Lihtenştayn Hakında Bilgi Ve Açıklamalar

Lihtenştayn



Lihtenştayn (Almanca: Liechtenstein), Orta Avrupa'da prenslik
160 km²'lik yüzölçümüyle dünyanın en küçük ülkelerinden biridir İsviçre ve Avusturya arasında yer alır

Coğrafya ve iklim

Lihtenştayn, Orta Avrupa'da, İsviçre ile Avusturya arasında yer alır 160 km²’lik yüzölçümü ile Avrupa’nın dördüncü küçük devletidir Sınırları 76 km uzunluğundadır
Ren Vadisi ülkenin yarısını kaplar Diğer yarısı ise Alp bölgesinden oluşmaktadır
Hükümet merkezi 5000 nüfuslu Vaduz’dadır
Ne Lihtenştayn'ın ne de komşuları Avusturya ve İsviçre'nin denize kıyıları vardır, bu bağlamda Lihtenştayn, Özbekistan gibi, kendisinin ve komşularının denize kıyısı bulunmayan ülkelerdendir
En yüksek noktası 2599 m yüksekliğindeki Grauspitz dağları, en alçak noktası ise 430 m irtifadaki Ruggeller Riet’dir
Vaduz’da 2004 yılında ortalama sıcaklık 10°C idi Vaduz’da 2004 yılında ortalama yağış miktarı yaklaşık 891 mm olmuştur

Tarih

Ana madde: Liechtenstein tarihi
Roma İmparatorluğu döneminde bugünkü Lihtenştayn toprakları Raetia ilinin küçük bir bölümünü oluşturuyordu Bu topraklar Avrupa'daki stratejik çıkar çatışmalarından uzakta yer alıyordu, öyle ki yüzyıllar boyunca kıtayı etkileyen büyük olaylardan pek etkilenmediler Bugünkü hanedandan önce arazide Hohenems kontları hüküm sürüyordu
Ülkeye adını Liechtenstein ailesi vermiştir Aile, ülkeye oldukça uzaklarda, Aşağı Avusturya'daki Liechtenstein şatosunda oturmaktaydı Şato, 1140'tan 13 yy ortalarına ve 1807'den günümüze kadar ailenin mülkiyetinde kaldı Yüzyıllar boyunca aile Moravya, Aşağı Avusturya, Silezya, ve Styria'da geniş araziler edindi Ancak tüm bu topraklar daha kıdemli derebeylerine bağlı kaldı, özellikle de Liechtenstein prenslerinin danışmanlık yaptığı Habsburg'lara Kendine doğrudan bağlı hiç toprağı olmadığı için Liechtenstein ailesi İmparatorluk meclisi Reichstag'da bir sandalye edinemedi
Mecliste temsil edilmek aileye büyük bir güç sağlayacağından Liechtenstein'lar bunu kendilerine hedef olarak belirlediler Bu nedenle, arada bir derebeyi olmaksızın, doğrudan Kutsal Roma İmparatoru'na bağlı bir toprak aramaya başladılar Bir süre sonra, sırasıyla 1699 ve 1712'de, aile minik Schellenberg Herrschaft'ını (lordluğunu) ve Vaduz kontluğunu Hohenems'lerden almayı başardı Bu küçük derebeylikler, tam da Liechtenstein'ların aradığı gibi, kendi kontlarından sonra arada bir derebeyi olmaksızın doğrudan İmparatora bağlıydı
Böylece 23 Ocak1719'da satın alma işlemleri tamamlandığında, Kutsal Roma İmparatoru 6 Charles, Vaduz ve Schellenberg'in birleştiğini açıkladı ve siyasi konumunu da "gerçek kulu Anton Florian Liechtenstein" onuruna Liechtenstein ismini verdiği Fürstentum (prenslik) seviyesine çıkardı O gün, Liechtenstein Kutsal Roma İmparatorluğunun özerk bir üyesi haline gelmiş oluyordu Ancak, bu siyasi manevranın bir fırsatçılık örneği olduğunu kanıtlarcasına, Liechtenstein prensleri daha 120 yıl boyunca yeni prensliğe adım atmayacaktı
1806'da Kutsal Roma İmparatorluğu'nun büyük bölümü I Napolyon tarafından işgal edildi Lihtenştayn için bu durum ciddi sonuçlar doğurdu: İmparatorluğun siyasi ve hukuki mekanizmaları çöktü, İmparator II Franz tahtı bıraktı Sonuç olarak Lihtenştayn, kendi sınırları dışında herhangi bir otoriteye bağlı olmaz hale geldi Modern yayınlar genellikle (ama hatalı olarak) Lihtenştayn'ın bağımsızlığını bu olaylara bağlarlar Aslında hukuken Lihtenştayn prensi egemen bir derebeyi olmak dışında ayrıca hükümdar haline geliyor, ancak ülke bağımsız olmuyordu 25 Temmuz 1806'da Ren Konfederasyonu kurulduğunda, Lihtenştayn Prensi, koruyucusu olan Fransız İmparatoru Napolyon Bonapart'a bağlı bir vassal durumuna geliyordu Bu durum, 19 Ekim1813'te Konfederasyon'un çözülmesine kadar devam etti
Bundan kısa süre sonra, 20 Haziran1815'te, Lihtenştayn, başkanlığı Avusturya İmparatoru tarafından Alman Konfederasyonu'na katıldı ve 24 Ağustos1866'ya kadar üyesi kaldı
1818'de I Johann, sınırlı haklar tanıyan bir anayasa ilan etti 1818'de ayrıca, Liechtenstein ailesinden bir prens, Prens Alois, ilk defa ülkeyi ziyaret etti Ancak egemen prensin ziyareti ta 1842'ye kadar gerçekleşmeyecekti
19 yy'da Lihtenştayn pek çok ilerleme kaydetti: 1836'da bir seramik fabrikası olan ilk fabrikanın açılışı, 1861'de Tasarruf ve Kredi Bankası'nın kuruluşu, ilk pamuk dokuma makinasının çalışmaya başlaması Ren üzerindeki iki köprü, 1868 ve 1872'de inşa edildi, ülkeyi kat eden bir demiryolu hattı döşendi
1866'da Avusturya-Prusya Savaşı patlayıp sona erdikten sonra Lihtenştayn üzerinde siyasi bir baskı oluştu: Prusya, savaşla ilgili referandumda oyların yanlış sayıldığı iddiasıyla savaşın sorumlusu olarak Lihtenştayn'ı gösteriyordu Bu nedenle Lihtenştayn, Prusya ile barış anlaşması imzalamayı reddetti ve savaş durumunda kaldı (ancak hiç bir sıcak çatışma yaşanmadı) Bu durum, 1930'ların sonunda Lihtenştayn'ın işgalini savunanların öne sürdüğü tezlerden birini oluşturdu




Başkente tepeden bakan Schloss Vaduz, hâlâ Lihtenştayn Prensi'nin ikametgâhıdır

1 Dünya Savaşı'nın sonuna kadar Lihtenştayn, Avusturya Macaristan İmparatorluğu'na sıkıca bağlı kaldı Ancak savaşın neden olduğu iktisadi yıkım, ülkeyi diğer komşusu olan İsviçre ile gümrük ve para birliğine gitmeye zorladı Avusturya Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasıyla birlikte, Lihtenştayn'ın eski bir Kutsal Roma İmparatorluğu derebeyliği olarak artık Avusturya'ya bağlı olmadığı görüşü ortaya atıldı Zira Avusturya, o günlerde yeni kurulmakta olan bir ülkeydi ve İmparatorluğun hukuki mirasçısı olduğunu reddediyordu Böylece Lihtenştayn, Avrupa'nın bağımsızlığını son kazanan egemen ülkesi haline geldi Ülke, Kutsal Roma İmparatorluğu'na tarihsel bir devamlılık içinde bağlandığını da öne sürebilecek durumdadır
1938'de, Avusturya'nın Almanya tarafından ilhak edilmesinden hemen sonra, 84 yaşındaki Prens I Franz tahttan ayrıldı ve 31 yaşındaki üçüncü kuzeni Prens Franz Joseph'i halefi tayin etti Prens I Franz, görevden çekilme nedeni olarak yaşını öne sürse de, asıl nedenin Almanya'nın yeni komşusu Lihtenştayn'ı işgal etmesi halinde tahtta olmak istememesi olduğu düşünülmektedir 1929'da evlendiği karısı, Viyana'lı zengin bir Yahudiydi ve yerel Naziler onu şimdiden hedef gösteriyordu Lihtenştayn'da bir Nazi partisi olmasa da, Nazi sempatizanı hareket uzun süredir Milliyetçi Birlik Partisi'nde yer buluyordu
II Dünya Savaşı'nda Lihtenştayn tarafsız kaldı Savaş bölgelerinde Liechtenstein ailesine ait hazineler korunmak üzere Lihtenştayn'a ve Londra'ya nakledildi Savaşın sonlarında Polonya ve Çekoslovakya, "Alman malı" olarak gördükleri diğer topraklarla birlikte Liechtenstein ailesininkileri de istimlâk ettiler Bu istimlâkler 1600 km²'nin üzerinde tarım ve orman arazisini, sarayları ve şatoları içeriyordu Uluslararası Mahkeme'de konuyla ilgili dava açıldı Soğuk Savaş boyunca Lihtenştayn vatandaşlarının Çekoslovakya'ya girmeleri yasaktı Lihtenştayn, savaşta Almanlarla işbirliği yapan Birinci Milliyetçi Rus Ordusu'ndan 500 kadar askere sığınma hakkı tanıdı Bu olayı anmak üzere, sınır kasabası Hinterschellenberg'de bir anıt dikildi (ülkenin turizm haritalarında yer alır) Bu sığınma hakkı, ülkenin o zamanlar içinde bulunduğu fakirlik düşünülürse kayda değerdir Bu kadar sığınmacının doyurulması, Lihtenştayn gibi küçük bir ülke için zor olmuştur Sonunda Arjantin, sığınmacıları kalıcı olarak topraklarına yerleştirmeyi kabul etti Buna karşılık, İngiltere, Almanya tarafında savaşan Rusları sınırdışı etmiş ve Sovyetler'in eline düşen bu kişiler Gulag'lara sürülmüştü
Savaşın ardından gelen iktisadi zorluk döneminde Liechtenstein ailesi, ellerindeki sanat eserlerini satmak zorunda kaldı Satılan eserler arasında bulunan Leonardo da Vinci'nin paha biçilmez portresi "Ginevra de' Benci" de bulunuyordu Ancak bunu izleyen onyıllarda Lihtenştayn bolluk yaşadı İktisat, düşük kurumlar vergisi oranlarının sağladığı avantajla modernleşti, çok sayıda yabancı şirketi ülkeye çekti
Lihtenştayn Prensi, tahminen 6 milyar $'lık servetiyle dünyanın altıncı zengin kişisidir[kaynak belirtilmeli] Ülkenin vatandaşları dünyadaki en yüksek hayat standartlarından birine sahiptir

Nüfus

Lihtenştayn’ın nüfusu 2004 yılı itibarıyla yaklaşık 34600'dür Nüfus yoğunluğu km² başına 216 kişi, artış hızı 2004 yıl sonu itibarıyla % 0,9'dur
Ülkede ikamet eden yabancıların oranı takriben %34’tür Bunlardan 884'ü TC vatandaşıdır[kaynak belirtilmeli]
Lihtenştayn’daki 1000 kişiden 6'sı göçmendir Lihtenştayn halkının yaş ortalaması 38,2'dir

Siyaset

Lihtenştayn, demokratik parlamenter monarşiyle idare edilmektedir Devlet başkanı Prens II Hans Adam'dır Prensin siyasi yetkileri hayli geniştir Kanunları veto edebilir, referanduma sunabilir, parlamentoyu dağıtarak seçimlere gidebilir Ancak 2003'te yapılan anayasa değişikliğiyle ülkede cumhuriyet ilan edilmesi halinde prensin bunu önleyecek veto yetkileri elinden alınmıştır
Parlamento 25 milletvekilinden oluşmaktadır Başbakan Otmar Hasler'e bağlı dört bakan bulunmaktadır Kabine, parlamentonun önerisi ile dört yıllığına göreve getirilir
Ülkenin milli bayramı 15 Ağustos'tadır

Ekonomi





Vaduz şehir merkezinden kuzeye doğru görünüm

2001 yılında Lihtenştayn’ın gayri safi yurt içi hasılası 4,2 milyar İsviçre Frangı idi Bu rakam, Türkiye’nin gayrısafi yurt içi hasılasının yaklaşık 1/60'ını oluşturmaktaydı
Lihtenştayn’da 250’den fazla çalışanı olan 15 işletme vardır Ticari şirketlerin %70’inden fazlası 1 ila 9 kişi arasında kişi çalıştıran küçük işletmelerdir
Pek çok Lihtenştayn firması araştırma ağırlıklı alanlarda uzmanlaşmış olup, küresel pazar liderleridir
Lihtenştayn Ticaret ve Sanayi Odası’nda (LIHK) kayıtlı bulunan sanayi işletmeleri 2004 yılında araştırma ve geliştirme konularında yaklaşık 307 milyon İsviçre Frangı tutarında yatırım yapmıştır Bu da kişi başına 8900 İsviçre Frangından fazla bir rakama tekabül etmektedir
2004 yılı itibarıyla Lihtenştayn’da 15 banka bulunmaktadır
Lihtenştayn’daki bankalar 2004 yıl sonu itibarıyla 107 milyar İsviçre Frangı tutarında müşteri varlığını yönetmiştir Bu bankaların toplam bilanço değeri takriben 34 milyar İsviçre Frangıdır Komşu ülke İsviçre'nin bankaları ise aynı dönemde yaklaşık 3‚550 milyar İsviçre Frangı yönetmiştir
Lihtenştayn 2004 senesinde yaklaşık 104000 turisti misafir etmiş ve bu turistlerden 50000'i geceleme yapmıştır
Aralık 2005 verilerine göre Lihtenştayn’da işsizlik oranı %2,4’tür
Lihtenştayn, ağırlığını sanayi ürünleri ve imal edilmiş mamullerin oluşturduğu (gayri safi yurt içi hasılanın %40’ı) çeşitli mal ve hizmetler ihraç eden bir ülkedir
Lihtenştayn Ticaret ve Sanayi Odası’nda (LIHK) kayıtlı bulunan 32 sanayi şirketi, 2004 yılında 5,1 milyar İsviçre Frangının üzerinde ihracat gerçekleştirmiştir Ülkenin kişi başına ihracatı yaklaşık 14000 İsviçre Frangıdır
Lihtenştayn’da 2004 yıl sonu verilerine göre 29500 kişi istihdam edilmiştir Kişi başına 0,85 çalışan düşmektedir Çalışanlardan yaklaşık 15600'ü Lihtenştayn’da ikamet etmektedir 13900 kişi ise yurt dışından (öncelikle Avusturya ve İsviçre’den ) ülkeye girip çalışmaktadır Ülkedeki iş gücünün üçte ikisini yabancı uyruklular oluşturmaktadır Bunlardan 317'si Türk vatandaşıdır[kaynak belirtilmeli]
Lihtenştayn Ticaret Odası’na kayıtlı (LIHK) sanayi işletmeleri, 2004 yılında yurt dışındaki yaklaşık 187 kuruluşta 28400 kişiyi istihdam etmiştir

Lihtenştayn Kronu

1898 yılından 1921 yılına kadar Lihtenştayn'ında kullanılan para birimidirMetal paralar daha az,banknotlar daha fazla kullanılmaktaydı1 Kron 100 hellere bölünmüştü1921 yılında İsviçre'nin para birimi İsviçre Frankına geçildi Lihtenştayn kronunun değeri,Avusturya-Macaristan kronu veya Avusturya kronuyla aynı değerdeydiAncak kronun istikrarsızlaşması nedeniyle franka geçilmiştir

Spor

Ülke nüfusunun %45'i (15510 kişi) en az bir spor derneğine üyedir Her 198 Lihtenştaynlıdan biri bir spor derneği başkanıdır
Lihtenştayn Futbol Birliği, Lichtenstein’da üye sayısı en fazla olan spor kuruluşudur: 7 kulüpte toplam 2500 üyesi vardır Her 20 Lihtenştaynlıdan biri aktif futbol oyuncusudur
2006 Mart FIFA dünya derece listesinde Lihtenştayn 124 sırada bulunmaktaydı

Alp disiplini kayak

Kayak, Lihtenştayn’ın ulusal sporudur Lihtenştayn Kayak Birliği 1936 yılında kurulmuştur Bu birlik sekiz adet klübü ve yaklaşık 2500 üyesi ile Lihtenştayn'da üye sayısı en fazla spor derneklerinden biridir
Lihtenştayn toplam 9 olimpiyat madalyası kazanmıştır, bu madalyaların hepsi de Alp disiplini kayak branşında kazanılmıştır Böylece her 3845 Lihtenştayn’lıya bir olimpiyat madalyası düşmektedir
Malbun’daki Lihtenştayn Kayak Merkezi, toplam 21 km uzunluğunda kayak pistine sahiptir

Çeşitli

Lihtenştayn’da yaşayan TC uyruklular, İsviçrelilerden, Avusturyalılardan, İtalyanlardan ve Almanlardan sonra en büyük beşinci yabancı grubunu oluşturur
Lihtenştayn’lı Manfred Schurti, 1972 senesinde Formula Süper V şampiyonasında Avrupa şampiyonu olmuştur
Yaklaşık 3150 işletmesiyle Lihtenştayn’da 11 kişiye 1 işletme düşmektedir