Türk Yemek Kültürü

Türkiyenin Yemek Kültürü - Türk Mutfağı



Türk mutfağı, Osmanlı'nın mutfağını miras almaktadır Osmanlı muftağı da Türki, Arap, Yunan, Ermenistan ve Pers mutfaklarının birleşimi ve saflaştırılması olarak tanımlanabilir Türk mutfağı ayrıca Batı Avrupa mutfağından olduğu kadar bu mutfaklardan ve diğer komşu mutfaklardan etkilendi Osmanlılar, Orta Asya'dan Yoğurt gibi geleneksel Türki unsurları, kendi ülkelerindeki çeşitli yemek pişirme geleneklerini ile etkilendikleri Orta Doğu mutfağıyla birleştirdiler Osmanlı İmparatorluğu, gerçekten koskocaman bir teknik özellik dizisi yarattı Bu durum Osmanlı İmparatorluğu'nun Osmanlı yemeklerinden küçük parçalar ve örnekler içerdiği çeşitli bölgelerinde gözlemlenebilir

Türk kahvesi


Tamamı alındığında, Türk mutfağı homojen değildir Bir taraftan ortak Türk yemekleri ülkenin boydan boya ucunda bulunabilirken, ayrıca bölgeye özgü yemekler de vardır KaradenizUrfa, Gaziantep ve Adana kebapları, mezeleri ve hamurişine dayalı tatlıları;baklava, kadayıf ve künefe ile Özellikle Türkiye'nin batı kısmında zeytin ağacı bolbol yetiştirilir Zeytin yağı, yağlar içinde pişirme işlerinde en çok kullanılandır Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi ve Akdeniz BölgesiAkdeniz Bölgesi temel özelliklerini gösterir Orta Anadolu, kendine özgü keşkek (kashkak), mantı (özellikle Kayseri) ve gözleme gibi hamurlu yemekleriyle meşhurdur

Türk mutfağı Türkiye'nin ulusal mutfağıdır Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Türk mutfağı hem Balkan ve Ortadoğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi bir çok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler



Çorbalar

Çorba özellikle kış aylarında Türk mutfağının vazgeçilmez bir parçasıdır Ezogelin Çorbası, Yoğurt Çorbası ve Tarhana Çorbası en çok tercih edilen çorbalardır Ancak Türk mutfağı bunların yanısıra sayısız miktarda çorbalar içerir Etler, Sebzeler ve baklagiller genellikle çorbaların ana malzemeleridir Et suyu, un, yoğurt ve şehriye bu malzemeleri çorba haline getirmek için kullanılır

İşkembe Çorbasının alkollü içkilerin neden olduğu başağrısına iyi geldiği inancı yaygındır Özellikle şehirlerde yer alan işkembeci lokantaları geç saatlere kadar açık kalarak müşterilere işkembe çorbası servisi yaparlar



Et Yemekler

Türk mutfağındaki et yemeklerinin çoğu kebaplar, köfteler ve sulu et yemekleri sınıfındaki yemeklerdir

Kebaplar genellikle lokantalarda yenen ve ızgara yöntemiyle hazırlanan yemeklerdir Kebaplar arasında döner kebap en sevilen kebaplar arasındadır Ayrıca Adana Kebabı, İskender kebap ve pirzola da çok yaygındır

Köfteler kıymanın ekmek içi, soğan ve çeşitli baharatlarla yoğrularak pişirilmesi yoluyla yapılan yemeklerdir Izgara, fırınlama, kızartma veya sulu yemek olarak yapılabilir İnegöl Köftesi yurt çapında en çok sevilen köfteler arasındadır

Sulu et yemekleri arasında Güveç, Kağıt Kebabı ve çeşitli Türlü ve Yahniler sayılabilir Ayrıca Türk mutfağında çok sayıda balık, tavuk ve sakatat yemekleri mevcuttur



Sebze Yemekleri

Türk mutfağı sebze yemekleri açısından çok büyük bir çeşitliliğe sahip bir mutfaktır Dolmalar ve sarmalar, etli sebze yemekleri, kızartma sebzeler ve zeytinyağlıların sayısız çeşitleri mevcuttur

Dolmalar ve sarmalar hem etli hem de etsiz (Yalancı Dolma) olarak hazırlanabilirler Etki dolmalar kıyma, pirinçi soğan ve domatez salçası içerirler Yalancı dolmalar ise pirinç, soğan, kuş üzümü ve çam fıstığı kullanılarak yapılır Lahana ve asma yaprağı sarmaları hazırlamak için kullanılır Dolmalar için en çok kullanılan sebzeler biber, kabak, domates, patlıcan ve soğan gibi sebzelerdir



Etli sebze yemekleri kıyma ve parça etin sebzelerin yanısıra pişirilmesi yoluyla hazırlanırlar Etli fasulye, patlıcan musakka, etli kabak, etli bezelye, etli türlü, etli mercimek ve nohut, etli ıspanak, lahana ve pırasa dahil çok sayıda yemek mevcuttur

Bir çok sebze kızartılarak ve ızgara yöntemiyle pişirilebilir Patlıcan kızartma, kabak kızartma, biber, domates, havuç ve mücver çok sevilen kızartma çeşitleri arasındadır

Ayrıca zeytinyağlılar Türk mutfağında kendine has bir yer kaplar Bu yemekler bazan daha ucuz olan diğer sebze yağlarıyla da hazırlanabildikleri halde zeytinyağlılar olarak bilinirler Zeytinyağlı taze fasulye, fasulye pilaki, zeytinyağlı dolma, zeytinyağlı enginar ve bakla bu sınıfa giren yemekler arasındadır

Türk mutfağındaki sebzeler arasında patlıcan çok özel bir önem taşır Patlıcan sebze olarak dünyanın bir çok ülkesinde yendiği halde çeşitlilik açısından Türk mutfağını dünyanın en çok patlıcan yemeğine sahip mutfak olarak saymak bir abartma sayılamaz Türk mutfağında patlıcan dolma, kızartma, musakka, pilav, salata ve ızgara dahil sayısız patlıcan yemeği mevcuttur



Hamur İşleri

Lahmacun, pide ve börekler Türk mutfağının en sevilen hamur işleri arasındadır Ayrıca pilav ve makarnalar da bu sınıfa katıldığında çok geniş bir çeşitlilik ortaya çıkar



Lahmacun ve pideler genellikle lokantalarda fırınlama yöntemiyle hazırlanırlar Bu yemeklerin çok sevilmesi nedeniyle bu konuda ihtisaslaşan lahmacun ve pide salonları ortaya çıkmıştır

Börekler ise hem evde hem de lokantalarda hazırlanabilir Çok sayıda çeşidi olan börekler Fırınlama veya kızartma yöntemleriyle hazırlabilirler Gene börek konusunda ihtisaslaşmış börek salonları mevcuttur Kıyma, peynir ve ıspanak en yaygın börek içleri arasındadır Evlerde hazırlanan börek hazır yufka veya undan açılan yufka kullanılarak hazırlanır Hazırlaması oldukça zahmetli olan Su böreği ise açılan yufkanın suda kaynatılmasından sonra kullanılmasını gerektiren bir börek türüdür

İçecekler

Dünyanın her yerinde sevilen gazlı içecekler, bira ve meyve sularının yanısıra Türk mutfağının kendine has içecekleri mevcuttur Yoğurdun sulandırılmasıyla yapılan ayran tamamen Türkiye'ye özgü bir içecektir Bunun dışında boza, şalgam suyu ve şerbet te Türkiye'nin kendine özgü soğuk içecekleri arasındadır



Sıcak içecekler arasında Türk kahvesi ve Türk çayı özel bir yer kaplar Türk kahvesi kabaca çekilmiş kahvenin cezve denilen uzun saplı kaplar içinde pişirilmesiyle hazırlanır Dünya çapında ün kazanmış olan Türk kahvesi fincan denilen küçük bardaklar içinde servis edilir Türk çayı günümüzde tercih edilme açısından kahvenin tahtına oturmuş bir sıcak içkidir İki parça çaydanlık veya semaver kullanılarak toz çaydan hazırlanır İnce belli çay bardaklarında servis edilir Türk çayı da hazırlanma yöntemi nedeniyle dünya çapında bir ün kazanmıştır

Alkollü içkiler arasında rakı Türk mutfağında en çok tercih edilen içkidir Üzümden elde edilen alkolün anason tohumu ile iki veya üç kez damıtılmasından elde edilir Türk mutfağının geçmişi çok eskilere dayanan tarihsel alkollü içkisidir Rakının çok arkasında gelmesine karşılık bira ve şarap ta giderek yaygınlık kazanmaktadır Yerli üzümler kullanarak hazılanan Türk şarapları lezzet ve çeşitlilik açısından dünyada adlarını duyurmaya başlamıştır



Tatlılar

Türk mutfağı tatlılar açısından çok zengin bir dünya mutfağıdır Türk tatlıları çok geniş bir çeşitlilik gösterirler Baklava, kadayıf, lokma gibi hamurlu tatlılar, muhallebi, keşkül, kazandibi gibi sütlü tatlılar, hoşaf ve kompostolar, revani, helva, aşure ve Kabak Tatlısı gibi tatlılar geniş bir yelpazeye sahiptirler



Baklava Türk mutfağının en tanınmış tatlıları arasındadır Çok ince açılmış yufkanın arasına fındık, ceviz veya antep fıstığı konarak pişirilmesinden sonra bir şerbetle tatlandırılması yoluyla hazırlanır Tel kadayıf ise çok ince teller halinde satılan hamurla hazırlanır ve baklavanın içine benzer içlerle doldurularak fırında kızartıldıktan sonra şerbetle tatlandırılır



Sütlü tatlılar sütün şekerle kaynatıldıktan sonra nişasta, pirinç veya pirinç unu ile katılaştırılması yoluyla hazırlanırlar Kazandibi ise muhallebi gibi hazırlandıktan sonra elde edilen tatlının bir tepside kızartılarak karamelleştirilmesi sonucu elde edilen ilginç bir Türk tatlısıdır Tavuk Göğsü de sütlü bir tatlıdır, söz edilen bu malzemelerin yanısıra ince bir şekilde didiklenen tavuk etinin göğüs kısmını da içerir

Revani, İrmik helvası gibi bazı tatlıların yapımında irmik kullanılır Türkiye'deki dinsel inançlar arasında özel bir yeri olan aşure buğday, kuru üzüm, fasulye ve nohut gibi bir çok bitkisel malzemeler kullanılarak hazırlanan bir tatlıdır Kabak tatlısı balkabağının şekerle pişirilmesi yoluyla hazırlanır Sonbahar ve kış aylarında tercih edilen Türk mutfağına has bir tatlıdır

Türk Yemek Kültürünün Yörelere Göre Farklılaşması

Yemek çeşitleri, yapımı, kullanılan malzemeler, Anadolu’da bölgeler arasında geniş bir farklılaşma gösterirGüneydoğu illerinde hamur tatlıları çok yaygındır Fıstıklı, ağır tatlılar bu yörede çok popülerdirAyrıca baharatlı kebaplar da yörenin belirgin özelliğidirKısır, içli ve çiğ köfteler de yine bu yörenin karakteristik yiyeceklerindendir



Batı Anadolu’da bitkilerden (Yeşillikli) yapılan yemekler yaygındırSütlü tatlılar, İstanbul ve Ege yöresinde çokturKaradeniz’de, Ege’de, Marmara’da su ürünlerinden balık tüketilir Fındık, birçok yemeğin, tatlının yapımında kullanılır



İç ve Doğu Anadolu’da tahıl ve hamur işleri, fırınlı, pirinçli yemekleri daha yaygındırZeytinyağı Doğu Anadolu’da popüler değildirAyrıca her bölgenin kendine özgü özel yemekleri vardır ki bu, diğer yörelerde görülmezÖrneğin Çukurova kentlerinde sevilen bir ‘Humus’ yemeğini diğer yöreler halkı bilmez"Meftune", sadece Diyarbakır’da yapılan bir yemektir"Çiğköfte" yi Urfalılardan lezzetli yapan yoktur

Ülkemiz, coğrafi bölgelere göre farklı kültürel özellikler gösterirÖyle ki, Anadolu, bir kültür mozayiğidirİşte farklı yöreler yemek alışkanlıklarında da farklılık gösterir Türkler Anadolu’ya yerleştiklerinde daha önce yaşayan insanların beslenme sistemlerinden etkilenmişlerdir



Türkler, Orta Asya’dan konserve türündeki yiyeceklere ilişkin kültür ürünlerinden yoğurt, pastırma, bulgur ve tarhanayı Anadolu’ya getirmişlerdirBu yiyecekler tamamen Türk buluşudurEsasen bunlar, Türklerin göçebelik, hayvancılık ve tarıma dayalı sosyo-ekonomik yapılarının gereği olarak yaratılmış kültür ürünleri idiTürkler Orta Asya’da şu yiyecekleri biliyorlardı:

Sebze:Havuç, kereviz, salatalık, patlıcan, marul, soğan, ıspanak, turp

Meyve:Elma, armut, erik, ayva, üzüm, kavun

Tahıl-Baklagiller:Arpa, buğday, bakla, mercimek, çavdar

Güneydoğu Yöremiz yemeklerinde Arap beslenme kültürünün etkisi fazladır Bol baharatlı yiyecekler, özellikle acı biberin kullanımı, başlıca örneklerden birisidirAkdeniz çevresi besinleri de farklıdırFasulye, nohut, mercimek, bezelye, susam gibi kuru baklagiller, lahana, karnabahar, maydanoz, kuşkonmaz gibi sebzeler Akdeniz çevresinde yaygındırDemek ki, sebze kültürü bu yörenin egemen yiyeceklerini oluşturur



Et, genellikle kıyma olarak köfte yapımında ve kebaplarda kullanılırÖzel günlerde ise arabaşı, sütlü çorba, humus, kısır, keşkek ve künefe özel gün yiyecekleridirAnadolu’da Hitit ve Bizans kültürlerinin etkisi yiyeceklere yansımıştırAnadolu’ya gelirken İran kültüründen de etkilenmiştir



Karadeniz yöresi halkının beslenmesinde başlıca yiyecekler; hamsi, mısır ekmeği ve mısır yemekleri, karalahana, patates ve fasulye önemli bir yer tutar Hamsili pilav, sütlaç, tutmaç çorbası, ovmaç çorbası, çerkez tavuğu, un ve irmik helvası, özel gün yiyeceklerini oluştururlar

İç Anadolu yöresi halkının yiyecek kültüründe buğday ürünü un (çeşitli hamur işleri) ve bulgur başta gelirKoyun eti, yoğurt, patates ve sebzeler (patlıcan, taze fasulye) önemli bir yer tutarÖzel günlerde kuzu tandır, bulgur pilavı, nohutlu yahni, su böreği, mantı, un helvası, sütlaç yapılırGözleme, en sevilen hamur işi yiyecektirKayseri mantısı ise dillere destandır



Ege yöresinde başta börülce, pırasa, patlıcan olmak üzere sebzeler diğer yörelerden daha çok kullanılırÇeşitli otlar da bolca tüketilirZeytinyağı en çok kullanılan yağ türüdürÇeşitli dolmalar pirinçle yapılırKeşkek, patlıcan böreği, mercimekli bükme, katmer, çeşitli yahniler, gözleme, özel gün ve yemeklerin başında yer alırGüneydoğu Anadolu halkında mercimek ve bulgur çok tercih edilirEt genellikle kıyma olarak kullanılır Çiğ köfte, içli köfte, mercimek köftesi en yaygın türlerdir

Özel günlerde çiğ köfte, içli köfte, yuvarlama, yoğurtlu ufak köfte ve baklava başta gelirDoğu Anadolu yöresinde buğdaydan yapılan un, yarma ve bulgur başta gelirYoğurt ve peynir, süt ürünleri arasında en çok tüketilendirEt de çok sevilir fakat ekonomik zorluklar nedeniyle fazla türetilmezTereyağı yerine de margarin kullanılır olmuşturAma hayvansal yağ çok kullanılır

Özel günlerde etli, kuru baklagiller, yahniler, yoğurtlu çorbalar, kete, pişi ve kadayıf yapılırMarmara ve Trakya yöresinde ise buğday ürünleri, pirinç, koyun eti, yoğurt ve peynir başta gelirEn çok tüketilen yağ türü, ay çiçeği, zeytin yağı ve margarindirBursa döneri, İskender çok tanınmıştırTekirdağ köftesi, İnegöl köftesi çok lezzetli ve ünlüdürler

Özel günlerde koyun etinden yapılan yemekler başta gelir“Elbasan tava” bu yemeklerin en ünlüsüdürGaziler helvası, peynir helvası da Trakya’da sık yapılan tatlıdandırSilivri’de yoğurt, Edirne’de peynir, İstanbul’da kazandibi ve tavuk göğsü çok ünlüdür

Ege yemek kültürünün temelini zeytin yağı oluştururEtli yemekler, sebzeler, pilav, dolmalar, tamamen zeytinyağlı olarak pişirilirSalata ve haşlanmış otlar üzerine zeytin yağı ve limon konulurKahvaltıda genellikle zeytin ve zeytin yağı bulunur

Taze zeytin yağının üzerine karabiber, tuz ve istenirse kekik serpilirKızarmış ekmek ya da taze ekmek içine banarak tulum peyniri ile yenmesi çok popülerdirKalp ve damar hastalıklarına karşın en iyi çare zeytinyağıdır