Trabzon Genel Bilgi

Trabzon Genel Bilgi



Doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi geçmişi, mimari ve sanatsal yapıları ile tanınan Trabzon Anadolu’nun Kuzey-doğusunda yer alan önemli bir liman kentidir Batısında Giresun, doğusunda Rize, güneyinde Gümüşhane, kuzeyinde de Karadeniz ile sınırlanan bu kentte yeşilin her tonu ile karşılaşılmaktadır Kuzeyde bir biri ardınca yükselen dar vadilerle sık sık kesilen dağlar ve tepeler birbirini izlemektedir Bunlar bazen yüksek tepeler halinde denize ulaşarak sarp burunlar meydana getirmektedirAyrıca dağların yamaçlarından inen sert akışlı derelerin ve zaman zaman şelalelerin oluşturduğu zengin bir akarsu düzenine sahiptir İkizdere, Değirmendere, Kuzgundere, Fol Deresi ve Zağanos Deresi bu akarsuların belli başlılarıdır

Trabzon yöresindeki yerleşimin MÖ10000 yıllarında Paleolitik Çağ’da başladığı ProfDrKılıç Kökten’in 1944 yılında yaptığı yüzey araştırmaları ile mağaralardaki buluntulardan anlaşılmıştır Buralarda Erken Tunç tarihine tarihlenen keramikler bulunmuştur Antik coğrafyacı Strabon ise, Tibarien veya Chundiaire isimli kavimlerin yörede yaşadığını söylemiş ardından da Carassus (Giresun), Trapesusus (Trabzon) yörenin belli başlı limanları olduğunu belirtmiştir Bunun yanı sıra Thermisoyre (Terme) civarında amazonların da yaşadığını dile getirmiştir





MÖ2000 yıllarında Kafkasya’dan gelen bir grup buraya yerleşmiş, MÖ1200 yıllarında Troia’ya giden yöre sakinleri de olduğu bilinmektedir Hititler burasını Azzi, Hayasa gibi isimlerle tanımlamışlardır Asurluların egemenliği sırasında bölge ticari alanda ileri bir düzeye ulaşmıştır MÖ800’den sonra Asurluların güçlerini yitirmeye başlamasından sonra, Yunanlı sömürgeciler Karadeniz’de görülmeye başlamış, ancak Kimmerler, Amazonlar ve İskitler karşısında başarılı olamamışlardır

MÖ885’te Sinop dolaylarına yerleşen Miletoslular 756’da Trabzon yöresine gelmişlerdir Besari isimli bir Rum tarihçi Trabzon’un kurucusu olarak Arkadın halkını ve Miletosluları göstermek isterse de o yıllarda burada Turanî ırkından yerli bir kavim yaşamaktaydı Bu da şehrin ilk kurucularının Orta Asya’lı kavimler olduğu ve daha sonra gelen Miletosluların egemen olduklarını göstermektedir Miletosluların egemenlikleri 700 yıl sürmüştür MÖ427-335 yıllarında yaşayan Yunanlı yazar Knesophon, Anabasis (Onbinlerin Dönüşü) isimli eserinde Pers Prensi Kyros’un kardeşi Antakserkes’e karşı savaşmak üzere Anadolu’ya gelen ücretli 10000 Yunan askerinin Kyros’un ölümünden sonra orada kaldıklarını yazmıştır Böylece Trapesus ismi on binlerden arta kalanların buraya yerleşmesiyle ilk kez tarihte ismini duyurmuştur





Trabzon Pers hükümdarı Keyhüsrev zamanında İran yönetimine girmiş ve bu durum MÖ334’de Makedonya imparatoru İskender’in Anadolu’yu ele geçirmesine kadar sürmüştür MÖ323’de İskender’in ölümünden sonra Karadeniz kıyılarının büyük bir bölümüyle birlikte Trabzon da Eumenes’in egemenliğine girmiştir MÖ280’de bir süre Mithridates ailesi yörede egemen olmuş, MÖ298’de bağımsız bir Pontus Devleti kurulmuştur Pontus kralı Farnakes, Trabzon yöresinde yaşayanları egemenliği altına alarak krallığını büyütmüş, merkez olarak da Sinop’u seçmiştir O günlerde Trabzon, Pontus Devleti’nin maden, kereste ve gemi yapımını sağlayan önemli bir liman şehri idi
MÖ I Yüzyılda batıda güçlenen Romalılar Anadolu’yu da işgal etmeye başlamışlardır Roma kralı Pompeius’un Pontus Kralı V Mithridates’i Kelkit vadisinde bozguna uğratması üzerine Pontus Krallığı dağılmıştır Böylece Trabzon , MÖ 66 yılında Roma yönetimine girmiştir Roma’da Augustus’la birlikte MÖ 27 yılındani tibaren imparatorluk dönemi başlamıştır Avgustus’un idari düzenlemesi sonucu Trabzon, Pontus Polemoniacus adı verilen vasallık içinde yer almış, İmparator Tiberius zamanında (MS 14-37), diğer bir idare bölümü olan Kapadokya Eyaleti sınırları içinde kalmıştırRoma İmparatoru Neron döneminde ise (54-68) serbest kent olma ayrıcalığına kavuşturulmuştur Trabzon bu dönemde "ünlü" ve "zengin" kent olarak tanımlanmıştır Roma İmparatorluğunun doğu sınırının savunmasına önem veren Vespasianus zamanında (69-79) Trabzon, Kapadokya -Galatya Eyaleti içerisinde yer almıştır





Roma İmparatoru Hadrianus döneminde (117-138) tüm Roma imparatorluğunda olduğu gibi Trabzon da yeniden imar edilmiş;dini ve askeri binalar, yollar, su kemerleri ve yakın zamana kadar kalıntıları görülebilen liman inşa edilmiştir İmparator Hadrianus’dan sonra Trabzon’un parlak dönemi sona ermiş, 244 yılında para basma yetkisi elinden alınmıştır Roma Döneminde basılan Trabzon sikkelerinin ön yüzlerinde Roma İmparatorlarının büstü olmakla birlikte, arka yüzlerinde Pontus Krallığı döneminden beri süregelen kendi mitolojik figürlerine yer verilmiş ve Grekçe yazı kullanılmıştır Doğu Karadeniz Bölgesine akınlar yapan Gotlar 276 yılında Trabzon’a da saldırmış ve kent tümüyle yakılıp yıkılmıştır Roma İmparatorluğunun son dönemlerinde IV Yüzyılın başında Diocletian Maximian, Constantinius ve Galerius’tan oluşan dörtlü idare zamanında Trabzon’da yeniden bir takım imar etkinliklerinde bulunulduğu Trabzon Müzesinde bulunan Latince kitabeden anlaşılmaktadır

Roma İmparatorluğu 395 yılında ikiye ayrılınca Trabzon, merkezi İstanbul olan Doğu Roma / Bizans İmparatorluğunun sınırları içinde kalmıştır Bizans İmparatoru Iustinianus (527-564) Trabzon’da kent surlarını restore ettirerek yeni bir imar etkinliğini başlatmıştır Heraclius zamanında (610-641) imparatorluk askeri bölgelere ayrılmış ve Trabzon kurulan Khaldia Temasının merkezi olmuştur VIIIYüzyılın başlarında Anadolu’ya yönelik Arap akınları Doğu Karadeniz ve Trabzon’a kadar da ulaşmıştır





Bizans İmparatorluğunun 1204 de IV Haçlı seferleriyle gelen Latinlerin eline geçmesi üzerine, imparator I Andronikos Komnenos’un İstanbul’dan kaçan torunları Alexios ve David, Gürcü Kraliçesi Tamara’nın da yardımıyla Trabzon’da 1204 yılında bağımsız olarak Komnenos Krallığını kurmuşlardır Anadolu Selçukluları ile evlilik bağı oluşturarak ve vergi ödeyerek siyasi varlıklarını sürdürebilen Komnenos Krallığı, I Manuel Komnenos zamanında (1238-1265) en parlak dönemini yaşamıştır Gümüşhane’deki gümüş madenlerinin etkisiyle de ekonomik olarak güçlenen Manuel I’in sikkeleri üzerinde "en mutlu" unvanı yer almaktadır

XIYüzyılda Trabzon ticari öneminin yanı sıra askeri üs de büyük önem kazanmıştır Anadolu Selçukluları Trabzon’u baskı altında tutmuş Sultan Melikşah zamanında (1107-1116) şehir Selçukluların eline geçmişse de kısa bir süre sonra Vali Thodoras Gabras tarafından geri alınmıştır

Trabzon Aleksios Komnenıs I (1204-1222) zamanında büyük gelişim göstermiş ve Pontus devleti’nin sınırları daha da genişlemiştir Aleksios’un İznik İmparatoru David Palaiogos ile savaşmak zorunda kalışı ile toprasklarının büyük bir bölümünü kaybetmiştir Aleksios’un yerine geçen İmparator Andronikos I (1222-1235) Selçukluların egemenliğine karşılık İmparatorluğuna bağımsızlık kazandırmak istemiş ve bazı girişimlerde bulunmuştur Bunun için de gemilerini Sinop’a göndererek orasını yağmalamış, Selçuklu donanmasına büyük zarar vermiştir Bunun üzerine Alaeddin keykubat ı (1220-1237) denizden ve karadan Trabzon’u kuşatmışsa da başarılı olamamıştır





XIIIyüzyılın ikinci yarısında Trabzon, Erzurum tebriz yolu ile Karadeniz İran ticaret yolunun önemli bir limanı haline gelmiştir Yüzyılın başlarında Moğolların egemenliği azalınca, bu kez Türkmenler kendilerini göstermiştir İmparator Manuel II, Türkmenlerle (1332) İmparator Bazileus (1332-1340) Akkoyunlularla savaşmıştır Yıldırım Beyazıt 1398’de Samsun’u ele geçirmiş ve sınırlarını Trabzon’a kadar genişletmiştir Timur’un Anadolu’ya hücumu sırasında İmparator Manuel Komnenos III Ankara Savaşında 1402’de onun yanında yer almıştır
İstanbul’un fethinden sonra Pontus İmparatoru Kalo İoannes IV, belirli bir vergi vererek Fatih Sultan Mehmed’in egemenliğini kabul etmiş, ancak Osmanlılara karşı Uzun Hasan’ı desteklemiştir Bu arada Trabzon’a kaçan Bizanslılara da yardımcı olmuştur Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmed Hızır Bey’i Trabzon’a göndermiştir Osmanlı donanmasının Trabzon önlerinde görülmesi (1456) üzerine hazırlıksız yakalanan imparator yılda 1000 altın vermek istemiş, Fatih Sultan Mehmed bunu 3000 altına çıkararak anlaşma sağlamıştır Pontus Devleti Osmanlılara karşı yıkıcı girişimlerde bulunmuş ve sonunda 26 Ekim 1461’de Trabzon Osmanlıların eline geçmiştir





Trabzon, Osmanlı Döneminde önce eyalet ve sancak olarak şehzade ve mutasarrıflar tarafından idare edilmiştir XVI yüzyılda, merkezi Batum olan Lazistan Sancağı ile birleştirilerek eyalete dönüştürülmüş ve bu yeni idari birimin merkezi olmuştur 1867 yılında Trabzon’da büyük bir yangın çıkmış, bir çok kamu binası da bu sırada yanmış ve kent daha sonra yeniden düzenlenmiştir 1868 yılında vilayet olmuş, merkez sancağı dışında Lazistan, Gümüşhane, Canik Sancakları da buraya bağlanmıştır

Birinci Dünya Savaşı sırasında, Ruslar Trabzon’a saldırmışlar (14 Nisan 1916), ve ele geçirmişlerdir Rus İhtilâli’nin 1917’de olmasından sonra Ruslar Trabzon’dan çekilmişlerdir Bu sırada Karadağ’da toplanan Türk Milis Güçleri Akçaabat’a inerek Yüzbaşı Kahraman Bey’in komutasında Trabzon’a doğru yürümüşler ve 24 Şubat 1918 tarihinde Trabzon’a girmişlerdir

Trabzon Cumhuriyet döneminde de vilayet konumunu sürdürmüştür

Trabzon Hanları

Trabzon’un fethinden sonra Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli bir ticaret merkezi olmuştur İstanbul’dan Asya’ya kadar uzanan ticaret yolu Trabzon limanını ön plâna çıkarmış, bu nedenle Trabzon’da birçok han yapılmıştır Ancak bunlardan günümüze gelebilenler ne yazık ki çok azdır

Vakıf Han (Taşhan) (Merkez)

Trabzon Çarşı Camisi’nin arkasında, Çarşı Mahallesi’nde, Bedestenin kuzeybatısında bulunan bu han kitabesinden öğrenildiğine göre Hacı Yahya isimli bir kişi tarafından h1196 (1781) yılında yaptırılmıştır Bunu belirten kitabesinin mealen anlamı şöyledir:

“Sahib’ül Hayrat ve Hesenat
Kaymakam Nakibü’l eşraf es Seyyid El-Hac
Abdullah bin El-Hac Yahya Efendi
Sene 1196”

Eski Vakıf kayıtlarında Gön Hanı veya Atar Hanı isimleri ile tanınan bu yapı üzerinde SBallance araştırma yapmış ve planını yayınlamıştır Vakıf Han Vakıf kayıtlarında Taşhan ismiyle geçmektedir

Kesme taştan üç katlı avlulu bir han olup, giriş kapısı doğu yönündedir Buradan küçük bir avluya geçilmektedir Bu avlunun arkasında odalar sıralanmıştır Birinci katta cephede dört dükkân, şadırvan ve mescit kısmı bulunmaktadır Bu avlunun çevresindeki odalar birbirlerinden farklı büyüklüktedir Kuzey yönünde orta kısma bir eyvan yerleştirilmiştir İkinci katta ise revakların çevresinde odalar ve mescit bulunmaktadır Bu mescidin güneydoğu köşesindeki minaresi ise yıkılmıştır

Taşhan (Merkez)

Trabzon Çarşı Camisi’nin arkasında, Çarşı Mahallesi’nde, Trabzon Valisi İskender Paşa’nın h938 (1531) yılında yaptırdığı bu han, yapı üslubu ve mimari malzemesi ile XVI Yüzyıl Osmanlı hanlarının tipik bir örneğidir

Taşhan değişik zamanlarda onarılmıştır Kuzey cephesine de XIX yüzyılın sonunda dükkânlar eklenmiştir Alaturka kiremitle kaplı olan çatısı 1980 yılında beton olarak değiştirilmiştir

Han kesme taştan iki katlı olarak yapılmıştır Kuzey yönündeki giriş kapısı üzerinde bir kitabe olduğu buradaki bir boşluktan anlaşılmaktadır Girişteki kontrol hücresinden sonra üzeri kemer ve tonozlarla örtülü bir koridora, oradan da kare bir avluya geçilmektedir Bu avlunun etrafında revaklar ve on yedi hücre peş peşe sıralanmıştır Burada revaklı bir galeri ile bunun arkasında sıralanmış yirmi dört hücre vardır Hanın doğu tarafı ahır ve depo olarak kullanılmıştır Odalar güney ve batı tarafında yer almaktadır Hanın doğusu mazgal pencerelerle dışa açılmış, odalar ise yine mazgal pencerelerle avluya açılmıştır Odalar tonoz örtülü olup, hepsinin ayrı ayrı birer ocağı vardır Yalnızca girişin üzerindeki oda ve önündeki bütün kısım kubbe ile örtülmüştür Bu kattaki odaların dışarıya ve avluya açılan pencereleri bulunmaktadır

Alaca Han (Merkez)

Trabzon il merkezi Bakırcılar Semti, Bakırcılar Caddesi’ndeki Alaca Han’ın kitabesi olmadığından yapım tarihi bilinmemektedir Bununla beraber, yapı üslubu ve mimari elemanlarından XVIII yüzyıla ait olduğu sanılmaktadır

Alaca Han güzel bir taş işçiliği gösteren kesme taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır Hanın üst örtü sistemi takviye kemerli, beşik ve manastır tonozludur Bunun da üzeri çatı ile örtülmüştür Batı, doğu ve kuzey kapılarından içerisine girilen hanın bugün yalnızca batı kapısı kullanılmaktadır Hanın cephe dışında kalan çevresi binalarla kapatılmış bu yüzden de diğer kapıları kullanılamaz duruma gelmiştir Bugün batı taraftaki ana girişinden bir avluya girilmektedir Bu avlunun çevresine odalar sıralanmıştır Doğudan taş bir merdivenle çıkılan birinci katta yine yuvarlak ve yayvan kemerli revakların bulunduğu koridorlar ve arkalarında odalar yer almıştır İkinci kata batıdan taş bir merdivenle çıkılmakta, revaklı koridorların arkasında 16 hücre peş peşe sıralanmıştır

Bugün özel şahısların mülkiyetinde bulunan han, uzun süre boş kalmıştır Han günümüze değişikliğe uğrayarak geldiğinden, orijinal durumu kesinlik kazanamamıştır

Anadolu Han (Merkez)

Trabzon Belediyesi’nin karşısında yer alan Anadolu Han’ı Baltazâdeler isimli bir ailenin mülkiyetindedir

XIX yüzyılda yapılmış olup, günümüzde buraya bir otel inşa edilmiştir Eski belgelerden iki katlı, avlulu, kuzey ve güney girişleri olan bir yapı olduğu öğrenilmiştir

Sulu Han (Merkez)

Trabzon il merkezi, Meydan Semtinde, Meydan Hamamı’nın karşısında yer alan Sulu Han, XIX yüzyılda yapılmış, çeşitli onarımlarla özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir Kitabesi bulunmadığından kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir

Kesme taştan iki katlı, L plan tipinde bir yapı olup, kuzey ve güney yönündeki girişleri kapatılarak işyerine dönüştürülmüştür Birinci katta, öndeki dört köşe taş sütunlar yapıya diğer hanlardan farklı bir özellik vermiştir Ancak sütunlar ve bunları birbirine bağlayan kemerlerin meydana getirdiği mekânlar günümüzde ticari odalar olarak kullanılmaktadır

İkinci kata batı ve güneyden merdivenlerle çıkılmakta, revaklı koridorlar ise güneyden batıya doğru han L şeklinde kuşatmaktadır

Trabzon Çeşmeleri

Trabzon, Osmanlı yapıları ile süslenirken çeşmelere de geniş ölçüde yer verilmiştir Ancak bunların pek azı günümüze gelebilmiş, büyük çoğunluğu çeşitli nedenlerle yok olup gitmiştir

Trabzon’un en eski çeşmelerinden birisi Hayrettin Çeşmesidir Hacı Hayrettin Paşa’nın h971 (1563) yılında yapımını başlattığı bu çeşme h981 (1573) yılında tamamlanabilmiştir Ne var ki, h888 (1483) tarihli Rakkas Sinan Bey’in çeşmesi ile birlikte günümüze gelememiştir Bununla birlikte, Trabzon’da bugün görülebilen çeşmeler arasında Yeni Cuma Camisi’nin karşısındaki bir evin duvarına bitişik olan Abdullah oğlu Hacı Kasım’ın Hacı Kasım Çeşmesi h905 (1499), İskender Paşa Camisi yanında İskender Paşa Çeşmesi h925 (1519), Hatip Çeşmesi karşısında Mustafa oğlu İskender Paşa Çeşmesi h930 (1523), Pazarkapı Mahallesi Islahhane Sokağı’nda bir başka İskender Paşa Çeşmesi h965 (1557) vardır Trabzon çeşmeleri arasında İskender Paşa’ya ait olanlar büyük çoğunluktadır Bu çeşmelerden bazılarını İskender Paşa kendisi, bazılarını da ölümünden sonra akrabaları yaptırmıştır

Bunların dışında Karamaya Mahallesi, Nemlioğlu ile Kahyaoğlu sokakları arasında yer alan Emin Ağa Çeşmesi’ni h1521 (1836) yılında şehrin önde gelen kişilerinden Emin Ağa yaptırmıştır Emin Ağa’nın bir başka çeşmesi h1260 (1844) tarihli olup, Çarşı Mahallesi’nin Hamam sokağı’ndadır

Trabzon valilerinden Hazinedarzâde Abdullah Paşa’nın h1266 (1849) tarihli çeşmesi bugün Zanos Burnu’nun doğu duvarındadır Önceden Taksim meydanında bulunan Ampir üslubundaki bu çeşme stili Hayat ağacı rozetleri, akantus yaprakları, Arapça ve Farsça yazıtları ile güzel bir eserdir

Eski Asker Hastanesi’nin bahçesindeki Fırka Komutanı Hasan Paşa’nın h1302 (1884) tarihli çeşmesi Mehmet Emin Esat isimli hattatın talik yazısı ile süslenmiştir Paşa’nın eşi Fatma Hanım’ın h1303 (1885) tarihli çeşmesi ise yine eski asker hastanesinin duvarında günümüze gelebilen eserler arasındadır

İskender Paşa Mahallesi ve İskele Caddesindeki h1309 (1891) tarihli çeşme Sultan Abdülhamid’in anısına yaptırılmıştır Kavak Meydanı Caddesindeki Hacı Hamzaoğlu Hacı Muhammed’in h906 (1500) tarihli çeşmesinde Yavuz Sultan Selim’e padişah olmadan Han unvanı verildiğini göstermesi yönünden ilginç bir eserdir

İskender Paşa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon il merkezi Meydan semtinde, Hatip Sokak’ta bulunan İskender Paşa Camisi’nin doğusundaki bu çeşme 1523 yılında İskender Paşa tarafından yaptırılmıştır

Kesme taştan eyvan şeklinde kemerli olan bu çeşme yıktırılmış ve yerine iki cepheli mermer kaplı bir çeşme yaptırılmıştır Bu çeşmeden günümüze orijinal olarak yalnızca kitabesi gelebilmiştir

İskender Paşa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon Pazarkapı Mahallesi Islahhane Sokağı’nda bulunan bu çeşme İskender Paşa tarafından 1557 yılında yaptırılmıştır

Kesme taştan, niş şeklinde yuvarlak kemerli bir çeşmedir Günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir

Seyit Mehmet Çeşmesi (Merkez)

Trabzon il merkezinde bulunan bu çeşme günümüzde Atapark’ın kuzey duvarına taşınmıştır Daha önceden jandarma binasının karşısında bulunuyordu Kitabesinden öğrenildiğine göre Seyit Hacı Mehmet tarafından 1500 yılında yaptırılmıştır

Kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Bu çeşme Fatih Sultan Mehmet Han oğlu Sultan Beyazıt Han’ın devletli günlerinde akıttırılarak oğlu Sultan Selim devrinde Hoca Ömer oğlu Hacı Hamza’nın oğlu Seyit Hacı Mehmet yaptırmıştır h906 (1500)”

Çeşme kesme taştan sivri kemerli olup, ayna taşının üzerine kitabesi yerleştirilmiştir Yer değiştirilmesinden ötürü özelliğinden uzaklaşmıştır

Abdullah Paşa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon Gülbahar Hatun Mahallesi’nde, Zağanos Paşa Kulesi’nin doğusunda, bugünkü Taksim Meydanı’nda yapılmıştır Bu cadde genişletilirken yıkılmış, sonra da bugünkü yerinde yeniden yapılmıştır Çeşmenin banisi Trabzon Valisi Hazinedarzâde Abdullah Paşa olup, 1844 yılında yapılmıştır

Çeşme ampir üslupta, dikdörtgen şekilde mermerden olup, düz sütunçelerle sınırlandırılmıştır Üzeri mermer bir kaç kademeli saçakla örtülmüştür Ayna taşının üzerinde Farsça dokuz satır halinde ve on sekiz beyitten oluşan kitabesi bulunmaktadır

Kethüda Emin Ağa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon Çarşı Mahallesi Paşa Hamamı Sokağı’nda eski bir evin duvarına bitişik olarak yapılmıştır Kitabesinden öğrenildiğine göre, Kethüdazâde Hacı Emin Ağa tarafından h1223 (1844) yılında yaptırılmıştır

Kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Şah Hüseyin’in ruhunu her kim ki şâd eyler ise
Şüphesiz haşr ateşinden hak anı eyler Emin
Söyledim bir cevherin tarih-i Rânâ Zühtiya
Aşk ola bu çeşmeyi El-Hac Emin yaptı 1223 (1844)”

Çeşme kesme taştan sivri kemerli olup, iki yanında duvara bitişik birer sütun bulunmaktadır Ayna taşının önünde yalak, üzerinde de kitabesi bulunmaktadır

Kabak Meydanı Çeşmesi (Şadırvanı) (Merkez)

Trabzon il merkezinin batısında eski Cirit Meydanı denilen yerde bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze ulaşamadığından banisi ve yapım tarihi bilinmemektedir Yapı üslubundan XVI Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Çeşme kesme taştan yüksek bir kaide üzerine altıgen planlıdır Altı sütun yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanmış, üzeri kubbe ile örtülmüştür Cepheleri dışarıya açık olan çeşmenin ortasında altıgen bir su haznesi bulunmaktadır Bu su haznesinin çevresine musluklar sıralanmıştır Bazı kaynaklarda su haznesinin on cepheli olduğu ve onarımlardan ötürü de değiştiği belirtilmiştir

Abdülhamîd Çeşmesi (Merkez)

Trabzon İskender Paşa Mahallesi’nde, Liman Caddesi üzerinde bulunan bu çeşme, Sultan Abdülhamit’in anısına 1891 yılında yaptırılmıştır

Kesme taştan yapılmış olan çeşmenin üzerinde Sultan IIAbdülhamit’in tuğrası bulunmaktadır Çeşmenin ayrı ayrı yalakları olan üç musluğu vardır Günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir

Arıkaya Mahallesi Çesmesi I (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi, Şahinkaya Beldesi, Arıkaya Mahallesi İlköğretim Okulunun yanında bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze gelemediğinden ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Yapı üslubundan XIX Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Çeşme kesme taştan üç köşeli alınlığı olan cephe görünümündedir Silmeler tüm cepheyi dolaşmaktadır Çeşme 220x175x200 m Ölçüsünde olup, arkasında su haznesi bulunmaktadır Sivri kemerli çeşme aynasının önünde yalağı bulunmaktadır

Arıkaya Mahallesi Çeşmesi II (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi Şahinkaya Beldesi Arıkaya Mahallesi’nde bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze gelemediğinden, yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir Yapı üslubundan XIX Yüzyılda yaptırıldığı sanılmaktadır

Kesme taştan yapılmış olan çeşme 240x160x075 m ölçüsündedir Yivli, sivri kemerli cephesinin ortasında musluk ve yalak taşı bulunmaktadır Aynı zamanda çeşmenin arkasında uzun bir de su arkı bulunmaktadır

Fatih Mahalle Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi Şahinkaya Beldesi, Fatih Mahallesi’nde bulunan bu çeşmenin de kitabesi bulunmadığından banisi ve yapım tarihi bilinmemektedir Yapı üslubundan XIX Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Çeşme kesme taştan yapılmış olup, 200x210x168 m ölçülerindedir Sivri kemerli cephesinin çevresi silmeli bir kuşakla çevrelenmiştir Ayna taşının bulunduğu nişin önünde yalağı vardır

Yazıltaş Köyü Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi Yazıltaş Köyü’nde bulunan bu çeşmenin kitabesi bulunmadığından banisi ve yapım tarihi bilinmemektedir Ancak cephesindeki silmenin üzerinde bulunan kemerde 1910 tarihi görülmektedir

Çeşme kesme taştan, 100x120x040 m ölçüsünde sivri kemerli olup, cephesinin tümünü bir silme dolaşmaktadır Sivri kemerin içerisinde de yapım tarihi olan 1910 yazılıdır Ayna taşının önünde uzun bir de yalak taşı vardır

Esentepe Mahallesi Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi, Esiroğlu Beldesi Esentepe Mahallesi’nde, Şimşirli Köyü’ne giden yol üzerinde bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze gelemediğinden banisi ve kesin yapım tarihi bilinmemektedir Yapı üslubundan XIX Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Kesme taştan olan çeşme, 246x335x340 m ölçüsündedir Sivri kemerli cephesinin üzerinde silmeli bir kuşak çepeçevre çeşmeyi dolaşmaktadır Ayna taşı üzerinde kitabe yeri bulunsa da kitabe yazılmamıştır Ayna taşının önünde yalak taşı bulunmaktadır Çeşme günümüzde harap bir durumdadır

Yeniköy Mahallesi Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi Esiroğlu Beldesi, Yeniköy Mahallesi’nde bulunan çeşmenin de kitabesi günümüze gelememiştir Bundan ötürü yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir Yapı üslubundan XIX Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Kesme taştan, 210x270x270 m ölçülerindedir Sivri kemerli çeşmenin kemer ayakları yekpare taştan iki paye üzerine oturtulmuştur Silmeli bir kuşak cepheyi çepeçevre dolaşmaktadır Ayna taşının üzerinde kitabeli bulunmakta olup, kitabesi yazılmamıştır

Işıklar Köyü Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi, Esiroğlu Beldesi Işıklar Köyü’nde bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre, h1320 (1902) tarihinde yaptırılmıştır Banisi bilinmemektedir

Çeşme kesme taştan semerdam şeklinde olup, sivri kemerli ve arkasında da su haznesi vardır Çeşme 220x226x270 m ölçülerindedir

Temelli Köyü Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi Esiroğlu Beldesi, Temelli Köyü’nde Aşağı Temelli yolu üzerinde bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre, h1250 (1834) yılında yaptırılmıştır Banisi bilinmemektedir

Kesme taştan olan çeşmenin sivri kemerli bir cephe görünümü vardır Bu kemerler yekpare taş payeler üzerine oturtulmuş, ayrıca bir friz de geometrik bezemeler halinde cepheyi dolaşmaktadır Bu geometrik bezemeler üzerinde bitkisel bezemelere de yer verilmiştir Çeşme 260x220x093 m ölçülerindedir

Yeşilyurt Köyü Çeşmesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi Yeşilyurt Köyü, Merkez Mahallesi’nde bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre, Çolakzâde Mahmut Ağa tarafından h1266 (1850) yılında yaptırılmıştır

Kitabe:

”Sahib’ül hayrat ve hasanat Çolakzâde El-Hac Mahmut Ağa’nın vakfı Şerifidir h1266”

Çeşme kesme taştan, 240x225x140 m ölçülerinde sivri kemerli olarak yapılmıştır Kemer ayakları yekpare taştan olup, cepheyi silmeli bir kuşak çepeçevre dolaşmaktadır