Urartular Döneminde Ağrı Patnos İlçesi Hakkında Bilgi

Urartular Döneminde Ağrı Patnos İlçesi Hakkında Bilgi

MÖ 2000'lerde, Patnos’u da içine alan Doğu Anadolu yüksek yaylalarında yaşayan insan topluluklarına ilişkin ilk bilgiler, MÖ 13 yüzyıla tarihlenen Asur kralı ISalmanassar'ın (MÖ 1280-1261) bir yazıtında,Asur krallığıyla savaşan bazı ülkelerden söz edilmektedir

Uriatri etnik bir topluluğun adı olmayıp,Asur dilinde " dağlık bölge" anlamına gelmektedir Yine, Asur yazıtlarından kralın, Uriatri adı altındaki sekiz ülkeyi ele geçirdiği anlaşılmaktadır Bu ülkelerin, Van gölünün güneydoğusundaki dağlık bölgede Büyük Zap suyunun yukarı vadisinde bulunduğu sanılmaktadır Bir başka Asur yazıtında kral I Tukultininurtaya'nın yazıtında ise çok sayıda akarsu bulunan bu bölgeye " Nairi Ülkeleri" (Nehirler Ülkeleri) adı verilmektedir Nitekim, Asur kralı II Asur Banipal'in MÖ 9 yüzyılın ikinci çeyreğindeki egemenlik yıllarından başlayarak, Uriatri, Urartu sözcüğüyle aynı anlamda kullanıla gelmiştir Buna karşın, " Nairi Ülkesinin kralı" sanı, yöre insanlarının dilinde "Bianili Ülkesinin Kralı" olarak yer almıştır Urartu dilindeki Kelişin yazıtından da açıkça anlaşılacağı gibi, Urartular (Uratriler- Uriatri Ülkesinin insanları), MÖ 9 yüzyıldan başlayarak, ülkelerini "Biznili Ülkesi" olarak adlandırmışlardır Ancak, eski Ön Asya'da Urartu adı daha yaygın bir biçimde kullanıldığı için bu ad zamanla, "Bianili" adının yerini almıştır

Asur yazıtlarında belirtildiğine göre, bu dağlık yöredeki topluluklar, MÖ 2 binin ikinci yarısında, birbirinden bağımsız beylikler biçiminde varlıklarını sürdürüyorlardı Bu durum,MÖ 1000 lere kdar devam etti Ancak, MÖ 9 yüzyıl başlarında, Asur krallığının güneyden gelen ve ardı arkası kesilmeyen yağma seferlerine karşı koymak üzere, Hurri kökenli boylardan oluşan Uriatri (Uratri) ve Nairi federasyonları bir araya geldi, daha sonra Urartu krallığına verilecek olan devlet böyle doğduUrartu devleti, MÖ 6 yüzyıl başlarına değin, güçlü bir siyasal yapı olarak, Doğu Anadolu Yüksek yaylalarında varlığını sürdürdü Çekirdeği, Vangölü çevresindeki topluluklardan oluşan krallığın, toprakları MÖ 8 yüzyıl başlarında kuzeyde Transkafkasya'ya, doğuda kuzeybatı İran'a, batıda Malatya yöresine, güneyde de Halfeti dolaylarına dek uzandı Doğu Anadolu'da küçük çapta bağcılık, bahçecilik ve tarımla uğraşarak kendine yeterli üretim yapan yerli halk ile avcılık ve hayvancılıkla uğraşan yarı göçebe topluluklar bir boylar federasyonu oluşturuyordu Bunların merkezi devlete dönüşmesinin de bir başka önemli nedeni de, demiri yaygın olarak işlenmeye başlamasıydı Gerek daha önceleri, gerekse Urartu krallığının yıkılmasından sonra, bu dağlık yörede başka hiçbir topluluğun güçlü bir devlet kurmayı başaramaması, Urartu devletinin gücünü ve örgütlenme yeteneğini ortaya koyması bakımından anılmaya değer bir olgudur Kral Aramu,Urartu devletinin başkenti olarak bazı kaynaklarda olduğu gibi Tuşba (Van), değil de ARZAŞKUN denen şehir merkezi kurmuştu Bu şehrin tam olarak yeri tespit edilememişse de bu şehrin Patnos civarında olduğu sanılmaktadır yörede kral Menua zamanında imar çalışmaları görülmüştür Çok sayıda kale ve saray yapılmıştır Aznavur Tepe, Girik Tepe, Kızılkaya, Kancıklı, Kubik, Dedeli, Değirmendüzü, Bostankaya kaleleri bunlardandır Tapınak ve antik ismiyle “ALUDİRİ” sarayları da yapılmıştır

Aludiri (Patnos) kuzeye, güneye, güneybatıya, kuzeydoğuya açılan yolların en kritik noktasında yer almış olup bugünde aynı özelliğini korumaktadır

Aznavur Tepe Urartu mimarisinin en önemli eserlerindendir Tarıma yönelik sulama kanalları bu kalede çokça görülmektedir Diğer önemli bir sarayda Giriktepe bulunmaktadır

Asur istilasının ardından, kuzeyden gelen Kimmerler de Urartu topraklarına girince, Urartu Kralı II Rusa Asurlularla iyi geçinmenin yollarını aramış ama krallık, son kez, IÖ 560'ta Medlerin saldırısına uğrayarak ortadan kalkmıştır