İstanbul'un Tarihi Su İkmal Sistemi

İstanbul'un tarihi su ikmal sistemi

Eski İstanbul’a su sağlayan 1653 yıllık dünyanın en uzun su ikmal sistemi uzay teknolojileriyle ortaya çıkarıldı Proje yürütücüsü İTÜ’den Prof Dr Derya Maktav ve Edinburgh Üniversitesi’nden Prof Dr James Crow’a göre bu, üzerinde mühendislik harikası 40 kemer bulunan dünyanın yeni harikasının keşfi Istırancalar’dan başlayarak İstanbul’a ulaşan 450 kilometrelik sistem Antik çağda muazzam bir hidrolik mühendisliği temsil ediyor ve dünya kültür mirası ilan edileceğine kuşku yok

Projenin adı, Uzay Teknolojileri ve Yüzey Arkeolojisi Yöntemleriyle Eski İstanbul’un (Bizans) Su İkmal Sisteminin Araştırılması Yürütücüleri NASA araştırma projeleri hakimi ve İTÜ Geomatik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof Dr Derya Maktav ile İskoçya Edinburgh Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof Dr James Crow 2007-2010 arasında uygulanan ve henüz tamamlanan projenin amacı, dünyanın en uzun su ikmal sisteminin konumunu ve hidrolik yapısını ortaya çıkarmak, uluslararası öneme sahip bir kültür varlığını topluma kazandırmak Proje, arkeolojiyle uzay teknolojisinin işbirliğiyle yürütüldü

Prof Maktav, “Elimizde artık böyle bir teknoloji var Uzaydan röntgenini çektik bölgenin Crow ve ekibini çok heyecanlandırdı bu; biz onlara destek verince klasik yöntemlerle yapamadıkları şeyleri uzay teknolojileriyle yaptık” diyor: “İlk defa size açıklıyoruz Yaptığımız bu çalışma, NASA’nın zaman zaman yaptığı açıklamalar gibi özel olarak açıklanması gereken bir keşif Bir su ikmal sistemini bir bütünlük içinde ortaya çıkardık Artık böyle bir tarihi eserimiz var diyoruz; Ayasofya gibi, Efes harabeleri gibi!”



Kartaca ve Köln’deki sistemlerin iki buçuk katı

Antik su iklam sistemi Kırklareli’nin Vize İlçesi’nde Istranca dağlarından başlayıp İstanbul’a ulaşıyor Bu kadar uzak mesafeden su getirilmesinin sebebi Konstantinopol’ün nüfusuna paralel olarak hızla artan su ihtiyacı Bölgede suyu kaliteli çok sayıda pınar var İstanbul su sistemi bugüne kadar dünyanın en uzunu olduğu sanılan Köln ve Kartaca su sistemlerinden iki buçuk kat daha uzun 30 yılda inşa edilen kanal, kolları hariç 150 kilometre Kollarlarıyla birlikte toplam uzunluk 450 kilometreye ulaşıyor Pompalama sistemi olmadığı için suyun bu kadar uzun mesafe boyunca yer çekimiyle akması gerek, mükemmel bir mühendislik harikası Kanal yükseklikleri iki metreyi buluyor Yani içinde bir insan rahatlıkla yürüyebiliyor Kemerleri oluşturan taşların bazıları 150x60x50 santim boyutlarında

Prof Maktav, “Prof Crow yıllardır bu projelerin içinde çalışan, dünyanın en önemli arkeologlarından biri Bir sempozyum sırasında UNESCO ile temasımız oldu Projeyi görünce UNESCO’dan gelenlerin gözleri açıldı, hayret ettiler Sırada Anastasya Surları’yla ilgili bir projemiz var Avrupa’dan gelen akınlara karşı Trakya’yı kuzeyden güneye kesen meşhur surlar Bu konuda da ön çalışmalarımızı tamamladık”

Neden uzay teknolojisi

Bölgenin önemli bir kısmı ormanlarla kaplı Yüksek çözünürlüklü uydu verileriyle, sık orman nedeniyle bir bütün gibi görünmeyen kalıntıların birbirine bağlı olduğu ortaya çıktı Uydudan belirlenen kemerler ve galeriler haritalanabildi

Sistemin bir kısmı bugün yeraltında Ancak yeraltındaki anıtlar yüzeydeki bitki örtüsünün yapısını etkiliyor Mesela altta toprak varsa çimler ve bitkiler daha koyu Ama bir kanal geçiyorsa bitkiler farklı Bir çizgi halinde devam eden bu farklılık uzaydan gözlenebiliyor Kazıldığında altından kanal çıkıyor

Uydu verileriyle bölgenin 3 boyutlu modelleri ve animasyonları yapıldı Topoğrafik yapı ortaya çıkarılabildi

Uydu verileri sayesinde sistemin eski kaynaklarda ifade edildiği gibi değil 450 kilometre civarında olduğu tüm detaylarıyla ortaya çıkarıldı

TÜBİTAK ve British Academy tarafından desteklenen çalışmada kullanılan yöntemler

Yüksek çözünürlüklü uydu verileri (IKONOS, QUICKBIRD)

Hava fotoğrafları

Dijital görüntü işleme teknikleri

Uzaktan algılama

Coğrafi Bilgi Sistemleri

GPS

Yüzey arkeolojisi

Dünyanın yeni harikası

Prof Dr James Crow

Taş köprüler, orman içinde 100-150 metre uzunluğunda, 40 metre yüksekliğinde su kemerleri Arkeolojik açıdan bu kadar büyük su kemerleri yok, ilk defa açıklanmış olacak Ortaya çıkan sistem Ayasofya gibi önemli kültür varlıkları içinde UNESCO’nun bunu dünya mirası ilan etmesi şart, zaten sahip çıkacaktır Bugüne kadar dünyanın en uzun su sistemi olarak Kartaca ve Köln su sistemleri biliniyordu Istıranca’dan başlayan İstanbul sistemi onların iki buçuk katı daha uzun

Roma su yolunun tarihçesi

MS 330: Roma kenti Bizans, Kral Konstantin tarafından ‘Konstantinopolis’ olarak kuruldu

MS 345: İmparator Valens Trakya sularını İstanbul’a taşımaya başladı Saraçhane’deki Valens Kemeri (Bozdoğan Kemeri, 1 kilometre uzunluğunda) bu sistemin küçük bir parçasıydı Sonraki 100-150 yıl sisteme eklemeler yapıldı

MS 626: Avarlar akınları sisteme zarar verdi

MS 767: V Konstantin sistemi restore ediyor ama su yolu MS 1200’deki depremlerde yine harap oluyor

En büyük sorun orman balıkçıları

Prof Maktav 3 yılda 14 kez gittikleri arazide günlerce kaldıklarını belirterek karşılaştıkları sorunları şöyle anlatıyor:

“En büyük sorun define avcıları Bunlar, ellerindeki uyduruk haritalarla etrafı kazıyor ve özellikle su kemerlerine büyük zarar veriyorlar Böyle bir ekiple ormanda karşılaştık, “ne arıyorsunuz” diye sorduk, “balığa gidiyoruz” dediler Böyle durumları jandarmaya bildiriyoruz Çevre halkı arasında imparatorun, “halkım darda kalırsa her taşın altına bir altın koydum” dediği masalı ortalıkta dolaşıyor, hazine avcılarını bu masallar tetikliyor

Kene bir hafta kanını emmiş

Prof Maktav, araştırmalar sırasında ormanda Vietnam filmlerindeki gibi köylülerin yardımıyla baltalarla sık bitki örtüsünü keserek ilerleyebildiklerini anlatıyor: “Bir gün araziden eve döndüm, sırtımda bir sivilce Göremiyorum, eşime bakar mısın dedim O da sivilce sandı Damadım doktor, telefon edip gittim Kene dedi Bir haftadır kanımı emiyormuş Çapa’da uzman bir profesöre yönlendirdiler Türkiye’nin her tarafından keneler ona geliyor Kırım kongo değil dedi ama bir ay kontrol altında tuttular”