Kabakulak Hakkında Genel Bilgiler

Akut gidişli bulaşıcı bir hastalıktır ve bütün dünyada yaygın olarak görülür Kış sonunda ya da ilkbaharda küçük bölgesel salgınlar halinde ortaya çıkar En çok 5-10 yaşlarındaki çocuklarda görülür Hastalık en çok tükürük bezlerine, özellikle boynun iki yanında kulakmemesinin hemen altındaki iki büyük beze (kulakaltı tükürük bezleri; parotis) yerleşir

NEDENİ

Kabakulak virüse bağlı bir hastalıktır Bu virüs kökenli enfeksiyonun en belirgin patolojik görünümü, tükürük bezlerinin ileri derecede şişmesidir Bu durum belirli bir baskıya ve ağnya neden olur Enfeksiyonun yayıldığı bezin tamamı kanla dolar, tükürük bezlerini çevreleyen kapsülde küçük kanamalar ortaya çıkar Asinüslerin (salgıbezini oluşturan küçük loblar) hücrelerinde değişik düzeylerde doku Ölümü (nekroz) gelişir Bu arada tükürük kanallarının çeperleri kalınlaşmıştır Hastalık atlatıldıktan sonra, asinüs hücreleri kendilerini yeniler ve bozulmuş olan tükürük bezleri normale döner

NASIL BULAŞIR?

Kabakulak virüsünün kökeni insandır ve hastalık kolay bulaşır Çünkü kesin tanıya varmayı sağlayan en belirgin özellik olan şişliğin ortaya çıkmasından önce de hastalık başkalarına geçebilir Bulaştırıcılık süresi, hastalığın klinik olarak başlamasının bir hafta öncesinden şişliğin kaybolmasına değin geçen zamandır
Konuşma, öksürük ve aksırıkla çıkan tükürük damlacıkları ve hastanın tükürüğünün bulaştığı nesneler virüs taneciklerinin yayılmasını sağlar Virüs vücuda ağız burun ve göz yoluyla girer ve kan aracılığıyla yayılır

YAYILMA

Kabakulak en çok 5-10 yaş arasındaki çocuklarda görülür Ama daha çok erkeklerde 20 yaş dolayında da ortaya çıkabilir Genellikle, hastanın içinde yaşadığı toplulukta yerel salgınlar halinde ortaya çıkar En çok kış aylarında görülür

BELİRTİLERİ

Kabakulağın kuluçka dönemi 10 ile 20 gün arasında değişir Hastalık başlangıç evresinde özgül belirtiler göstermez; genel kırıklık, hafif ateş, isteksizlik, bulantı ve 1-2 gün süren ürpermeyle başlar İlk özgül belirti kulakaltı tükürük bezi bölgesinin ağrılı şişmesidir Başlangıçta işitme yolunun önünde ortaya çıkan şişlik daha sonra çeneye kadar tüm bu bölgeye yayılır; hastalığın kabakulak olarak adlandırılmasına neden olan görünüm ortaya çıkar İlgili kasların kasılması nedeniyle çiğneme güçleşir Şişlik önce tek yanda başlar, daha sonra 1-2 gün içinde öbür yandaki beze de yayılır Kabakulak olgularının yüzde 30-40′ında hastalık belirti vermeden ge-çirilir

GİDİŞİ

Hastalığın gidişi oldukça hızlıdır 10-12 gün içinde şişlik hafifler ve ortadan kalkar; genel durum oldukça iyidir İlk günlerdeki kulak ve baş ağrıları geçtikten sonra, hastanın özel bir şikâyeti kalmaz Ama kabakulak her zaman ılımlı bir hastalık değildir Bazen tabloyu ağırlaştıran komplikasyonlar ortaya çıkar Virüs kulakaltı tükürük bezinin yanı sıra dilaltı ve çene altındaki tükürük bezlerine de yerleşebilir Bu noktaya kadar tehlikeli bir durum söz konusu değildir Çünkü hastalık bu bezlerin şişmesiyle sınırlı kalır ve daha sonra iyileşir Ama virüsün cinsel organlara yerleşmesi, özellikle erkeklerde erbezi iltihabına yol açması hastalığın gidişini ağırlaştırır Yükselen ateşle birlikte ür-perme başlar, iltihaplı erbezi çok ağrılı*dır ve normalin iki ya da üç katı kadar büyür Ama çok az olguda erbezi iltihabı kalıntısı olarak erbezi körelmesi, buna bağlı eşey hücrelerinin ölümü ve kısırlık ortaya çıkar Hastalık genellikle erbezlerinin yalnızca birini etkilediği için ciddi sonuçlara yol açmaz Bu komplikasyona ergenlik öncesi erkek çocuklarda çok seyrek rastlanır Bazen, özellikle kabakulağın başlangıç evresinde, ateş 39°C-40°C?ye yükselir; baş dönmesi ve baş ağrısı görülür Çocuk başını arkaya doğru hareketsiz bir biçimde tutar Bunlar sinirsel yapılarda, yani beyin-beyin zarında iltihaplanma işaretleridir Bu hastalık iyi huylu biçimlerde de belli oranlarda hep vardır ve başlangıçta baş ağrısıyla kendini belli eder Seyrek olarak ağır biçimde ortaya çıkan beyin-beyin zarı iltihabı hızla ve tam olarak iyileşir, hiçbir iz bırakmaz

TEDAVİ

Olguların çoğunda, hastalar iyi bir uyum gösterdiği için kabakulak Özel bir tedavi gerektirmez Belirtiler belirgin hale geldiğinde, tedavi önlemleri ağrıyı, ateşi ve genel kırıklığı hafifletmeye yöneliktir Virüs kökenli bir enfeksiyon olduğu için verilebilecek belirli bir ilaç yoktur Kabakulağın olası komplikasyonlannın tedavisi de şikâyetlerin giderilmesine yöneliktir Ateş sürdüğü sürece sıcak ve iyi havalanan bir odada dinlenmek gerekir Sıvı ve yumuşak gıdalar alınarak çiğneme hareketleri önlenir

KORUNMA

Kulakaltı tükürük bezi şiş olduğu sürece (en az 9-10 gün süreyle) bulaşma olasılığı vardır Kabakulağa karşı koruma sağlayan gammaglobülin enjeksiyonları ile sağlanan koruyucu tedavi, hastalığı hafifletmede ve salgının yayılmasını önlemede yararlıdır Günümüzde aşılama yoluyla etkili bir koruma mümkündür; bunun için hastalık yapıcı gücü hafifletilmiş bir virüs aşısı kullanılır Aşı, bir yaşından büyük çocuklara derialtı yoluyla tek bir doz verilerek uygulanır Bağışıklık 12 gün sonra yerleşir ve kalıcıdır

KABAKULAK-MUMPS-EPİDEMİK PAROTİT:

Kabakulak virüs kaynaklı, aniden gelişen, tükürük bezlerini, genellikle ?Parotis?adlı tükürük bezini tutan bir bulaşıcı hustalıklır Hastalığın etkeni KNA grubundan ?Puranıiksovirüs? ailesinden bir virüstür Kabakulak hastalığı yulnv/ insanlarda görülür Kabakulak virüsü vücudun solunum yollarından girer 15-21 gün süreni kuluçka devrinde virüs üst solunum yollarında ve boyundaki lenf bezlerinde çoğalır Virüs buradan kana karışarak öteki organlara ulaşır Virüsler kan yoluyla tükürük bezlerine, testis ya da ovaryuma, pankreasa, memeye, tiroit bezine, böbreklere, karaciğere, kalbe, beyin zarlarına ve kafa sinirlerine ulaşırVirüsün tükürük bezlerine eğilimi fazladır Özellikle kulağın hemen önüne yerleşen parotis adlı tükürük bezinin iltihaplanıp şişmesi, hastalığa kabakulak adının verilmesine neden olur Parotis iltihabı (parotit) genellikle aniden gelişir Bundan önce halsizlik, titreme, ateş, iştahsızlık, boğaz ağrısı ve kulağın önüne rastlayan bir bölgede ağrı gibi belirtiler gelişebilir Hastalığın seyri sırasında testislerin iltihaplanması (orşit), pankreas iltihaplanması (pankreatit), miokardit hepatit Kabakulak hastalığında çocuğun şişmiş olan tükürük bezleri(karaciğer iltihaplanması), eklem iltihapları gibi bozukluklar da gelişebilir, 1 yaşın üstündeki erkeklerin % 20-35′inde orşit gelişebilir Ancak bu vakaların çok az bir bölümünde kısırlık gelişmektedir Hastalığın özel bir tedavisi yoktur Hastanın yorulmaması ve yatak istirahati yapması gerekir Kabakulak görüldükten sonra 24 saat içinde hastalara kabakulak için özel immün globulin zerk edilmesi, orşit gelişme oranında azalmaya yol açar

KABAKULAK ORŞİTİ:

Testislerin iltihaplanmasına ?Orşit? denir Kabakulak hastalığının seyri sırasında, kabakulağa bağlı bir komplikasyon olarak orşit gelişebilir Ergenlikten önce geçirilen kabakulaklarda orşit gelişme riski hemen hemen yok gibidir Buna karşılık erişkin kimseler kabakulak geçirdiklerinde % 25 sıklıkta kabakulak orşiti komplikasyonunun doğma riski vardır Kabakulağa bağlı olarak iki taraflı orşit gelişmesi durumunda hastada kalıcı bir bozukluk olarak kısırlık gelişebilir Ancak iki taraflı olması enderdir

Kabakulak orşiti, kabakulağın 6 ? 10′uncu gününde ortaya çıkar Testislerin sıcaklığı yükselir ve şişerler Testislere hafif dokunmayla bile ağrı ortaya çıkar Bazı vakalarda ise testislerde ağrı kendiliğinden zaten vardır Hastalığın tedavisinde, yatak istirahati, östrojen hormonu, kortizol, antibiyotikler ve immünglobulinlerden yararlanılmaktadır

Hastalık iyileştikten sonra kalıcı bağışıklık gelişir mi?

Kabakulak genellikle çok uzun süren bir bağışıklık bırakır; bu nedenle aynı kişinin bu hastalığa iki kere yakalanması çok seyrek görülür