden iki milyar katından fazladır Bu çok yüksek kütle Büyük Patlama sonrası çok erken olması bakımından açıklanması zordur Süper kütleli kara deliklerin büyümesi üzerine şu anki teoriler orta ölçekli nesne etrafındakilerden maddeyi çekerken yavaş bir kütle birikimini tahmin etmektedir

“Tüm gökyüzü üzerinde kırmızıya kayması 7’den yüksek olan sadece 100 kadar parlak yıldızımsı cisim olduğunu düşünüyoruz,” diye açıklıyor makalenin başyazarı Daniel Mortlock “Bu nesneyi bulmak itinalı bir arama gerektirdi, fakat erken Evren’in bazı gizemlerini ortaya çıkarabilme çabasına değdi”