Eskişehir Milli Mücadele Dönemi

Eskişehir milli mücadele dönemi

Osmanlı imparatorluğu Birinci Cihan Savaşında yenilince ihtilâf devletleriyle 30 Ekim 1918 tarihinde Mondoros mütarekesini imzaladı Bu mütarekenin yedinci maddesine dayanan ingilizler, emniyetlerinin tehdit edildiğini ileri sürerek, diledikleri stratejik bölgeleri ve tren güzergâhlarını işgal ettiler Tren yollarına el koydular Haydarpaşa'dan itibaren İzmit, Eskişehir, ve Ankara istasyonlarını İngilizler idarelerine aldılar Eskişehir'e bir takım Iskoçyalı askerleri yerleştirdiler Ankara istasyonuna da Misler Vi-tol ve yüzbaşı Forbin kumandasında iki bölük İskoç askeri yerleştirdiler Fransızlar da binbaşı Buazo kumandasında bir müfreze gönderdiler Bu iki önemli şehir işgal edilmişti Her iki vilâyetin valileri de padişahın adamları idi 1920 yılında Ankara yirminci kolordu kumandanlığına tâyin edilen Ali Fuat Paşa (Cebesoy) derhal nizami bir alay teşkiline muvaffak oldu Atatürk, 27 Aralık 1919 tarihinde savaştan Ankaraya geldi Atatürk Ankara'dan Eskişehir'e giderek, İstanbul Mebusan Meclisi'ne gider, mebuslarla temas edecekti Kendisiyle görüşen Ankara Müftüsü Rifat Börekçi, Paşaya :

"- Paşam Eskişehire gitmeyin, orada ingiliz kuvvetleri var Belki sizi tevkif edebilirler Biz Ankaralılar sizi bağrımıza basmaya and içdik" Dedi Atatürk Eskişehire gitmekten vazgeçti Ankara'da kaldı Heyeti temsiliye karargâhı Ankara oldu Bu sıralarda Ingilizler 16 Mart 1920 de resmen Istanbul'u işgal ettiler Şehzadebaşı karakolunu basıp altı askerimizi şehit, onbeş askerimizi de yaraladılar Bu olay üzerine İngilizler bir gece gizlice Ankara'yı terk edip, Eskişehir'e çekildiler Atatürk Türkiye Büyük Millet Meclisini açmak teşebbüsüne girişti

Bu olaylar Ankara'da olurken Eskişehir İngilizlerin işgalinde idi Bu tren kavşağını ellerinde tutuyorlardı Yirminci kolordu komutanı Ali Fuat Paşa Atatürk'ü Seymen alayı ile aaaahüratla kabul edince, İstanbul hükümeti Ali Fuat Paşa'yı vazifesinden azat edip, kendisini de idama mahkûm, ettikten sonra, yerine Kiraz Hamdi Paşa'yı yirminci kolordu komutanı tayin etti Kiraz Hamdi paşa Eskişehire geldi, ingilizlerle işbirliği etti Sonradan Kıiraz Hamdi paça Ankarada idam edildi Eskişehir Mutasarrıfı da Serez'i Hilmi Bey idi Eskişehir halkı bundan nefret ediyordu Rumlar ve Ermeniler şımarmış, müslümanlara yapmadıkları kalmıyordu Mutasarrıf Hilmi halkın dileklerini yerine getirmiyordu Bir Kuvayı Müliyeci gelerek tabanca ile Mutasarrıf Hilmi'yi öldürdü Eskişehir'in içi kaynıyordu, İngilizlere mektuplar göndererek şehri terk etmeleri isteniyordu Bir taburdan fazla İngiliz askeri ile Kıbrıslı türklerden askere alınmış Lejyon askerleri de aralarında vardı Kemal adında birisi de tercümanlık etmekte idi



1920 yılında Eskişehir Belediye Reisi'ni Avukat Takyeddin Beydi Bilgili ve vatansever bir insandı Şeyh Şunusi Eskişehir'e uğradığı zaman, bu zatın evinde kalmıştı Muhasebeci Sabri bey ve Takyeddin beyler, Kuvayi Milliye'ye hizmet ediyorlardı Bu hali gören Kiraz Hamdi Paşa Istanbul'a kaçtı

Yeşil efendi Müdafaai Hukuk Cemiyetini kurdu Eskişehirli Emim Sazak, Osman Işık beyler de bu cemiyete girdiler Eskişehir zenginleri kese kese altınlarımı bu cemiyete senet almadan, gönül rızasiyle teslim ettiler Bu paraları vatan kurtuluşuna terk ettiler Bu cemiyet, kuvayi milliyeye girenlere otuzar lira verdi Silâh ve at temim etti Bir gün bu milis çeteler, şehirde nümayiş yaptılar Hepsi'nin kıyafetleri pek garipti, çeşitli silâhlar ve külahlar giymişlerdi Mahalleler arasında dolaştılar, ingilizleri tehdit, Türklerin de, maneviyatlarını yükselttiler

Bir müddet sonra, Kafkasya'dan Kızıl Ordu'nun gelmekte olduğu haberi yayıldı Erzurum'a geldiler, bir müddet sonra Ankara'ya geldiler, havadisi duyuldu Nihayet bir sabah, Eskişehir sokaklarında, başlarında kalpak, üzerinde kırmızı elbiseler göğüslerinde iki sıra fişek ve ellerinde mavzer, kızıl ordu askerleri caddelerden geçtiler Çok görünmek için, bir geçtikleri yerden, tekrar tekrar, geçtiler Sonradan bir yoldaşlar çetesi kuruldu Bunların parolası bir ekmeğin yarısı senin, yarını benimdi Yunanlı'lar Miler hattını açmışlar, Balıkesir ve Bursa üzerine harekâta hazırlanmışlardı Bunlarla, Aydın efeleri ve Salihli'de Çerkez Etem kuvvetleri çarpışıyordu

Eskişehir'den İngilizleri atmak lâzımdı Bu aaaai üzerine Ali Fuat paşa (Cebesoy) aldı 24 tümenin, 189 uncu piyade alayını, bir de 24 üncü tümenin kudretli dağ taburunu alarak 1920 yılında Eskişehir'de göründü Aynı zamanda Ankara'da efelerden bir çete de Eskişehir'e hareket etti

Bu kuvvetler, Eskişehirin tepelerini tuttular Ali Fuat Paşa topçu kuvvetini çok göstermek maksadıyla, soba borularını tepelere yerleştirdi Uzaktan bütün tepelerin toplarla dolu olduğu zannedildi Eskişehirin vatansever evlatları sevinç içinde kaldı

Halka :

- Yeşil ordu geldi, diye bir haber yayıldı, İngilizler Yeşil Ordunun geldiğini zannettiler Çünkü bütün tepeler topla dolmuştu Hiç bir mukavemet göstermeden, bütün kuvvetlerini Eskişehir'den çektiler Ertesi gün 189 uncu alay, Eskişehir'e girdi Halk sevinç gözyaşlarıyla Millî kuvveti alkışladı Yeni bir vali tâyin edildi Derhal gençler Kuvayi Milliyeye girdiler

İngilizler Eskişehir'den kaçarlarken, Geyve köprüsünü attılar Eskişehire Yarbay Akif Bey mevki komutanı tâyin olundu

Hacı Hüseyin bey de Emniyet müdürü oldu Bu sıralarda Çolak İsmail Hakkı bey Kütahya'da bir alay teşkil etti Ayrıca teğmen Halil Nuri Yurdakul'da Eskişehir'de bir Mehter takımı kurdu Bir müze açtı Aynı zamanda (Azmi Millî) adlı bir müfreze meydana getirdi Bayrağına (Müslümanlar beklediğiniz kıyamet bu günlerdir, birlesiniz kurtuluruz 2 Temmuz 1920) yazılı idi Gençler bu müfrezeye yazıldılar Ayrıca Kuşcubaşı Eşref Bey de bir kuvvet kurdu

Ali Fuat paşa (Garp cephesi) komutanı tayin olundu Ali Fuat Paşa kuvvetleriyle Geyve boğazı tepelerini tutarak, İngiliz, Rum çeteleriyle savaşa girişti Bu sırada albay Mahmut beyi çerkez-ler Düzce'de şehit ettiler Düşmanlara karşı hareket başlayınca, Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) Eskişehir'e gelip cepheyi inceledi Atatürk istasyonda bulunan bir binada kaldı

Kuvayi milliyenin en büyük kuvveti (Kuvayi Seyyare) adıyla Çerkeş Ethem'in idaresinde bulunmaktaydı Ethem sık sık Eskişe-hir'e geliyordu Ethem Düzce, Yozgat isyanlarını bastırınca şımardı Emir dinlemez oldu Memleketi nizami orduların değil, bir halk teşkilâtı olan Kuvayi Milliyenin kurtarabileceğime inandı Bunu Sovyet Rusya da istiyordu Bu emelini yerine getirmek isteyen Çerkes Ethem muharrirlerden Arif Oruc'a (Yeni Dünya) gazetesini çıkarttı Gazetenin adı Yeni Dünya Seyyare idi Gazete Eskişehir Tahıl pazarında Tahir Beyin matbasında basılıyordu, yazarları Celâl, Alâaddin idi Yeşil ordu cemiyetinin organı idi Komünizm ihtilâlini tutuyordu Bu zamanlar Ankarada (Türkiye Komünist Partisi) ve (Halk Istirakiyyun) partileri kurulmuştu Bir de yeşil ordu cemiyeti vardı Yeşil ordu Kızıl Ordu'ya mukabele edemedi Fakat Atatürk hepsini kapattı Yeni dünya gazetesinin makineleri Ankanaya nakledildi ve Hakimiyeti Milliye gazetesine verildi Garp cephesi komutanlığına Albay ismet Bey tayin edilince, Çerkeş Ethem isyan ederek, Yunanlılar tarafına geçti Yunanlılarla, Birinci, ikinci inönü savaşları oldu Bundan sonra Yunanlılar ordumuzu Kütahya'da bozdu Türk orduları Sakarya hattına çekildi Fakat Yunanlılar 1921 tarihinde Eskişehir'i işgal ettiler Kral Kostantin Eskişehir'e geldi

Eskişehir büyük zafere kadar işgal altında kaldı Büyük zaferden sonra Eskişehiri yakarak kaçtılar

Milli mücadele yıllarının bir faaliyet merkezi olan Eskişehir, milli tarihimizde yeri büyüktür Vatani aaaaini hakkıyla yerine getirmişlerdir Şimdi gelişmiş büyük şehirlerimizden biri olmuştur

Enver Behnan ŞAPOLYO Turizm Mecmuası

Eskişehir Özel sayısı 1967

Yıl : 10

Cilt : 10

KAYNAK: eskisehir-bldgovtr