Gen Nedir?Genler Nasıl Gösterilir?

Gen Nedir?

Gen, DNA'nın bir parçasıdır ve bu "yönetici" molekül nasıl göründüğünüzü, vücudumuzda hangi olayların gerçekleştiğini ve bazen de hangi hastalıkları geçirmeye eğilimli olduğunuzu belirler DNA (deoksiribonükleik asit), bükülmüş bir merdiven görünümünde, çift sarmal yapıda uzun bir moleküldür DNA'nın yapısının keşfedilmesinden sadece yarım yüzyıl sonra, bugün bilim adamları, genlerin oluşturduğu "saman yığını" içinde saç rengi gibi fiziksel özelliklerden sorumlu gen veya genleri adeta "iğne" arar gibi aramaktadırlar Genler kimi zaman bazı hastalıklara karşı eğilimin olup olmadığı ile ilgili bilgiler de verebilmektedirler

Genler düzenleyici bölgeler, ekzon ve intron bölgelerinden oluşmaktadır

Herkes bütün özelliklerini ailesinden kalıtır “Kalıtım”, anne ve babanızda olan özelliklerin size geçmesi demektir Bu özellikleri taşıyanlar ise aslında vücuttaki protein adı verilen yapıları oluşturan şifrelerdir Proteinler vücuttaki pek çok işlevi yerine getiren moleküllerdir Haberleri taşırlar, reaksiyonları katalizlerler, hücrelerin içinde yer alırlar Proteinler olmadan yaşam olmaz Proteinler amino asit adı verilen küçük yapı taşlarından oluşmuşlardır ve bu amino asitlerin ne şekilde dizilip protein oluşturacaklarının şifresi DNA’da bulunmaktadır DNA’da bulunan ve hangi proteinin ne şekilde üretileceğini söyleyenler ise genlerdir Vücudunuz genlerden aldığı bilgiye göre gerekli olan proteinleri ne zaman ve ne şekilde üreteceğine karar verir Hangi genin hangi proteini kodlayacağı belirlidir

Gen denilen şifre aynı bir kasanın şifresi gibi yan yana gelen harflerden oluşmaktadır Bu harfler dört adet bazı tanımlamaktadır Bu bazlar adenin, guanin, sitozin ve timin olarak adlandırılmakta ve A, G, C ve T kısaltmaları ile gösterilmektedir Şifre ise A, G, C ve T’nin yan yana dizilmiş halidir

Protein kodlamak, gereken zamanda genin harekete geçerek doğru şifreyi, proteini üretecek olan yapılara göndermesi demektir Sonuç olarak bir gen, bir proteine karşılık gelen DNA dizisi olarak tanımlanabilir DNA’dan bir protein oluşturulması gerektiği zaman da haberci RNA (ribonükleik asit) adı verilen bir kopya hazırlanır ve kopya ile istenilen protein üretilir Bu kopya, üretilecek olan protein için bir kalıp görevi görür DNA’nın kalıbının çıkarılmasına ‘’transkripsiyon’’ ve bu kalıptan gerekli proteinin üretilmesine ‘’translasyon’’ adı verilir

Çok uzun bir molekül olan DNA normalde hücre içerisinde paketlenmiş halde bulunur Bu paketlemeye yardımcı olan bazı proteinler vardır DNA’nın bu haline kromatin adı verilir Diğer taraftan hücrenin bölünmesi gerektiği zamanlarda bu paket daha da sıkı hale getirilir DNA’nın bu en sıkı paketlenmiş haline kromozom denirİnsan vücudunun hücrelerinde 23 çift kromozom bulunur Bunların 23’ü anneden, 23’ü babadan alınır Böylece hücrelerde her genin iki kopyası bulunur

Bir gen için mümkün olan her bir seçeneğe allel adı verilir Anneden ve babadan birer set kromozom ve o kromozomlar üzerinde birer set gen geldiği için her hücrede en fazla iki allel (gen seçeneği) bulunabilir Allellerin durumuna göre genler heterozigot veya homozigot olarak tanımlanırBir genle ilgili allellerin (mümkün olan gen seçenekleri) her ikisi de aynı ise bu duruma homozigot denir Yani o gen için hem anneden, hem babadan gelen kopya aynıdır Eğer iki allel (mümkün olan gen seçenekleri) farklı ise bu duruma hetorozigot denir Yani o gen için anneden ve babadan gelen kopya farklıdır

Genler nasıl gösterilir?

Genler bir DNA zincirinin belli uzunluktaki bir kesiti olup genetik kodlamanın en küçük birimidirDNA organik bazlar(Adenin-Timin-Guanin-Sitozin) ,beş karbonlu riboz şekeri ve fosfat moleküllerinden oluşurGenlerde bu diziliş içinde genetik koda göre dizilir

fosfat-şeker-Adenin-Timin-şeker-fosfat

fosfat-şeker-Guanin-Timin-şeker-fosfat şeklinde gösterilir

Genotip:Canlının iç yapısı ile ilgili özelliklerHomozigot veya Heterezigot

Fenotip:Canlını dış görünüşü ile ilgili özelliklerUzun boylu-Kısa boylu gibi



GENOTİP: Bir insanın kromozomlarmdaki genlerin tümü, o insanın kalıtsal tipini yani genotipini oluşturur



FENOTİP: Fenotip, bir insanın genleri tarafından kararlaştırılan, klinik-laboratuvar ve başka yöntemlerle izlenilebilen özellikleridir Saç rengi, kan grubu, cilt rengi gibi pek çok özellik, insanın fenotipik özellikleridir
Kan grupları da genler tarafından denetlenen özelliklerdir Kan grupları, alyuvarların zarla*rında bulunan bazı antijenlere bağlı olarak ortaya çıkarlar Bu antijenler o kanı, ya da aynı kan grubunu taşıyan insanlar İçin antijenik değildir Başka kan gruplarını taşıyan insanlar için antijeniktirler Genler antijenlerin çeşitlerini kararlaştırarak değişik kan gruplarının oluşma*sına neden olurlar ABO Rh, MNSs gibi 24000 çeşit kan grubu sistemi vardır, fakat uygulamada bunların yalnız ABO ve Rh sistemleri önem taşır Kan grubu A olan bir insanın alyuvarlarının yüzeyinde A-antijeni, serumunda B-antijenine karşı anti-B-antikoru bulunur Serumdaki bu antikorlar için “aglütinin, izoaglütinin” gibi de*yimler kullanılırsa da, biz anti-B, A-antikoru de*yimlerini kullanacağız
Şimdi küçük bir problem çözelim Kan grubu A olan bir kişiye B grubu kan yerecek olursak ne olur? Kan grubu A olan kişinin serumunda, B grubu kanın alyuvarlarında bulunan antijene karşı anti-B-antikoru bulunur Buna göre kan grubu A olan kişiye B grubu kan verildiğinde, anti-B-antikoru alyuvarların B antijeniyle birleşip bu alyuvarların aglütinasyonuna neden olur Kümeleşen alyuvarlar hayati önem taşıyan bir organın damarlarını tıkayıp ölüme neden olabilir*ler
Kan grubu B olan bir kişi, alyuvarlarında B-antijeni taşırken serumunda anti-A-antikoru taşır Kan grubu AB olan bir kişi, alyuvarlarında hem A hem de B antijenini taşırken, serumunda anti-A ve anti-B-antikorları taşımaz Bazı kişile*rin kromozomlarında A ve B antijenlerini kararlaştıran genler bulunmadığı için bu insanla*rın alyuvarlarının yüzeyinde A ve B antijenlerinin her ikisine de rastlanmaz Bu kişilerin kan grubuna 0 kan grubu denir Kan grubu 0 (sıfır) olan kişinin serumunda anti-A-antikoru ve anti-B-antikoru bulunur Beyaz ırkın yaklaşık % 85′i alyuvarlarında Rh denilen bir antijen daha taşır Bu antijeni taşıyan kan gruplarına Rh ( + ), taşımayanlara Rh (-) denir Rh (-) olan bir kişiye Rh (4-j bir kan verilecek olursa, Rh antijenine karşı antikorlar gelişir Bu antikorlar Rh (+) olan kanın alyuvarlarım aglütine ederler

Genotip nedir



Genotip, anne ve babadan kalıtım yoluyla çocuğa geçen bütün özelliklere verilen addır Gelişim psikolojisi alanında, genotip kelimesinin yerine her zaman kalıtım genotip nedirkelimesi kullanılır Örnek verecek olursak, zekanın üst sınırı kalıtımla belirlenir derken, zekanın üst sınırının genotip tarafından belirlendiğini belirtmiş olmaktayız
Biyoloji dilinde genotip, organizmanın bir özelliğini genlerle ifade etmesidir

Genotip (Kalıtım) hangi özelliklerin anne ve babadan çocuğa aktarılmasını sağlar?

Cinsiyet,

Göz rengi,

Saç rengi,

Tenin rengi,

Kişinin huyu,

Kan grubu,

Kişinin boyunun alacağı maksimum değer,

Zekanın üst sınırı,

Dil öğrenme kapasitesi,

Bazı kalıtsal hastalıklar (Manik depresif bozukluk, depresyon, şizofreni, Akdeniz anemisi)