Halk Oyunları Yerel Giyim Kuşam Sözlüğü

ABA

Dervişler, vb kimseler tarafında sırta giyilen kaba ve kalın kumaşlardan yapılmış kışlık elbise

ABANİYE KEMER

Beyaz ve safran sarısı bez üzerine ipek ile yapraklı dallar işlenerek yapılan süs olarak kullanılan elbiseyi belden sıkmaya yarayan şey

AKARSU

Altın ve platin üzerine yalnız bir sıra pırlanta ile yapılan modası geçmez bir nevi sade gerdanlığın ismidir

ALACA

Kırmızı zemin üzerine sarı çubuklu pamuklu bir kumaştır İpeklisi de dokunmuş olduğundan pamuklu alaca ve ipekli alaca diye ayrılır

ALIN ALTINI

İki parmak enliliğinde dikilmiş bir bez üzerine beşlik ve onluk altınlar bir sıra dizilerek fesin altına üstüne gelen kısmı üzerine dikilir Bunun üstüne düz kıvrak çeki çekilerek bu çeki üstüne de altın, elmas, inciden yapılmış top iğneler sokulur

ALIÇ ALTINI

Alın altını gibi bir bez üzerine dikilerek kopçalı uçları alın altına takılarak sağ ve sol memeler üstünden göbekten aşağı sarkıtıp her iki tarafın uçları göbek üstünde birleşir

ALIN ÇATKISI

Kadınların baş tuvaletinde kullandıkları bir saç bağının adı İki parmak kadar kalınlıkta bürüncükten veya canfesten, kadifeden bir kordela şerit olup üzeri renkli ipekli veya sırma ile işlenir, süslenir

ARAKÇİN

Kenarlarının ve içinin ter yağlanıp kirlenmemesi için külah ya da kavuğun ya da fesin altına giyilen takke

ATLAS

İpekten dokunmuş esvaplık bir kumaş olup al, mavi, sarı ve daima düz renklidir Üzerinde hiçbir tezyini motif bulunmaz

AYNALI Aynası olan

BADEM KÜPE

Çağla biçiminde küpe

BAKLAVA DİLİMİ

Eşkenar şeklinde olan baklava biçimli motif

BALIK SIRTI

Enine düz olmayıp, iki tarafa doğru yuvarlakça olan balıksırtı, yol yol çapraz çizgilerle meydana gelen balık kılçığı şeklinde kumaş deseni

BAŞLIK

Gelin başı süslemede kullanılan tacın adı Başa geçirilen giysi

BASMA

Düz beyaz dokumanın çeşitli basma süs motifleri ile süslenmesidir

BEZ

Pamuktan ya da ketenden dokunmuş kumaş Rengi daima beyaz olur İpliğin cinsine, dokunuş tarzına, kalınlığına inceliğine, yumuşaklığına, sertliğine, kabalığına göre muhtelif cinsleri vardır

BİLEZİK

Kadın kolunun bilek ve dirsek arası süsü Altın telkari, gümüş savatlı, paftalı diye çeşitleri vardır

BİNDALLI

İpekli kumaş ve kadifelerin üzerleri kılabden ile iri yapraklar ve dallarla işlenmiş bir kumaş Bindallılar'dan entare dikilir bazan da mintan yapılırdıHem erkekler hemde kadınlar tarafından kullanılmıştır

BONCUK

Elbise ve eşya süslemede kullanılır En küçükleri toplu iğne başı kadar, ceviz büyüklü ğünde olan*ları da vardır Ortaları iğne geçecek büyüklükte deliklidir Küçük boncuklar çeşitli renklerde olup oyacılıkta kullanılır

BÖRK-BÜRK

Külah

BÜRGÜ

Yatak çarşafı gibi düz ve peştamal gibi geniş bir örtü olup, başa enlemesine atılır Baş ile gövdeyi tamamen içine alır El ile iç tarafında tutularak bir ucu ile yüz örtülür

BÜRÜNCEK

Ham ipekten az miktarda keten ipliği karıştırılarak dokunan yazlık güzel bir kumaştır Tül gibi in*cesi ve az kalıncası olurTen üstüne giyilen iç gömleği ve iç donu yapılır Gayet hafif, tüy gibi olmakla beraber tül gibi şeffaf değildir

CAMADAN

Kısa ve kolsuz ön tarafı çapraz kavuşur bir yelek Çuhadan ve kadifeden dikilirGöğüs kenarları, yaka etrafı şeritlerle, ince kordonlarla süslenir Çuha olsun, kadife olsun sade veya sırma işlemeli al ve mor gibi parlak göze çarpan renkler tercih edilir

CANFES

Gayet ince, mat ve daima düz renklerde olan bir kumaştır Sarı, mor, yeşil gibi renklerde olmakla beraber en makbulü al canfestir Zenginin ve fakirin kullandığı bir kumaştır Şalvar ve mintan yapılır Mat olan sathı, hareli ve dalgalı gözükür

CEPKEN

Yakası düz kesim, önü düz veya çapraz, eteği kısadır Ancak bele kadar iner ve kolları uzundur Gömlek üstüne giyilir Giyenin yaşına, içtima*i durumuna göre işlemesi ve biçimi değişik olurDaha çok sırma ile işlenir

CİVAN KAŞI

Tülbent üzerine gayet ince altın tel ile yapılan bir nakışın işlemenin adıdır Daha çok genç civanlar tarafından sarıkları için kullanılır

CÜBBE

En üste giyilen geniş ve bol elbiseMintan yakası gibi iki santim yumuşak yakası vardır Her türlü ve her renk kumaştan yapılır Kolları bol, el üstüne düşer uzunluktadır Etekleri diz kapağı altına kadar iner

ÇAKŞIR

Bağlama şalvar altına giyilen bir nevi don durBuna mandık, paça ve tumanda denir

ÇAPRAZ

Göğsü çapraz kavuşan kısa bir yeleğin adıdır

ÇAPULA

Karadeniz ve Kuzey Doğu Anadolu halkının giydiği erkeklere mahsus bir çeşit ayakkabıdır Çizmenin yanında yaz kış giyilen tek tip ayakkabıdır Burnu kalkıktırÇARIK

Manda gönünün sırt kısmından yapılan bir çeşit yün çorapla giyilen ayakkabıdırTek parça gönden yapı*lır, ayak tabanını,etrafı ile topuğu kapatır Sırım ile bağlanarak ayağa geçirilirYalın ayak giyilmez

ÇEDİK

Kadın ve erkeklerin giydikleri sarı sahtiyandan yapılır, kısa ve bol konçlu ayakkabıAynı zamanda yarım konçlu lapçin

ÇEMBER

Başa örtülen, pamuklu, kenarları oyalı, sırmalı yazma İpekli, ipek başlı, çatal ipekli denilen çeşitleri vardır

ÇEVRE

Kenarları kıvrılmış, oya veya işleme nakışlarla süslenmiş büyük mendilBaşa örtülen yazma çev*re ve sırmalı çevre denilen çeşitleri vardır

ÇENTİYAN

Bezden kesilmiş, parçası büzgülü geniş kadın şalvarı

ÇİTARİ-ŞİTARİ

İpekle karışık, pamuk ipliğe ile dokunmuş, sarı ve kırmızı çubuklu bir kumaş

ÇİZME

Ayağı bacak ile beraber örten, koncu baldıra hatta diz kapağına kadar çıkan uzun konçlu bir ayakkabıdır

ÇORAP

Yünden, filikten, iplikten, sade, siyah, beyaz, kendinden nakışlı ve her türlü renklerden boyanmış iplerle karışık, nakışlı örülür Giyim kuşamı tamamlarİplikten örülene tire çorap, yünden örülene yün çorap denirNakışlarına ve uzunluklarına göre isimlendirilir

ÇUBUKLU

Kumaşta düz çizgi

ÇUHA

Çuha erkek esvabı için kullanılan, tüysüz, dümdüz ince ve sık dokunmuş kumaş Bu kumaştan cepken, camadan, fermane, yelek, çakşır, potur gibi giyecekler yapılmıştır

DALLISERPME

Üzerine dal serpme işlenmiş

DAMALI

Üstüne kareler işlenmiş kumaş

DELME YELEK

İşliğin üstüne giyilirKapaklı, kapaksız diye iki çeşidi vardır

DİVAL

Altı mukavva ile besleme sırma işleme

DİZLİK

Dize kadar olan kısa don Dizkapaklarını örter,diz kapağından aşağıya ancak üç dört parmak kadar iner Baldırlar tamamen açıkta çıplak kalır

DON

Vücudu belden aşağı topuklara kadar örten ve bacaklar için iki parçası bulunan ten üstüne giyilen bir iç çamaşırı "iç donu" ayrıca "turman" da denir Erkek ve kadın donlarının kesimi ayrı ayrı olur

DÖRT PEŞLİ

Basit bir entarinin gözde kısmı, ön ve arka iki parça olarak kesilirYanlardan birer dikişle eklenir Entarinin belden aşağı kısmını bolca yapmak için iki yan dikiş arasına kendi kumaşından üçgen şek*linde birer parça eklenir "PEŞ" denilen üçgen şeklindeki bu parçalar da kaidesi entari eteği hizasını tutmak ve üçgenin başı yukarı gelmek üzere eklenir Entarinin belden aşağı kısmına daha zengin bir genişlikle dökülüş sağlamak için de biri öne biri arkaya aynı şekilde iki peş daha ilave edilir

DUVAK

Gelinin başına takılıp yüzünü örten tülden ve telli süslü örtü Bazı bölgelerde hala kırmızı tülden duvaklar tercih edilir

DÜLBENT- TÜLBENT

Çok ince beyaz bir bezdir Sık ve seyrek dokunuşuna, keten ve pamuk ipliğinden oluşuna göre çeşitleri vardır

EDİK

Her tarafı yumuşak ve renkli sahtiyandan yapıl*mış yarım konçlu lapçin

ELİF ŞALVAR

Üst kısmı pantolondan genişce, asıl şalvardan dar olup, ağ kısmı da tamamen derlenmiş toplanmıştır

ENEKÇEK

Uçları kopçalı, üzerinde altın dizilmiş iki parmak eninde 25-30 santim uzunlukta olup, bir ucu sağ kulak üstünden festeki kıskıya takılıp, öbür ucu çene altından geçirilerek sol kulak üstünden yine kıskıya iliştirilen süse denir

ENTARİ- ANTERİ

Basma, patiska ve bu kumaşlardan yapılan uzun, düz, süssüz bir kadın esvabıdır Eskiden erkekler tarafından da giyilmiştir Erkekler sokak entarisi*ni hiçbir zaman dış donu üstüne giymemişlerdir İç donu üstüne şalvar ve onun üstüne giyilmiştir

ETEKLİK

Belden aşağı giyilen bir kadın esvabıdır Belden üstüne giyilen bir buluz ile tamamlanır

FERMENE

Kaytanla işlenerek süslenmiş yeleklere denir Çuha ve abadan yapılır kolsuz olur Vücuda tam yapışır Önden çapraz kavuşur Kadın cepkenidir

FES, KADIN FESİ

Kırmızı ve kalın çuhadan yapılmıştır, silindir şeklinde bir başlık Fes genellikle eğri giyilir Kaş üstüne kadar eğik olur Bazen ön tarafa doğru düz olarak giyilir

FES PÜSKÜLÜ

Bir ucu fese bağlı, bir ucu serbest iplik demeti şeklinde süs

FİSTAN- FİSTON

Entari Aynalı, fırçalı, şemsiyeli, karpuz kollu, dört peşli, yakadan büzmeli diye çeşitleri vardır

GELİNLİK

Bir kadının ömrü boyunca giydiği en pahalı, en süslü entarinin adıdır Düğünde giyilir Sonra hatıra olarak saklanır

GELİN PAPUCU

Kadın ayakkabılarının en süslüsüdür Altın ve gü*müş sırma ile işlenir İşlemeler arasına incilerde katılır Gelin papucu düğün günü kocasının evine giderken giyilir ve sonra hatıra olarak saklanır

GELİN TELİ Gelin tuvaletinde duvağı süsler 1-2 milim eninde gayet ince ve uzun gümüş tellerdir Duvakla beraber, pırıl pırıl, at kuyruğu halinde baştan diz kapaklarının altına kadar sarkar

GEYSU

Kadın-kız saç şeklidir Taranıp bir at kuyruğu gibi tel tel salınır Ekseriya örülerek başın iki yanından iki kolan halinde bırakılır

GEZİ

İpek ve ipekle karışık hareli bir kumaş Bir arşın eninde dokunduğu için gezi adı verilmiştir Her rengi vardır Açık renkleri daha çok sevilmektedir

GERDAN ALTINI

Muhtelif altın ipek kaytan veya şeride biraz aralıklı bir vaziyette dizilerek boyna takılır Altınların büyükleri ortalara küçükleri kenarlara gelir Hepsinin Mahmudiye'den olanları da vardır

GÖBEK ALTINI

Gerdan altını gibi ipek kaytana dizilir Sekiz dizi halinde göbek üzerini kaplamak şartıyla takılır

GÖMLEK

İnce, yumuşak bezlerden yapılır Gömleklik bezler düz beyaz, veya beyaz üzerine kırmızı, sarı, mavi renklerde ince çubuklu olarak dokunur Tenin üstüne giyilir

GÜRZE

İpekten düz kumaştır Her rengi bulunur

GÜMÜŞSAVATLI KEMER

Gümüş üstüne işlenmiş, karanakışlı kemer

HAMAYLI

Omuzlardan çapraz olarak bele inen bağ, nişan Aynı surette asılan muskalara, uğur tılsımlarınada hamail denir

HANÇER

Ucu sivri, iki tarafıda keskin kamaya benzer bıçak Beldeki kuşaklara sokularak Taşınır

HARMANİ- HARMANİYE

Kolsuz, bazan kukulatalı üst giysi, pelerin

HARÇ

Kenarlara dikilen süs

HIRKA

Kolları az genişce, boyun kısmı yakasız, önden yukarıdan aşağıya bir sıra düğme ile kapanır İki yanına ekseriye bir cep de açılır Pamukludan yapılır Hırkanın bir yüz kumaşı birde astar kumaşı vardır Yüzü ile astar arasına istenilen incelikte bir tabaka pamuk konur

HOLTA

Holta bir nevi şalvardır Üç veya iki etek entarini altına giyilir Paçaları büzmeli olup beli uçkurla bağlanır Dizden bağlanarak aşağıda bol bir dökümlü1ük hasıl olur Yanları sırma ile işlenmiştir

HOTOZ

Kadınların kendi saçlarından yada yemeni ile yaptıkları baş süsü

İÇLİK- İŞLİK

Kışın esvap altına giyilen pamuklu yelek "zıbın"da denir

İNCİLİ KÜPE

Kıymetli sedefi inci ve benzerlerinden yapılmış küpe

İPEK HARÇ

Şerit örer gibi sanrı denilen bir aletle örülüp elbiselerin kenarına dikilir

İSTUFE

Sırmalı veya kılaptanlı bir cins kumaşın adı

KADİFE

İpek, pamuk veya yünden, yüzü tüylü yumuşak kumaş Kadifenin çeşidinden kavuk, takke, cepken, camedan, hırka, entari, şalvar, ayakkabılığı yapılmıştır En güzel kadife Bursa Kadifesi'dir

KAFES

Çapraz çubuklarla yapılmış kumaş ve dokuma motifi

KAFTAN

En üste giyilen astarsız esvab veya entari

KALÇIN

Koncu diz kapağına kadar çıkan kışlık kalın çorapo Papuçla veya çizme altına giyilir O kadar sıkı örülür ki, tabanı üzerine konulduğunda dim dikdururPapuç ile giyildiği zaman baldırdan düşmez Abadan kesilerek dikilen kalçınlar da vardır

KALOŞ

Potin üstüne giyilen yalnız sokaklık ayakkabı Kaloş ne kadar hafif olursa o kadar makbüldür

KATUR

Kırmızı kara nalçalı, tahta topuklu, tabanı demir çivili, kabaralı kunduranın adı"Katır Yemeni" de denilir

KEÇE

Yün yada kıldan ıslatılarak dövülmek suretiyle yapılan kalın, kaba kumaş En iyisinden külah yapılır

KEÇİK

İpek kıvraktan yapılır Tepe altını üstünden uçları çene altına bağlanırYaşlılar adi yazmadan yapıp fes üstüne bağlarlar

KEMER

Bir şerit şeklinde yapılan ve giyilen elbiseyi belden sıkıp tutmak için veya sadece süs olarak kullanılan ve bele yalnız bir defa dolanarak önden bir toka ile tutturulan şeyKemerler giyilen elbisenin kumaşından yapıldığı gibi, gümüş ve altından da yapılmış ve kullanılmıştır

KENEFİ

Çorum bezi olarak da tanınır Ev bezi de derler Don, gömlek, peşkir yapılır Melez, idare, bal kaymak, serçe kanadı, kaşık sapı, üç oturum, bürümcük denen çeşitleri vardır

KEFİYE

Alın üzerinden kendine mahsus bir bağcık kordon ile sımsıkı sarılıp tutturulurAlın açık kalırÖrtünün geri kalan kısmı omuzlara ve sırta dökülürBaşa sarılan ipekten püsküllü İnce bir örtüdür

KETEN Telleri dokumacılık bakımından çok önemli bir bitki

KAPÇİN

İnce deriden yapılmış olup çizme gibidirYanlarında ilik terleri vardır Altına yemeni ya da cim cime giyilir

KINA

Bu adı taşıyan bir ağacın yapraklarının tozundan yapılmış karamtırak kırmızı boya Eski Türk süslenmesinde çok önemli bir yer almıştır Düğünler*de ve bayramlarda kızların, kadınların avuçları, el ve ayak parmakları kına ile boyanırBir macun haline getirilen kına boyası akşam yemeğinden sonra avuca konulurParmaklar yumruk yapılarak bezle sabaha kadar bağlanırSabah yıkanırUzun müddet kalacak kırmızı renk alır Erkekler yalnız sağ ellerine nazar değmesin diye kına yakarlar

KISKI

Çeki üstüne bağlanan mor yazma Alın altınının da üstüne bağlanır

KIVRAK

Al renkte bir kanaviçedir Üzeri ufacık madeni pullarla işlenir Duvak günü gelinin tepe altınının üstünden başa örtülür

KUNDURA

Konçsuz iki parmak topuklu, ökçe altı demir nalçalı, taban altı kabaralı (demir çivili),ağır ve kaba ayakkabı

KUTNU

Pamuk, daha çok ipekle karışık bir çeşit dokuma

KUŞAK

Beli sıkı tutmak için sarılan uzun ve dar kumaş Kuşak kadın ve erkek giyiminde çok önemli bir yer tutmuştur Bağlanış ve kumaşın cinsine göre o insanın ailesini ve zenginliğini İfade eder

KÜLAH Külah dikişsiz tek parça keçeden yapılmıştır Külahın tepesi sivridir Hem sade, sarık sarılmadan "dal külah"olarak, hem de sarık sarılarak giyilir

KÖÇEK Kadın kılığına girip çengi gibi oynayan erkeklere verilen ad

LAHOR ŞAL

Lahur' da yapılan bir cins şal

LAPÇİN

Tabanı meşinden, gaytanla bağlanan kulaklı mestMestin uzun konçlusudurAğzı kısa bir çizme gibidirBir kolonla baldır üstünden bağlanırDaima kundura ile giyilirOnun için Lapçin Kundura da denir

LATA Cübbenin üstüne giyilir Setre gibi iki santim yakası vardır Barut renginde olup çuhadan yapılmıştır

LİBADE

Dikişli pamuklu kısa hırka Astarı ile yüzü arasındaki pamuğu verev dikişle dikilir Bu dikişler hırkanın sırt kısmında balık sırtı denilen şekilde kavuşur Kısa, dik yakalı, eteği bel hizasında olur Kolları bol, kol yenleri bileğin üç dört parmak üstünde kalır Kadın cepkenidir Kadifeden, çuhadan sırma işlemeli ve düzde olur

LİRA ÇEYREGİ

Altın liranın dörtte birine (çeyreğine) denilir Başlıklara dizilir Boyuna asılır

MAHMUDİYE

İkinci Sultan Mahmut zamanında basılmış ince altın sikke (para), ki bugün süs altını olarak kullanılmaktadır

MAKRAMA- MAHRAMA

Kenarları işlemeli destimal, havlu, peşkir Halk ağzında mahrama denir"Destimal" bazı kadınların başlarına sardıkları "nakışlı peştamal" Süs olarak kullanılan uzun püskül

MANTİN

Canfesten kalın bir cins ipekli kumaş

MAŞLAH

Altı üstü bir, kol yerine yukarıdaki iki ucunda yarıkları olan bir nevi üstlüktür Bazı yerlerde yeldirme yerine Maşlah giyilir

MENTEŞE BİLEZİK

Açılıp kilitlenen bilezik

MEST

Tabanı ve yüzü yumuşak deriden, incik kemiğinin üstüne kadar çıkan kısa kondu, düğmesiz ve bağsızdır Ayağa tıpkı çorap gibi hem kadın, hem erkek tarafından giyilir Sarı veya siyah sahtiyandan yapılır Uzun boğazlı ya da kısa boğazlı olur

MERKUP

Mest yada çedik üzerine giyilen sarı meşinden ya*pılmış kunduranın adıdır

MİNTAN

İç gömleği üstüne giyilir Etekleri kalçaları örtecek kadar uzundur Uzun kollu, düz yakalı, önü entari gibi yırtmaçlı olup, yırmacı 3-4 düğme ile kapanır Dış gömleği olarak baştan geçirilip giyilir Kollarının bitimi yırtmaçlı olup, düz bir kol kapağı eklenir Bu kapak üstünden bir sedef ya da taş düğme ile iliklenir Mintanın etekleri şalvarın (poturun-pantolonun) içine alınır

MÜHÜR

Bir kimsenin veya kuruluşun adının kazılı bulunduğu imza ve damga yerine kullanılan madeni ya da madde parçası Nakış olarak kumaş ve dokumalarda da kullanılır

NAZARLIK

Nazar değmesin diye üste takılan mavi boncuk vb

NAKIŞ

Sırma ve ipekle kumaş üzerine işlenen çeşitli işleme türleri

NALÇA

Ayakkabıların altına çakılan demir

OYA

Mendil, yazma çember, başörtüsü gibi kadın eşyasının kenarlarına iğne ile örülen veya örüldükten sonra dikilen bir çeşit dantelMotifleri çiçekler,meyvacıklar, yapraklar veya sembolik şekiller

ÖNBEZİ

Önlük, iş yaparken üst kirlenmesin diye bele bağlanan örtü

PAPUÇ Yemeni, mest, kundura, terlik gibi türlü adlar verilen çeşitli biçimdeki ayakkabılara verilen genel isim

PAÇA

Bağlama şalvar altına giyilir Bir çeşit dondur Çakşır, mandık, tuman da denir

PEÇE

Kıldan hususi bir şekilde yarım metre boyunda, otuz santim eninde dokunmuş, üst kenarına sırmalı harç çekilmiş ve peçe bağı denilen ipek kaytan uçlarında peçe şemsesi denilen gümüş yapraklar olan ve yüze gerilen siyah örtü

PELERİN Omuzlar üzerine atılarak kullanılırYakası ve önü harçlarla süslenmiştir Harmani de denir

PEŞKİR

Yemek yerken kullanılan veya el kurulanan büyük mendil şeklinde pamuk veya keten dokuma bez

PEŞTAMAL

Bele bağlanan ve vücudun belden aşağı kısmını sarılarak örten bez İpekten yapılır

PITRAK

Bir dal veya ağaç üzerindeki çiçek veya yemişin çokluğunu ve sıklığını anlatmak için kullanılan süs motifi

POTİN

Koncu incik kemikleri üstüne kadar çıkan, bağlı, düğmeli veya yandan lastikli ayakkabı Fotin de denir

POTUR

Kıçında kırmıkları çok, bacakları dar; şalvar, çakşır, pantolon gibi erkekler tarafından vücudun belden aşağı kısmına giyilir Adını kırma ve buruşuk anlamında pot isminden almıştır Poturun ön tarafı adeta pantolon önü gibidir Bacak çatalı arasında bir, en çok iki kırma yaparak toplanmıştır Arka tarafı, şalvar ağı gibi kırmalı, potlu, körüklü olarak sarkıktır Poturun hususiyeti, diz kapaklarına kadar pantolon bacağı kesimine indikten sonra, bacakların alt kısmında baldıra sımsıkı yapışır olmasıdır

POSTAL

Kaba potinlere denir

PUŞU-POÇU

Puşu doğrudan çıplak başa sarılır Bazı yörelerde boyuna bağlanır Kavuk, külah ve fes etrafına sarık gibi sarıldığı vakidir

PÜSKÜL

5-8 gamza ipekten baş tarafı hususi bir şekilde renkli ipeklerle bağlanmış yarım uzunlukta tel tel ipekten yapılmıştır Feslere çeşitli püsküller takılmıştır

SABUK

Hem mest hem de çizme şeklindeki ayakkabının adıdır Üstü ve koncu çok yumuşak bulunan deriden yapılır Baldır üstüne kadar koncu, zıpka denilen poturun dar paçası üstüne çekilir Bu konçda dar olup, bacak ve baldıra tıpkı dar bir çorap gibi yapışır Ne kadar hareket edilse düşmez Sabuk un tabanı çizme tabanı gibi köseleden olup bazen demir çiviler, kabaralar çakılır

SALTA

Bir çeşit kısa cepkenin adıdırÇuhadan yapılan bir üstlüktür Cepkenden farkı kollarının tamamen ceket koluna benzemesidir

SAÇ ALTINI

Zencir ya da kaytana takılarak saç örgülerinin uçlarına takılır

SAÇ BAGI

Püskülün üstünden takılır Uç da denilir İpek kaytana dizilmiş gümüş per pere ve şemseleri vardır

SALKIM KÜPE

Üzüm gibi görünüşü olan küpe

SANDAL

Arkası açık yazlık ayakkabı

SARIK

Külah, kavuk, fes, börk gibi başlıkların (serpuşların) etrafına sarılan dülbent veya şala verilen isim

SARHOŞ YOLU

Düz olmayan yollu işlemelere verilen ad

SAYA

Entarinin üstüne giyilen giysi Bazı yörelerde başörtülerine de saya ismi verilir

SERPUŞ

Başa giyilen şeyler, başlıklar

SEVAYİ

İpekli bir kumaşın adı Altın veya gümüş telle işlemeli olanlarına telli sevayi denir Bu kumaştan kadın ve erkek entarileri yapılır

SIKMA

Yukarı kısmı bol, ağı potlu(körüklü), diz kapağından aşağısı dar (baldıra iyice yapışan ve paçası ayağın incik kemiği üstünde düz kesimli ve dıştan az yırtmaçlı, giyilirken ayak geçtikten sonra üç düğme ile iliklenen) bir poturun adıdır

SİKKE

Deve tüyü rengindeki keçe külahın adı Silindir şeklinde uzunca bir külahtır Sembolik gerdanlık ve yüzükler de bu adı almıştır Bazı madeni parçalara da bu ad verilmiştir

SİLAHLIK

Tabanca, bıçak gibi silahları yerleştirmek için eskiden kullanılan, meşinden yapma, kat kat bele bağlanan enli kemer

SİM

Gümüş Kumaş kenarlarına gümüş iplikle işlenen nakışlara bu ad verilir

ŞAL

Omuz ve boyun için atkılık, kuşaklık ve sarıklık olarak dokunan yünlü kumaş Kuşak olarak hem erkek, hem de kadınlar tarafından kullanılmıştır Şalların iki beyaz ve bir vişne renkli çizgilisi ve çizgileri içerisinde çiçekler yapılmış olanları en çok sevilenidir Trablus şalIarı Anadolu'da kuşak olarak kullanılmıştır İpekten dokunanları da vardır

ŞALVAR

Hem erkeklerin, hem de kadınların giydiği bol ağlı geniş üst donu Üste çekildikten sonra bele uçkurla bağlanır

ŞAYAK

Kabaca dokunmuş dayanıklı bir çeşit yün kumaş

ŞİTARİ- ÇİTARİ

İpekle karışık, pamuk ipliği ile dokunmuş, sarı ve kırmızı çubuklu bir kumaş

TAÇ

Gelinin başına konulan elmaslı başlık ziyneti

TAKKE

Kavuk, külah, fes gibi herhangi bir serpuş altına giyilen ve başın terini emerek serpuşun kirlenmesini önleyen bezden yapılmış veya örgü başkabının adı

TANDIR BAŞ

Başa giyilen gayet büyük geniş tablalı bir kadın fesinin üstüne şal sarılır,çok heybetli bir şekil alan bu serpuşun üstüne işlemeli bir vala atılarak üst tarafından bir kuşakla boğularak bağlanır ve valanın iki ucu, yüzün iki kenarından baştan omuzlara sarkıtılır

TEFTEA

Arasında yer yer mahmudiyeler, beşibirlikler sarkan, inci ile yapılmış gerdanlık

TELLİ BEZ-TELLİ YEMENİ

En çok Bursa'da dokunan, aralarında sırma teller olan ince bir kumaşın adı olup, kadınlar başörtü yaparlar

TEPE ALTINI

Gelinin başına olacak fesin tepesine ölçülüp bir mukavva yuvarlak şekilde kesilir Üzerine kumaş parçası kaplanarak onun üzerine de yine yuvarlak şekilde sıra sıra yirmilik altın dizilir İki üç sıradan sonra ortaya yakın yere de bazıları incide dizerler En ortada kalan ufak bir boşluğa da "telkari tılsım" denilen beşibirlik büyüklüğünde ve üzerinde yazılı gümüş veya sarı dikilir Bu mukavva fesin üstüne hususi bir şekilde dikilir Buna tepelik de denir

TEPELİK

Tepelik yalnızca kadın feslerinde kullanılır Bir serpuş gibi saç üzerine de oturtularak kullanılmıştır Fes üzerine konulanlar, altından, gümüşten, yaldızlı bakırdan fes tablasını örtecek şekilde yapılmış daire şeklinde, oymalı, nakışlı madeni bir levha olup fırdolayı kenarı ziynet altınları veya inciler, inci püskülcükler asılarak süslenir Doğrudan saç üzerine konulan tepelikler de yine altın, gümüş veya altın yaldızlı bakırdan hamam tası gibi yayvan bir tas halinde yapılır

TERELİK Ev içinde giyilen hafif bir ayakkabıdır Tabanı köseleden, üstleri (sahtiyan) deri, keçe, çuha, kadife, sırma işlemeli, inci işlemeli, arkası ve yanları tamamen açık ayağın yalnız ön kısmını örter Yanları ve arkası kapalı çok çeşidi vardır En süslüleri gelin ve damat terlikleridir

TERLİK

Külah, kavuk altına giyilen ve sarpuşun ter ile kirlenmesini önleyen bir takkenin adı

TİTREK Kadınların baş süslemesinde kullanılmış bir ziynet iğnesinin adı Yemenilere ve hotozlara iliştirilir Titrekler gelin başı süslemesine de kullanılır

TUMAN

Bağlama şalvar altına giyilen bir çeşit dondur

TOMAN

Tumanda denir, bol ağlı, ağı körüklü ve kısa paçalı erkek iç donunun adı

TOPUK MESTİ Koncu aşık kemiğini iki parmak kadar geçen, üstüne papuç ya da yemeni giyilen bir kadın mestin adı

TOMAKA

Evli kadınlar tarafından bağlanan ketenden sonra gümüş ve diğer madenlerden süs olarak yapılan şey

TOZLUK

Bacakların kirlenmemesi için baldıra geçirilen kumaş parçasına tozluk denir Çuhadan ve kadifeden yapılır Üstü ekseriye sırma ile işlenir

TRABZON BEZİ

İç gömlek ve iç donlarının yapıldığı çamaşırlık bir bezin adı Türk bez dokumacılığının en eski şöhretlerindendir Trabzon'da dokunduğu için bu adı almıştır

TÜLBENT

Çifte kenarlı, altınbaş, enli kenarlısı olan ve çok geniş yerlerde kullanılan makbul bir bezdir

UÇKUR

İç donu, çakşır, şalvar, sıkma, potur, zıpka vücudun belden aşağı alt kısmına geçirilip giyilen her şey, belden uçkur denilen ince kuşakla bağlanarak tutturulurBunun içinde hepsi nin üst kenarına uçkurun içinden geçeceği "uçkurlu" denilen bir yer yapılır Bir boru şeklinde olan uçkurluk, iç donunda donun kendi bezinden olur Samsun'da donun kendi bezinden ancak farklı renklerde de olabilmektedirUçkurluğun ön kısmında uçkurun gerilmesi için bir çatlak, ağız bulunurUçkurlar hem örme hem de kumaştan yapılır

ÜÇETEK

Üçetek entarinin belden aşağı kısmının üç ayrı yaprak,dilim halinde yapılmasından dolayı bu ismi almıştırŞalvar üstüne giyilir Ön ve yanlarda bulunan yapraklar kaldırılarak bellerdeki kuşak ve kemerin altına sokularak güzel bir görünüş sağlanır Bunlarında birçok çeşidi vardır Verevli gibi

ÜSTLÜK

Elbise, esvab üstüne giyilen palto, kaput, pelerin, kepenek, cübbe gibi giyim eşyasına verilmiş umumi bir isim

VALA

İpekli baş örtüsünün adı Kırmızı valalar gelinlere duvak olarak kullanılır

VARAK

Yaprak veya altın gümüş gibi madenIeri döverek meydana getirilen incecik yaprak

VEREV

Bir köşeden karşı köşeye doğru (kesilmiş-katlan*mış) olan

YABANLIK Misafirliğe gidilirken, misafir kabul ederken giyilen yeni, yenice, temiz ve süslü esvablar, üstlükler ve ayakkabılara denir "Yabanlık şalvar", yabanlık hırka", "yabanlık terlik" gibi

YANAR DÖNER

Bakıldığı noktaya göre değişen renklerde görülecek süretde muhtelif renkli ipeklerle dokunmuş kumaşların adı

YELDİRME

Başa bir örtü geçirilerek ve hemen sırta giyilebilen onunla sokağa çıkılabilen bir üstlük

YELEK

İşliğin üstüne giyilir Eteği bele kadar kısa olup aynı zamanda mintan üstüne ceket ve salta cepken altına giyilirEskiden kadınlarda ipekli kumaşlardan ve işlemeler ile süslü dış yelekleri giymişlerdir

YEMENİ

Kısa kenarlı, kırmızı ve diğer renklerde (sarı - siyah) sahtiyandan yapılan kaba papucun adı

YEMENİ

Üzerine el kalıplarıyla çiçek şekilli süsü motifleri basılmış büyükçe ve değirmi halde "Dülbent" bezin adı olup kadınlar tarafından başa bağlanır Fırdolayı etrafı da oya dikilerek süslenir Basma suretiyle süslenmiş olanlarına "Yazma Yemeni" denir

YÜZÜK

Parmağa takılan üstünde kıymetli taş bulunan altın veya gümüş halka Kadını gerdanlık,