Radyoaktif İyot Tedavisi

Iyot-131 veya I-131 olarak sembolize edilenRadyoaktif iyot temel olarak tiroit kanserlerinin tedavisinde kullanılır ve özel olarak hazırlanmış kapsüller aracılığı ya da sıvı şeklinde ağız yolu ile verilir Verilmesi gereken radyoaktif iyot miktarı hastadan elde edilen verilerin ışığında hesaplanır Bu bağlamda bir hastada belli aralıklarla birden fazla doz gereksinimi olabiceği unutulmamalıdır

Radyoaktif iyot tedavisinin amacı: Radyoaktif iyot verilmesindeki temel amaç; geride kalmış olabileceği varsayılan kanserli ya da kansersiz tiroit hücrelerini ortadan kaldırmaktır Burada şu açmaza düşülebilir Radyoaktif iyotun kendisi çernobil kazasında olduğu gibi kansere yol açarken burada kullanılması, var olduğu düşünülen normal hücrelerin kansere dönüşmesini sağlamazmı? Buna şu şekilde yanıt verilebilir; geride kaldığı varsayılan çok az miktardaki dokudur Belli dozlarda verilebilen radyoaktif iyot bu hücrelerde radyasyon yayarak onları yok etmektedir Dolayısıyla tiroitte artık kanser olabilecek normal hücre kalmadığı varsayılabilir İkinci açmaz; verilen radyasyonun yandaş dokuları etkileyip etkilemeyeceğidir Teorik olarak mümkündür ancak, uzun süreli izlemlere göre önemli bir etkinin ortaya çıkmadığı yönündedir

Radyoaktif iyot tedavisinin etkin olabilmesi için temel şartlar: Bu tedavi yöntemi ile yok edilmek istenen dokunun radyoaktif iyodu yeterince tutabilmesi gerekir Aksi halde radyoaktif iyodu yeterince tutamayan dokuya yeteri kadar radyasyon da verilememiş olur Dokunun radyoaktif iyodu yeterince tutup tutmayacağı bazı tetkiklerle gösterilebilmektedir Ayrıca yeterli tutulumun sağlanabilmesi için kan TSH düzeyinin çok yüksek olması gerekir Bu nedenle tirot hormonu alan hastalarda belli bir süre hormon verilmez ya da ilaç şekline getirilmiş TSH hormonu kullanılır Bu tedaviden önce, ilgili hekimin önereceği bir süre içinde hastanın iyotlu yiyecekleri almaması gerekir

Etkili bir tedavi için ikinci şart geride kalan dokunun çok az olmasıdır Geride kalan hücre grubu yada doku ne kadar az olursa, verilen radyasyonun bu dokuyu yok etme şansı o kadar artar Aksine fazla doku varsa hem etkinlik azalır hemde fazla miktarda var olan dokudan çok fazla radyasyon çıkacağından yandaş dokular gereksiz yere daha fazla etkilenir

Diğer yandan akciğer ve kemik gibi organlarda yayılım (metastaz) varsa ve bunlar yok edilmek isteniyorsa verilen radyoaktif iyot buraya ulaşabilmelidir Eğer tiroit ameliyatı sonrasında geride fazla doku bırakılmışsa verilen radyoaktif iyotun çoğu kalan tiroit dokusunda toplanır ve bu metastazlara gidemez Bu durumda hem metastazın yeri saptanamaz hemde metastaza yeterince radyasyon ulaşamayacağından tedavi edilemez

Diğer cerrahi ve cerrahi dışı ek tedaviler
Kanserin boynundaki lenf bezlerine yayıldığı da belirlenmişse boyundaki lenf bezlerinin çıkarılması gerekir
Eğer hastada akciğer, kemik gibi organlara yayılım (uzak metastaz) varsa, bunlar radyoaktif iyot tedavisi ile küçültülebilir ya da yok edilebilir Bu başarılamıyorsa ve teknik açıdan mümkünse bunlar da çıkarılabilir

Gerek cerrahi ve gerekse radyoaktif iyot tedavisi ile yok edilemeyen çok çok az bir grup hastada kemoterapive/veya radyasyon tedavisi yöntemleri gündeme girebilir Ancak bunlardan elde edilecek faydanın az olduğu da akılda tutulmalıdır

Tedavi edilen hastalara tiroit hormonu verilmesi
Uygulanan cerrahi ve cerrahi dışı tedaviler sonucunda özellikle tiroidin tamamı ya da büyük kısmı yok edildiğinden, vücutta tiroit hormonu üretimi olmayacak ve kandaki düzeyleri çok düşecektir TSH ile T3 ve T4 arasındaki ilişki göz önüne alındığında Bu durumda kan TSH değeri yükselecektir Bu durum iki ayrı sorunu gündeme getirir

-Tiroidin tamamının yok edildiği durumlarda yüksek TSH'ye karşın tiroit hormon üretimi olmayacak ve kan T3, T4 değerleri normalin çok altına inecek ve buna bağlı az çalışan tiroit (hipotiroidi) sorunu ortaya çıkacaktır Bu nedenle hastalara tiroit hormonu verilmelidir

-Tedavi sonrası geride tiroit dokusu ya da hücreleri kaldığı varsayımı göz önüne alınırsa; artan TSH bunları uyararak hücrelerin çoğalmasına neden olabilir Eğer kalan doku kanserli doku ise kanserin tekrar büyümesine daha fazla olanak sağlar Dolayısıyla TSH'nin baskılanması gerekir Bu baskı ancak hastalara tiroit hormonu verilerek sağlanır Düşük riskli kanseri olan hastalarada TSH düzeyi 01-1mikroünite/mL arasında, yüksek riskli kanseri olanlarda ise 01mikroünite/mL'nin altında tutulursa kanser açısından TSH düzeyi yeterince baskılanmıştır denir

Kanserli hastaların izlenmesi
Bulunduğu evereye göre tedavisi gerektiği şekilde yapılan bir hasta iki açıdan izlenmelidir
İlki kanserle ilgili olanıdır Eğer kan tiroglobulin düzeyi belli sınırların altındaysa, çok büyük olasılıkla hastanın kanserle ilgili sorunu yoktur denir Değinilen tiroglobulin düzeyi hastanın TSH değerleri ve laboratuarın kullandığı yönteme göre değişebileceğinden herhangi bir rakam verilmeyecektir Ancak bazı durumlarda bunu desteklemek için sintigrafi (tüm vücut) yapılabilir Kontroller sırasında anormal tiroglobulin değerleri saptandığında ve/veya sintigrafide bir odak belirlendiğinde tanı ve tedavi yönünde bazı girişimlerin yapılması gerekir Bu konu daha akademik düzeyde olduğu için ayrıntılarına girilmeyecektir

Hastalarda ikinci izlenmesi gereken durum, tiroit hormonlarının kan düzeyidir Daha önce de değinildiği bu hastalara tiroit hormonu verilmesi bir kuraldır Ancak verilen hormon miktarı yetersiz kalabilir ya da tam tersi gereğinden fazla olabilir Verilmesi gereken hormon miktarı, kan TSH düzeyini belli bir değerde tutan miktarda olmalıdır Hormon verilen hastalarda bu değerlere ulaşmak için zaman zaman verilen hormon miktarını değiştirmek gerekebilir Dolayısıyla kan TSH düzeyleri belli aralıklarla kontrol edilmelidir Verilen hormon yetersiz kaldığında yukarıda değinildiği gibi hem hipotiroidi sorunu hem de TSH yeterince baskılanamayacağından tümörün tekrar etmesi sorunu gündeme girer Hormonun aşırı miktarda kullanılması ise hastada hipertiroit denen hormon fazlalığına bağlı belirgin yakınmaların ortaya çıkmasına ve bir miktar kemik erimesine yol açabilir